INTERLOCUTORES, Amidas. Idolum. Megaera. Olaus Rex. Amundus. Rex. Ierislaeus Rex. Magnus filius Olai Rex. Ataldus Frater Olai. Orandus Sacerdos. Trugillus, Taletus simulati amici Olai. Alindus Trugilli et Taleti socius. Astulphus Dux Olai terra. Dorontes Dux Olai mari. Smerilius Dux Canuti. Nuntii varii plerique Capitanei. Amundi Regis. ierislai Regis. Gubernatoris Hamariae. Astulphi. Dorontis. Termontis Capitanei Canuti. Magni Regis. Olistus civis. Nunt: mortis Olai. Chori.
Fibris venenum, viperae si quid super
Est in medulis; si quid horrendum canis
Trifaucis ore spumat, hoc toto indue
Megaera corde.
Megaera:
Meg. Iussa factura igneo
Evolvor antro Nimia praesagus metus
Tibi suasit, Ante miscebit polis
Avernus ignes, ante damnati Deum
Sedes tenebunt, vetere quam sede excidant
Amidae honores. Cernis hanc dextrae facem,
Picemque laevae? Regios vastis agam
Furiis penates. Iam mihi Aetnaeo fibrae
Bacchantur igne, cuius effervens calor
Ipsos penates siderum in bustum dabit,
Iam vulgus omne bullit in crudum nefas,
Durumque Olai subtrahit collum iugo.
Iam sceptra dubitant, iam coronarum tremit
Regale pondus, quaeque se lateri implicat,
Perdit ruborem purpura: in ferrum emicant
Irae potentum, quas retro populi furor
Denso secutus ordine exitium vehit
Regi supremum, quaeque Norvegi manu
Stetere Olai sceptra. Canuti in manum
Violenta transfert ira. Venientem excipit
Canutus albae sortis auroram! et famens
Avidusque honoris aequor immensum replet
Frequente arista militum. et qualis iugo
Minante rupis forte si praedam videt
Aquila profundae vallis in gremio, advolat
Momento in uno, perque laceratum trahit
Iras cadaver, laniat, et rostro, et pede,
Et dente, et ungue; talis in Olaum efferro
Canutus ardet impetu et praeceps volat,
Canutus aris Numina, et acerris focos
Iterum daturus. Iamque correptum tenet
Diadema regni. Creditur Eois minas
Inferre terris: fraude vestitus scopus
Erumpet in Norvegiam, et Olaum opprimet
Ulfone agente. Pone; quo premeris, metum:
Nec Amundus armis, nec Ierislaeus manu,
Nec magno Araldus milite in belli vices
Sociati Olao, fine Canutum suo
Fraudare sperent.
Amidas:
Amid. Tota spes fidis sedet
Canuti in armis. Si quid horrentes Stygis
Habent furroris incolae; si quid doli
Fraudisque nutrit improbae Emenidum chorus,
Huc exseratur Perge, quam vocat Diis
Devotus ardor, quamque religio trahit.
I, perge; tecum proelia et ferri impium
Evolve amorem: concute insanos fero
Animos tumultu: divide in regnum faces,
Discordiarum semina in mentes picem,
In corda flammas: donec excisus sua
Fortuna Olaus templa restituat Diis,
Arasque templis, thura delubris, sacris
Flammas acerris. Siste. Iam sensit tuas
Concussa taedas aula, iam regnum suo
Cum Rege rabies mutuam in c?edem rapit.
Urge incohata, nec ego tranquillam polo
Capiam quietem: cum mari in fluctus aquas
Omnes movebo, cum Iove elidam faces
caelo trisulcas: cum sacrae domino Stygis
Supplicia statuam, quae scelus tantum exigit.
Trugillus:
Trug. Verum est: per altas gloria incedit vias,
Quam nemo lentus assequitur, at nec sui
Nimium cruoris prodigus.
Olaus:
Ol. Quisquis breve hoc
Vitae tributum mutat aeterno, suae
Non ille vitae est prodigus.
Trugillus:
Trug. Vitae est bonus
Emptor beatae. Quando se tamen in tuum
Regni paterni verticem inclinat salus,
Servare temet patriae debes bono.
Etiam per ipsam patriae constans amor
Fugam probatur.
Olaus:
Ola. Iussa si caeli tamen
Mori iuberent sanguine effuso; decet
Me prima per discrimina in mortem dare.
Si fugio, mortem? fugio quo vivam meae
Patriae: cadendo patriae sed si magis
Prodesse liceat; cadere pro patria decus
Mihi esse primum reputo.
Trugillus:
Trug. Sed vives tamen
Tuis superstes. Ille Sypilaea fibras
De caute duxit; ille marmoreo induit
Rigore pectus; ille Caucasea tigre
Genitus, Megaerae ab ubere pependit puer,
Quicumque scutum pectoris nolit tuis
Periculis opponere. Ego, si sic dies
Deposcat olim, parte qua vulnus tuo
Capiti imminebit, obvium obtendam caput,
Nec ante sese vulneris vasti ferax
Arundo figet regio cordi, meas
Quam per medullas robur infringat: prior,
Ut Rex superstes vivat, occurram neci.
Olaus. Fidelitatis candidae affectum probo,
Calidasque flammas cordis excelsi osculor,
Nec esse vana forte patietur sequens
Promissa Phoebus: sive me pacis beet
Tranquillus oculus, sive Mavortis furor
In bella cogat.
Trugillus:
Trug. Veniat optatus dies
Fidei probandae! sanguinem et vitam dabo.
Olaus. Promissa in imo pectoris condo sinu.
Nunc templa mecum vise, ubi liceat, mare
Post temperatum, Numini grates dare;
Vel firmiorem pacis indeptae statum
Prece impetrare, vel, arma si cogat manu
Sumere, faventis trahere subsidium Dei.
Taletus:
Tal. Etiam timerem, quando vicinos quoque
Metus ille Reges tangit: at domitus iacet
Populus sub ictu, nec rebellantem valet
Levare dextram. Vulsus alatum est vigor,
Quo se erigebat populus in Regum metus.
Si quis volatum contumax tentet tamen,
Et insolentes erigat cristas, potest
Sapere alienis casibus. Taceo animum
Olai in omni pulvere Gradivi inclitum;
Tuamque Aralde taceo virtutem. Fremat
Insanientis Martis extremus furor
In bella, et omnem saeva regionem impleat
Bellona ferro! Regis oppositus vigor,
Tuaeque robur dexterae fuso metet
Ab hoste palmas, perque subiecta strues
Hostilium cadaverum incessu ardui
caelo inseretis frontis excelsae iubar.
Araldus:
Aral. Si par vigori mentium semper modus
Eventa ferret; bella si soli darent
Palmas calori; nullus hoc regnum metus
Quateret Olao Rege, vel Regis super
Vivente fratre. Bella si semper patens
Bellona traheret, et in apertum pulverem
Manum evocaret, nulla coniunctis foret
Ratio timendi. At fraudibus quando pater
Semita, dolique pace sub ficta latent,
Caute pavendum est Regibus Semper magis
Fallax amicus, quam patens hostis nocet.
Iamque Olderontem, iamque et Egroaren rapax
Involvit aestus fluctuum, et Tronto imminet.
Omnemque late turbo regionem quatit.
Taletus:
Talet. Hic minantis ultimus ponti furor.
Lassata postquam flabra posuerunt noti,
Motoque violens Auster excessit mari,
Adhuc ab imo viscere indignans fremit,
Lenteque fluctus detumet. Sic post gravem
Domiti procellam incendii, tenues adhuc
Spirant favillae. Concitus populi hic furor.
Aut est supremus fluctus, aut flammae ultima
Pressae favilla.
Araldus:
Aral. Quod voves, credis nimis.
Votum secundent caelites! Una Ducis
Subeamus aulam: forte non dubias ibi
Notas trahemus, parte qua fervens mare
Minetur aestum, vel procellarum impetu
In rem feroces publicam fluctus agat.
Credit hic Araldo caecus, is credit nimis
Facilis Olao, quamque mentito tegunt
Colore fraudem, fronte sat tutam sua
Mendacioque existimant. numquam at satis
Doli teguntur, dumque! velantur, sui
Indicia produnt. Si latent, sed non diu
Maiora scelera. Proditor fumus prior
Micat ante flammam. Providus sensu Duci est,
Providus Araldo: uterque cautus, et dolos
Simulare uterque doctus Augurium mihi
Spem pene tollit. Propius ante aras stetit
Divum Sacerdos, victima hinc cinctus latus,
Et hinc acerris. Astra mugitu horrido
Inauspicati nuntiae eventus replent
Sacris paratae victimae, et timido gradu
Trepidant ad aras, ac renitentes sacras
Fugiunt secures: exta convulsis tremunt
Agitata fibris; prosilit venis cruor
Pallore mixtus, viscera effugiunt manum,
Atroque sparsum felle tabescit iecur:
Flammam recusas ignis; et quamvis semel,
Iterumque, micuit, subitus extinxit vapor,
Divumque, ad aras e Sabaeorum focis
Solus remansit fumus, atque horrens odor.
Infausta signa victimae; orati subit
Sinistra vox Oraculi: Norvegia
Victoriis sepulta procumbet suis
Remedia ne sint lenta, Trugilli voco
Voco et Taleti dexteram auxilio malis.
Frustra pavemus. Militum nullae strepunt
Pro Rege turmae; nullus apparet domi
Forisque belli sibilus; nulli aerem
Lacerant boatus, nec repercusso die
Radiant mucrones: et ierislaeum tacet,
Tacet et Amundum fama, nec Magnum strepit
Secura si sunt omnia, est vanus timor.
Taletus:
Talet. Silentione credis? hoc apte tegit
Persaepe fraudes. Fama Canutum tacet,
Tacet arma nostra; nec tamen ponto procul
Distant remoto. Nemo vicinis canit
Tabulata maria ratibus, et totus tamen
Multo flagello remigum Oceanus gemit.
Piscator hamum celat, et laqueos tegit,
Quicumque praedis inhiat. Urbanae domus.
Castella, villae, quanta populorum queunt
Agmina tenere clausa? quantus militum
Tegere cohortes? Saepe quod minimum patet
Magis minatur. Cinere fors gliscit suo
Sepultus ignis, donec in nostrum ruat
Excidium apertus.
Trugillus:
Trug. Iustus est, fateor, metus,
Prudensque cura. Vade, qua portus maris
Nostris paratas servat obsequiis rates.
Illic Alindum detine intendum rei:
In varia Araldum distrahe; ut cautus minus
Pericla videat: tesseram nostri doli
Disperge cives inter. Ego cautus doli
Subeo penates regios. Dubia regant
Eventa Superi!
Taletus:
Tal. O fata! clementes Dii
Audite gemitus patriae, et tandem modum
Ponite tyranno! causa non nostra hic latet,
Sed filiorum, civium, et vestra, o Dii!
Aeque verendum, lauream quando negat,
Quam quando fuso ex hoste decernit decus;
Sed quam beata sorte bellarem, mea
Si dum geruntur proelia, liceret meo
Signare causam sanguine!
Araldus:
Aral. Secunda quidem:
Sed cura regni, civium salus, bonum
Commune, lex prudentiae Regem iubent
Exasperatae sortis adversam manum
Vitare caute, Publicae salus rei
In Rege vivit: capite sublato, ruit
Inanime corpus.
Olaus:
Ola. Astra si inimicis tamen
Petantur armis, si pius cultus Dei
Periclitetur; causa tam illustris vetat
Vitare mortem.
Araldus:
Aral. Semper addicam libens
Primas Tonanti, non minus caelo tamen.
Placuit futuris publicae rei bonis
Servare vitam, quam tyrannorum dare
Caput in secures. Unus occumbis, trahis
In fata multos. Unus es salvus? salus
Secura constat plurimis.
Olaus:
Ola. Hostis licet.
In explicatis fata vexilis ferat,
Nescio quid intus pectus animosum exilit,
Faustumque spondet candidae sortis diem.
At ecce laetus tempori et votis adest
Nuntius, In ore video; quod portas novi.
Nuntius:
Nunt. Sortem beatam.
Olaus:
Ol. Prome.
Nuntius:
Nunt. Vicisti.
Olaus:
Ol. Iacet
Depositus hostis?
Nuntius:
Nun. Et suo tabo innatat.
Olaus:
Ola. Tua Deus haec sunt dona. Sed seriem rei
Fidus recense.
Nuntius:
Nun. Laeta narranti fidem
Concede Princeps.
Olaus:
Ol. Cedo.
Nuntius:
Nunt. Qua se Udden levat,
Ac Oldorontem prospicit, miti tumet
Clivus theatro, prima venienti domus
Habitata Veri: vertice in summo patet
Ingens in arma campus: in laevum latus
Largo natantes alveo fugiunt aquae:
Annosa latere dextero; ac senio gravis.
Umbrisque densa silva frondosum caput
Ad astra tollit: huius extremo exitu
Praeceps profundam petra se in vallem trahit
Minata saxis, cuius in latebris frequens
Latebat hostis: marginem plumbi ferax
Plurima tenebat machina, hinc nostro ultimum
Funus datura militi, si minis
Stetisset ardor iamque spondebat sibi
Palmam ante pugnam, vix relatus virum
Tempestuoso e proelio. Astulphus feri
Pridem per omnes Martis instructus vias,
Cui multa galeam bruma conspersit nive,
Et multa adussit Sirius vultum face,
Multus procavit hostis; in patrem bonae
Attentus omnem sortis observat locum,
Metata castra, bellicas vires, viros,
Et spes inanes hostium, et inani fidem
Tumore nixam: nocte cum media polos
Texisset atra nebula, nec caelo vigil
Penderet ignis siderum, pontem manu
Artifice factum a litore in litus iacit,
Exercitumque tacitus ingentem alteram
Sistit in arenam; moxque suspenso gradu
Silvae appropinquat semita ignota, locat
In ordines exercitum: Martem tonat
Raveo tubarum murmure: irrumpit nemus,
Et dormientes occupat. Caedunt viri,
Caduntque: pars sopore non terso induit
Moris soporem; pars fugae in dubio viam
Dum quaerit, ense pressa dat animae fugam.
Pars in natantes fluminis praeceps a quas
De rupe sese volvit, et vitae nimis
Avida salutem quaerit, et perdit simul.
Pars murmur aeris, et repentinum stupens
Attonita ferrum, nec reluctata excipit
Vulnus supremum Nullus in viris vir est,
Vigorque nullus. Qualis excelsa ruens
De rupe torrens subditos lapsis agros
Furiis inundans, arbores secum rapit
Segetemque sternit: talis Astulphus premit
Hostilis agmen militis, et una opprimit.
Unus Berillus ausus Austulphum obvio
Tentare ferro, seque per luctam Ducis
Dignum probare munere: putasses duos
Agere Leones proelium. Astulphus viam
Nactus sinistro a latere mucronem imprimit.
Cadit Berillus vulnere excepto; et, licet
Victus, supremo spiritu heroae probat
Virtutis ausus.
Olaus:
Ola. Noster an miles super
Est omnis?
Nuntius:
Nun. Omnis nullus hostili manu
Vulnus recepit; neminem macula suus
Sanguis notavit; nemo non hostis tamen
Cruore rubuit.
Olaus:
Ola. Ille, qui mundum regit.
Qui providente temperat nutu solum
Polumque; iusta lance dispensat bona:
Tibi Martialis palma debetur Deus,
Tibi triumphi. Vicimus: non hoc dedit
Humana dextra, chalybis accensas faces,
Et pectus acre militum, et victorias
Deus gubernat. Ite; sit festa haec dies.
Laetusque civis omnis in plausus eat.
Eius acta mille linguis
Venditare si labores,
Sub gravante veritatis
Mole pressa conticebis;
Omne flumen eloquentis
Obruetur ingeni.
Herculem doces et hydras,
Et Leones, et gigantes
Contudisse, Cerberumque
In catenas compulisse:
Vera caelas, falsa narras.
Hercules est fabula.
Si profundi regna Averni
Involavit, non redivit
Victor Orco: si redivit,
Monstra secum, prima mundi
Damna, duxit; et venena
Primus orbi prodidit.
Rex Olaus saeva monstra,
Monstra nata patre Dite,
Et Megaera matre fusa
Vel subegit, vel peremit,
Vel sub Orci sulphurata
Rursus antra compulit.
Hic labora Fama toto,
Eloquentiae canore,
Occupata mille linguis,
Auribusque mille, mille
Luminum labore. Turpes
Fama linque fabulas.
Sed tamen negotiosis
Occupata Regis actis
Multa Fama mentieris.
Quidquid ore, quidquid aere
Praedicabis, veritatis
Non tenebis terminos.
Acta Regis grandiora
Sunt tubae tuae labore.
Hinc tamen laus magna Olao,
Quod canentis cura Famae
Milli linguis occupata
Sub labore edificit
Lapsu involutum? Concidat regni status
Cum Rege Olao, et germinis diri eruta
Radix prematur! tuque qui pontum regis
Tridente Nereu, carcere furentes voca
Immitis iras Aeoli, ac motum mare
Volve in procellas, montibus aquarum obrue
Classem tyranni: tuque, qui tota lates
Terra sepultus Pluto, terrarum excute
Immane pondus; pande ferales rei
Fauces Averni, et turpe regnorum probrum
Avaro hiatu devota.
Trugillus:
Trug. Excutient Dii
Lentum soporem, et gravia populorum audient
Lamenta caeli, Medica nunc plagam manus
Exulceratam leniat, ne se malum
In ima fundat viscera, et corda occupet
Sparsum venenum. Si stet arbitrio meo
Remedia morbo ponere, innocuam velim
Simulare mentem. Qui dolos tuos velit,
Simulet necesse est. Ibo; qua magni patent
Aulae penates; laudibus feta adferam
Eloquia fictis, Martis extollam decus,
Roburque regni, voce fallaci, soli
Vocabo Numen, cui salus Norvegiae
Tranquillitasque debita, ac populi vigor.
Potens dolosis laudibus virus latet,
Hae milite clausas pessulis pandunt fores!
Hae sub profundo corde tumulata exprimunt
Arcana mentis. Usque sub Olai intimas
Penetrabo fibras; oculo inoffenso ultimas
Scrutabor artes.
Taletus:
Tales. Regiae an mentis queat
Aliquis profundum cernere? A lingua procul
Secreta distant pectoris; nec se simul
Facili maritant vinculo; Nulli fides
Est certa Regi. Forte violentus coquit
Sub Marte tacito damna Norvego solo:
Et qualis auctis intumet torrens aquis,
Positique fragiles obicis effringens moras
Per plana violens rapitur, et totos regit
Campos procella; talis armatas trahit
Iras Olaus, donec unito satis
Mavorte firmus irruat regni potens,
Camposque inundet sanguine, atque urbes nece.
Trugillus:
Trug. Omen sinistrum, si quis est caelo Deus,
Vertat in Olai verticem; et nostrum caput
Immune servet, perque non ruptum trahat
Meditata filium! Proximus nunc labor,
Vel ex Olao, trahere contectos dolos.
Vel ex Araldo. Teneo, si Superi favent.
Manum exacerba. Sentias cruda Deos
Ira furentes: nata cum Diis, peri
Sine Diis. Catenis sceptra mutentur tua,
Aedes superbae carcere, et vinculis iubar.
Non vana canto. Nocte cum media sopor
Dubius subiret, omen infaustum polo
Dictante didici. Visus aetherea Deus
Aliquis curuli vectus, affatus prope
Tentare nostros: moxque violento sono,
Orande, clamat. Horrui ad vocis metum,
Omnisque trepido cessit ex oculis sopor.
Orande, repetit: si qua te pietas movet,
Si modica gutta sanguinis puri bono
Sub corde fervet; horrida aspectu vide:
Et quod videre dabitur, ad populum refer.
Nec mora, Deorum video delubra erui,
Simulacra cadere aris, profanari sacra,
Focosque vasto incendio verti in rogos,
Et sacra Divum templa sceleratis dari
In busta flammis: inde succendi polos
Furore ab ignis, ac repercusso solum
Invadi ab aestu: moxque ter voce horrida
Vae! mugit aether, vae tibi o Norvegia.
Exinde vidi incendiis mixtas polo
Labi catenas, perque Norvegas palam
Urbes sonare, planctibus caelum impeti,
Et eiulatu gemere confuso aerem,
Suspiriisque nubium augeri sinus;
Clamore mundum ruere, quem geminant sono
Redeunte syrtes, quem cavernoso sinu
Reiicit Avernus, pavida quem Tethys fugit
Retro coacto flumine; et Nereus coma
Horrente, vultu pallido, trepido gelu
Constrictus ima viscera, profundam in domum
Fugere laborat: Surgo confusus, mei
Pene impos animi: convolo ad magni fores
iovis, ruinas forte visurus Deum,
Sacrumque pulverem. Ingredior: natat
Obscura fumo nebula per templum; iacent
Pecora parata victimis, et vix trahunt
Languente vita spiritum. In ferrum ruo,
Imprimo secures; caedo; caedentem halitus
Abominandus afflat: exustae fibrae
Torpent sub ictu; cuius ad sonum exciti
Tremuere templi cardines. Quod haec malum
Portenta signant? O Dii! o mites poli
Seponite iras! Ibo, Trugillo feram
Ostenta Superum. Flectite incessum Dii!
Nuntius:
Nun. Iam Luna Olympo cesserat, noxque ultimum
Cogebat agmen siderum, et limbum infimum
Aurora caeli lene pingebat rosis;
Cum se Vitendo classis evolvit, Duce
Doronte vecta: favit ad puppim Aeolus,
Famulumque tergus subdidit eunti mare;
Iamque Egroaten vela spectabant prope,
Cum se repente nubibus Olympus tegit,
Turbatur aura, bella ventorum strepunt,
Mare it procellis; tota tempestas necem
Hosti minatur, militi nostro fidem,
Palmamque spondet. Ergo Termontes bonae
Confisus aurae speque vincendi gravis
Solvit repente litore, et in hostem movet
Volante classe. Portus abscedit, mare
Intratur altum; ventus hostilem tenet
Turbatque classem. Tota spes nostrae incubat,
Metus inimicae, quam retro magno impetu
Aeolus agebat. Nulla sed vento fides,
Pontoque nulla. Languet a puppi Aeolus,
Graviorque proram verberat, et hostem prope
In nos adurget. Quanta spes aluit prius
Bene ordinatas militis nostri rates;
Tantus repente vela contraxit timor.
In fracta virtus sola Termontis stetit,
Pontumque contra et Aeolum, ac hostem simul
Deproeliata militum exemplo suo
Robur animabat. Visa sed fata invida
In arcta nos compellere, et iamiam ultimam
Cladem minari. Rerum in ambigua vice
Brevia Tarino iussa Termontes dedit:
Vade, ait, et auras praevola, ac patriae refer,
Fato invidente proelium a nobis geri:
Elementa coniurasse; nos hosti pares
Virtute stare, fata sed contra nihil
Iam posse vires; lacrimas Norvegia
Geminet, suaeque pariter an nostrae fleat
Fragmenta sortis. Post ubi scierit suos
Cessisse fatis, illud extremum precor,
Non insepultus maneat illorum cinis,
Qui pro salute patriae vita cadunt.
Alindus:
Alin. Infide Nereum, sceptra quid ponti rotas!
Si per liquentis imperi effusas plagas
Impune tantum pateris admitti nefas.
Aeole, quid auris imperas, si nec manu
Frenare tumidas, regere nec mites potes?
Quid fulminaster Iupiter iactas faces,
Si ad ista torpes? Pluto, quid Averni ultimis
Praees cavernis, nulla si erumpit tuis
Eumenis ab antris? Perdimus luctu moram
Belli in secundi nuntia Trugillus sciat,
Sciat et Taletus: sana consilia integrum
Forsan reperient rebus eversis modum.
Nuntius:
Nun. Forte revoluta sorte se melior dedit
In vela ventus.
Alindus:
Alin. Istud a Superis licet
Sperare, Vobis bella miscentur Dii!
erga Araldum simulat amica, ut Olai consilia expiscetur.
Araldus. Taletus.
Araldus:
PRudentis aeque nomen; ac laudem pii,
Animoque fortis, meritus Astolphus refert.
Taletus:
Tal. Est sortis albae filius.
Araldus:
Aral. Sorti nihil
Fortis piusque debet. Id certum tene:
Fortuna numquam laeva sapienti fuit.
Taletus:
Tal. Sed quot animosi, quot pii ac fortes viri
Miscente bella marte ceciderunt, suo
Sanguine profuso?
Araldus:
Aral. Summa sapientis viri,
Fortis piique gloria est, Marti suam
Animam immolare: candidam cuius sua
Post fata vivit nomen, ignarum mori,
Oblivionis nesciura, dignum suo
Semper triumpho.
Taletus:
Tal. Nullus est dubio locus:
Suos triumphos caelites forti dabunt,
Quem sancta belli causa transcripsit neci.
Araldus:
Aral. Et hoc in orbe, et caelites inter feret
Suos honores. Causa quae magis potest
Sancta esse, quam pro nomine et cultu Dei
Suscipere bella, sanguinem, et vitam dare.
Taletus:
Tal. Equidem haec suprema causa. Quis donet mihi
Hac terminare sorte fugitivos dies
Vitae fluentis! Morte si tali beent
Superi Dorontem, qualis Astolpho stetit;
Tam gloriosi funeris adempta est mihi
Spes omnis. At si (sidera avertant malum!)
Si Marte victus, funeri accedat novum
Funus Dorontes; qua rependendum putas
Ratione damnum? Frena cui Martis dabit
Regenda Olaus?
Araldus:
Aral. Regiae hoc curae sinam.
Mens huic paratis foeta consiliis viget,
Prudentiaeque regiae pectus capax.
Sed et regentis omnia a nutu Dei
Humana pendent: nocte tenebrosa obsitus
Mortalitatis oculus haud ultra videt
Eventa rerum: quae sequens tempus trahet,
Ille ordinabit, noster hoc poscit labor,
Ut obsequamur corde submisso Deo.
Sed hinc redire ad regiam tempus monet:
Hic laetiora forte pandentur nova.
Tollere venenum.
Trugillus:
Trug. Vota protendis nimis.
Crescit inimica pestis, et nostri mali
Volante fama celsius tollit caput.
Et si prementis sortis incumbens onus
Opinione est grandius, quid nos iuvat
Manum iacenti subdere, aut iam mortuo
Dare medicamen? Quidquid opponis, perit.
In hac malorum mole medicina ultima est,
Simulare. Fraude vince, quod ferro nequis,
Sed fraus tegatur. Prodita auctori nocet,
Velata ad ipsum Caesarum evadit iubar.
Nec regere mundi sceptra sat caute potest,
Simulare qui non novit.
Orandus:
Or. At quando rigor
Ferri cadentis incubat collo, nihil
Simulare prodest. Ergo si cogor mori,
Moriatur una et hostis: hunc labens meo
Funere sepeliam Quando non alio licet
Modo ultionem sumere, hic modus placet.
Sic non inultus moriar.
Trugillus:
Trug. At nondum minae
Ferri in suprema fata librantur. Gemit
Norvegiae pars aliqua: sed superest, malo
Qui ponat obicem, quique grassantem luem
Radice ab ima vellat. Et Superi quoque
Sua iura servant. Longa non ibit mora;
Fortuna nobis candidam frontem dabit,
Torvamque Olao obvertet, et totum genus
Prolemque, stemma et sanguinem exscindet solo.
Hoc eruendum est: quanta Canuti manus
Inausa tendat; fine Termontes sua
Quo frangat acta. Video, quid navis ferat
Excepta portu.
Orandus:
Oran. Funera, et cladem mihi
Praesagus animus loquitur, et prope enecat.
Totum tenebris, fulminum elidi faces
Reboante ponto, bella ventorum seri
A classis omni parte, collidi rates,
Et nunc in alta proiici fluctus vice,
Nunc in profunda deprimi, et mare undique
Ructare mortes. Ista Termontes procul
Vix Egroate vidit, Aurorae integra
In luce positus; pectus audaci furor
Incessit igne, spesque magnanimum subit
Palmae obtinendae carbasa expandit, rates
Mordace solvit ancora, obvertit mari
Proras avaras vincere, incumbit manu
Multiplice remis Aeoli obsequia increpat
Fervente pulsu. iamque per ponti vias
Illapsus alto perdit aurorae iubar,
Et in serenum nubium ingreditur chaos.
Repetita coeunt fulmina incensi tubis
Excussa Martis, nubium augentur sinus
Volante fumo: et ecce (quam Superi boni
In vota Regis) Aeolus, rupta fide
Hosti obligata, totus in nostros redit
Servus favores: Zephyrus et purus dies
Stat pro Doronte; saevus Aquilonum furor,
caelumque tectum nube Termontem implicat.
Luctatur undis iste; laceratas rates
Et huc et illuc Aquilo violentus rapit,
Nec ordinari patitur; antennae gemunt,
Mali eruuntur, temo non servat fidem,
Omnia minatur hostibus cladem ultimam,
Nobisque palmae nobilis spondent decus.
Attemperatur interim vultus poli,
Lassatur aestus Nerei, elanguet furor
Et ira venti, tota tempestas silet.
Celet Dorontes contrahit in unum rates,
Urgetque pugnam Par rapit cunctos vigor,
Par stimulat ira. Quidquid est reliquum super,
Cui vel pepercit unda, vel vitam brevem
Indulsit aliquo, nil reluctatum cadit
Dorontis ictu. Solus irarum ultimum
Saevus rigorem e corde Termontes vocat.
Ictumque ferro librat; ut, si par sequens
Fuisset ira militis, victoria
Dubio stetisset apice: sed velox gravi
Obstat Dorontes ictui, et in auras leves
Vacuum retundit, moxque sortius viam
Latus in sinistrum, heroica animosum, manu
Immergit ensem: Vade, succlamans, lacus
Confunde Averni primus heroum, stygi
Victima sacrata Dixit: et pugnax manu
Et calce, et ore; et dente Termontes gravem
Vomit in Averna spiritum? Tota hoc stetit
Victoria ictu. Nullus e nostris fuit
Non victor, hostis nemo non victus fuit.
Olaus:
Ola. Multum Dorontis pectori infracto, Deo
Debemus omne gloriae indeptae decus.
Ego gratiarum primus in partem vocor,
Mihi reponit regna, me regnis Deus.
At aula festum geminet, et civis diem,
Omnisque laetos populus in plausus eat.
Hauriet undae. Quidquid in alto est,
Discrimen habet, multumque maris
Obiacet irae. Talis Olaus,
Dum tela ferox Bellona rotat,
Vota in caelum sua defigit.
Nec spem Herois gloriae inanis
Species fallit, sed pura venit
Inscia labis gloria caelo,
Sacrumque caput lauro innectit.
Discite tandem, discite, in altum
Non sine pennis velle volare.
Quaecumque auris sese infundet,
Auris gravior recidet moles.
Si quem tamen haec tenet ambitio,
Pulchra volandi ad signa triumphi,
Magni exemplo discat Olai,
Non Icarias humeris gravibus
Figere pennas; nec sine pennis
Famae ad Solem velle volare.
Haec sola potest hominem penna
Tollere in altum, et veri solio
Sistere honoris: nihil humanis
Fidere mediis: omnia certo
Fidere caelo.
consilia et fraudes Canuti Danorum Regis de subigenda Norvegia.
Trugillus. Orandus.
Trugillus:
SImulasse, quid non profuit? Iam se exserit
In aperta fructus. Hic dies Norvegiam
Ab implicati fraude Labyrinthi eximet.
Orandus:
Oran. Haec spes, Trugille, conditi est partus doli.
Imo cadentes victimae indicium gravis
Dedere sortis.
Trugillus:
Trug. Fama meliorum mihi
Promittit auram; fama sed latens adhuc.
Norvegiae iam sceptra Canutus tenet:
Phaebus hic Olai cernet expulsi aureo
Solio infidentem.
Orandus:
Oran. Quod nimis Trugille amas,
Tibi per quietem gratus obiecit sopor.
Trugillus:
Trug. Quid! abesse credis longius? non se dies
Iste in sepulchrum condet, occurret tuis
Videndus oculis, poplitem huic flectes sacrum,
Hunc sabaeo thure venientem coles.
Orandus:
Oran. An adhuc sopore stringor? an vanis agor
Delusus umbris? Prode, si quid est, bonam
Quod spondet auram.
Trugillus:
Trug. Zephyrus in puppim fluit.
A Rege Dano nuntius recto venit
Colore missus: iubet ad adventum suum
Non imparatos esse, queis mens est suam
Asserere Superis gloriam: ut ferro et face
Una ruamus, et bene instructis dolis
Suo latentem conterat in antro feram.
Orandus:
Oran. Nec dolus Olaum deserit: mentis sinum
Habet capacem fraudis, atque animi vigil
Oculus futura praevolat. Quod res petit,
Praevertit arte: militum instructa est manu
Hammaria et Nidrosia, et passim latent
Patriae tuendae martis animosi viri.
Quaecumque Rex Canutus attentet, mare
Periculosum ingreditur, atque una suos
Trahit in ruinam. Sortis ambiguae vices
Numquam explicata fronte se palam exhibent.
Vis magna moenibus, invia ad muros via est,
Praerupta ad arces. Unus e turri latens
Par mille apertis plurium stragem facit.
Trugillus:
Trug. Munita nulla turris, aut fortis sat est,
Ubi fraus, dolusque regnat.
Orandus:
Oran. Est dimidis suum
Munimen animis, fida amicorum manus.
Timere nec scit ille, quem constans fides
Munit suorum.
Trugillus:
Trug. Tempori cessit diu,
Qui profuturos mente digessit dolos,
Fraudumque moles. Hoc Sacerdotum malum est
Ibi timere, nullus ubi timor latet.
Tuum esto munus, thura caelitibus dare
Votiva ad aras, precibus effusis Iovem
Placere patriae, fausta Nordmannis polo
Arma impetrare. Cura me maior vocat,
Ut incohata tela texatur bene.
Araldus. Taletus.
Araldus:
Aral. QUid nuntiorum fama de Danno refert?
Taletus:
Talet. Figmenta vulgi praeter, auditum nihil.
Araldus:
Aral. Haec ipsa scire proderit.
Taletus:
Tal. Vulgus leve,
Et fabularum credulum, aut fingit nova,
Aut ficta narrat; ire Canutum gravem
Amore regni non sui, et Norvegiae
Inhiare votis.
Araldus:
Aral. Inhiet, atque omnes trahat
In bella vires; sudet, invidia crepet,
Ante ille perdet Daniam, Norvegiae
Quam sceptra teneat; ante Norvego dabit
Sua colla sceptro.
Taletus:
Tal. Numen hoc iubeat! sua
Tunc aget Araldus Daniae sceptrum manu:
Non quale cruda caede Canutus gravat,
Maculatque multo sanguine, et sparso inficit
Tabo suorum: quale sed frater gerit
Pius et benignus; quale vel Numen queat
Desiderare, ferre vel populus amet.
Araldus:
Aral. Mittamus ista: fabulas equidem reor,
Quae fama fulgo spargit; hic rumor tamen
Constansque murmur fonte non vacuo fluit.
Taletus:
Tal. Quo fonte manet rumor, ignotum mihi est:
Sed notae abunde cordis elati faces,
Et arrogantis pectoris flamma impotens,
Sitisque fervens.
Araldus:
Aral. Quid fatit?
Taletus:
Talet. Regni extimos
Proferre fines, seque de polo ad polum
Populis timendum facere.
Araldus:
Aral. Non iusto haec sitis
Calore fervet.
Taletus:
Talet. Iustus iniusto sua est
Titulus voluntas; quaeque per fibras calet
Ambitio, pondus omne rationis tenet.
Araldus:
Aral. Haec me impotentis flammam felicem facit.
Taletus:
Tal. Imo et beatum. Namque, quod sequitur, tuo
Nova regna stemmati adiicis. Quodsi haec tamen
Phrenesis animum Regis insani rotat,
Ut impotente raptus in ferrum manu
Indigna tentet; qua putas monstrum via
Poterit domari? quo premi fraudes modo?
Araldus:
Aral. Meditetur ille immania; reperiet virum,
Cui Marte pectus ardeat, ferro manus.
A flore primo aetatis ego monstris tuli
Metuenda tela, Veniat, affectu voret
Diadema regni, purpuram invadat, manus
Iniiciat ostro, tenet ascensu grave
Calcare solium, sceptra diripiat; feret,
Quod promeretur; digna pensabit suum
Merces laborem: tempora incinget nitens
Diadema flammis, flamma victori dabit
Regale solium; purpuram tinget suo
Cruore; tota Regia obsequiis fremet
Famulantis orci.
Taletus:
Tal. Talis ornatus decet
Regem inquietum; quique non uno satur
Regno, per omnes limites circum tonat
Mavorte, cupidus iungere ad regnum suum
Aliena regna. Sed tamen iusta Deus
Bilance mundum temperans Reges sinit
Surgere scelestos, et pios Reges premit.
Araldus:
Aral. Haec est abyssus Numinis. quando pios
Affligit, aequus; aequus est quando impios
Ad solia tollit. Noster has oculus nequit
Penetrare tenebras: Si tamen caelum imperet
Huius fluentes molis exuvias meti,
Mori erit voluptas; quando pro caelo mori,
Pro lege, proque Numine, et casta fide,
Dulce, et decorum est.
Taletus:
Tal. Quis mihi talem ferat
In vota sortem, pro Deo ut liceat mori!
Haec summa meta gloriae est.
Araldus:
Aral. Quamvis fidem
Cautam merentur fabulae vulgi, tamen
Aliquando veri propius attingunt scopum.
Et credere leve est omnia; et stultum, nihil,
Mediam tenere cautus addisco viam.
Amplexum uterque! Quantus affectum exseret
Uterque amicum!
Nuntius_Amundi:
N. Am. Tempus accidit
Ut instruatur Regia, ut dignus colat
Quemque aparatus, antequam gressum inferant moram
Reges propinqui, temporis fluxus monet.
Flammasque subdit pectori, et pulchra in manus
Invitat arma. Trahitur e bello novum
Bellum; priore peius exacto alterum
Vocat in arenam: iamque Canuti audio
Classica severum clangere, et tonitru suum
Animare martem. Parte succisus levi est
Furor rebellis: pars adhuc maior fremit
In Rege Canuto. Erro. quid Regem voco?
Dicere tyrannum debui, in Deum impium,
Cui sacra ludus; cuius ambitio suos
Egressa fines, purpuram alienam involat,
Aliena sceptra, capitis alienum iubar.
Sed veniat Orci partus, et regno facem
Spargat scelestus Latro: adhuc nostri calor
Ferri est superstes; quique victores cruor
Maculavit enses, hostium gaudet novo
Cruore tingi.
Dorontes:
Dor. Verba quid serimus? via
iam strata ad orcum est. Longa praecessit cohors
Per arma nostra missa sub Averni specus:
Hanc discat etiam terere Canutus viam,
Et quisquis operam Daniae Marti locat.
Abstineo verbis pluribus. Belli Duces
Factis loquuntur plura, quam verbis.
Astulphus:
Ast. Manus
Est os; at oris lingua, generosus chalybs;
Hunc cum rotamus, loquimur? atque hostes cadunt.
in praesidia furtive sint subingressi praetextu mercaturae.
Nuntius.
Nuntius:
RUptae catenae Tartari infami specu
Misere furias: Omne patefacto fluit
Orbo venenum in Regis occasum pii.
Canutus ignes ructat, et crudo aestuans,
Livore et odio, vasta qua mundi patet
Area, superbum tendere imperium, scelus
Per grande tentat. iamque non tantum
Trontoque sese infudit occulto dolo,
Sed et per ampla Hammariae hostilis fora Ustiae,
Miles vagatur? dumque per fraudem exterum
Sese institorem simulat, alieno tegit
Sub nomine hostem. Multus Euxini accola,
Elicesque multus incola, et Maeotidis
Qui lambit undas, multus e Dano solo
Hic saepe coeunt, hic suos cudunt dolos,
Et alter animat alterum, ac sese invicem
I paria densant studia: nec, quamvis obex
Stent inde rupes: inde diffusum mare,
Et utrinque denso miles armatus globo;
Satis malorum cumulus arceri potest.
Fuit forta qua protendit in pontum latus,
Portumque pandit; navium silva erigit
In astra malos, prompta ad imperium mare
Tabulare classe: multa per varios sinus
Disposita navis; machinis aliae pares,
Aliae ferendo militi, plures gravi
Annona onustae, singulae intentae sono
Dani vocantis Ista quo tendant, licet
Praecipere mente. Sancta, et innocua vetat
Me cogitare saeva. Canuti indoles,
Animusque fuso, aut fictili adstrictus iovi.
Quid perdo tempus? cuius ut numquam est levis
Iactura, sic cum proxima impendent mala,
Praeoccupandum est. Dubia sint licet; sciat
Olaus ista: certa de dubiis leges.
Proferre signa: iamque pars melior renet
Litus propinquum, tecta pars silvis latet.
Phoebus priusquam capitis augustum iubar
Immergat undis, obvium et sese suae
Sistat soroti, pulchra libertas lares
Istos videbit.
Taletus:
Tal. Parcius plenum spei
Sinum relaxa: Qui nimis sperat, nimis
Se fallit ipsum. Magna momento ruunt,
Quae spes spopondit. Forte te Reges latet
In urbe adesse?
Trugillus:
Trug. Fingis? aut quales ais
Adesse Reges?
Taletus:
Tal. Fingere ut tentem, dies
Hic veritatem prodet, et palam dabit,
Vix lumina Argi mille penetrandis dolis
Sufficere Olai.
Trugillus:
Trug. Potius optandos in hac
Convulsione mille Briareos puta:
Sed quos per aestum mentis incertae tibi
Molire Reges? Somnium? an verum canis?
Tale. Vidi; ipse vidi: Regia pompa incliti,
Curruque vecti regio, et multo latus
Stipati utrumque milite, in Olai lares
Subiere, Amundus et Ierislaeus. Licet
Hinc ominari, quidquid occulta coquit
Canutus arte; quidquid aut fraude, aut dolo
Mens foeta technis struxit, in apertum dari,
Et, quod propinquo fulmine in nostrum trahit
Caput ruinam, nostra consilia quoque
Patere credo.
Trugillus:
Trug. Grande mihi cordi imprimis
Talete vulnus. Adde per nostros dolos,
Per tecta fraude verba: per technas nihil
Eruere licuit: callide et Olaus sua
Meditata texit, callide et Araldus sua.
Sed quisquis umbras metuit, is speret nihil.
Taletus:
Tal. At quisquis umbras metuit, is vitat malum.
Trugillus:
Trug. Qui metuit umbras, raro consequitur bonum.
Taletus:
Tal. Qui metuit umbras, perdit haud umquam bonum.
Trugillus:
Trug. Viceris: at ire calle nos recto decet.
Taletus:
Tal. Rectusne callis ille, qui ad mortem patet;
Trugillus:
Trug. At ille a morte callis abducit procul,
Quem amica monstrant Numina.
Taletus:
Tal. Abducit procul,
Si amica faveant Numina.
Trugillus:
Trug. Haec semper favent,
Si nostra sit fiduciae, et certae spei
Constans favilla.
Taletus:
Tal. Saepe iam plenus spei
Fiduciaeque Numini affudi preces,
Nihil impetravi.
Trugillus:
Trug. Tempus hoc alia vocat,
Plus profutura.
Taletus:
Tal. Conditae tempus datur
Hoc veritati, publicam ut in auram exeat.
Trugillus:
Trug. Quo veritatem conditam quaeris magis,
Magis hoc profundas illa sub tenebras abit.
Simulare quodsi perfidos tamen iuvat,
Nobis laborant: hora consiliis datur:
Aut dubia forte sensa Labyrintus tenet.
Penetrasse demus omnia, et nostros dolos
Regibus apertos esse, Canuto putas
Par esse Regum robur; aequales mari
Terraque vires? experimentum dabunt,
Quid destituti viribus possint doli.
Abrumpo verba. Duplici nostrae polo
Res ordinantur scire consilia hostium,
Vires, dolosque: deinde nos semper manu
Ad arma prompta stare.
Taletus:
Tal. Sed Superi prius
Votis vocandi: deinde firmandum invio
Adamante pectus. Verba resecemus; Vocant
Nos acta.
Trugillus:
Trug. Ad arma, ad sanguinem, ad ferrum et facem.
Quemcumque deinde militem terra trahit,
In hunc Araldus arma; et Astulphus ferant.
Tibi, magne Rex, Nidrosiam incumbat vigil
Custodiendi cura, et hinc nobis tua
Imperia dandi.
Amundus:
Am. Sensa nisi fallunt mea,
Licet in Olaum tota tempestas eat,
Tamen, quod urget arma, commune est malum
Nam par in omnes causa Canutum excitat.
Deinde tanta Regis ambitio calet,
Crescitque mentis avida regnorum sitis,
Ut per subacta sceptra satietur minus:
Quin totus illi mundus est arctus nimis:
Parem recusat, odit aequalem, impetit
Omne diadema, purpuram, sceptrum, thronum.
Nec ista causa proprii sceptri adfero,
In hoc procellae turbine aequali gradu
Periclitantis. Insidet menti magis
Salus Olai: cuius ut tantis caput
Redimam procellis, ipse turbatum libens
Subibo pontum, meque turbinibus dabo
Sponte tumulandum: at ista Canuti tumor,
Insaniensque mentis ambitio petit:
Ne, qui vorare cuncta molitur, trahat
Nos in ruinam. Quae Ierislaus dedit;
Laudo, proboque sensa. At his addam tamen:
Non vi, nec armis arma canuti, at dolo
Carpenda timidus viribus ademptis furor
In se recedet. Robur in fraudem dabit
Ulfo, benignos nuper expertus sinus
Canuti amanti, nunc potens hostis. Rare
Iste numerosa tergat sulcabat maris,
iussu tyrannum lugubrem Norvegiae
Cladem daturus. Studia Canuto placent,
Acresque Martis spiritus! Ulfo gravem
Argento et auro vim impetrat, quam Rex dari
iubet a Sorore, paginae incaute adiicit:
Exsequere, quidquid Ulfo petierit, soror.
His fultus ille litoris praeceps volat,
Subitque, fines Daniae, Est ritae magis
Amore tractus, cuius a thalamo sibi;
Sperabat aditum ab regna. pandendum. Exhibet
A fratre. scriptam paginam Estritae. Legit:
Exsequere; quidquid Ulfo petierit, soror.
Mox ille et aurum, et Coniugem Estritam petit.
Illa, arbitrata fratris imperium, annuit,
Et coniugalis iura firmantur tori.
At Ulfo tactus corda Canuti metu,
Litore relicto Daniae Estritam suam
Per alta ponti terga subductam, retro
Fugiente Nereo, Sueciae regno invehit.
Et nunc remotus litore a nostro parum,
Sua iactat arma, dubius in quodnam latus,
Flectat furores Ita Canuti nihil
Spondet benignum: solus affinis sagum
Non sustinebit. Ergo sese Ulfo lubeus.
Nostrum in favorem; in damna Canuti feret.
Est martiali spiritu, ingenio celer,
Manuque promptus, arte bellandi inclitus,
Sollers, sagaxque praevenit pugnam dolo,
Dolumque pugna, et quidquid occursum parat,
In apparatu sistit, et ferro opprimit.
Si sacra fidei iura Canuto scidit,
Non inde nostris ille fallaci fide
Illudet animis. Gratiae nulla emicat
Spes obtinendae: nimius est Dani furor,
Quem corde spirat: limitem excedit procul
Ulfonis ausum; genere quod villi satus,
Natusque patre ignobili, et fraude, et dolo
Rapuit sororem Regiam, post tot suae
Impensa dona gratiae; post tot notas
Amoris ampli, et Regii affectus. Nihil
Quod speret Ulfo, multa quae metuat, habet.
Si nostra in arma trahimus Ulfonem (levis
Nec spes trahendi est) magnus abscedit vigor
Canuti ab armis, magnus accedit tuis;
Olae signis. Saepe, qui rupit fidem
Primo, secundo servat, ubi nihil est super
Quod gratiarum speret ad primum redux
Exempla non resuscito. Expertis loquor,
Matura quorum sensa praepono meis.
Araldus:
Aral. Maturitatem Regiam sensa haec probant.
Adiungo dictis pauca, quaeque usus probat.
Pandatur auri vena, et e manibus fluat,
Etsi illa mentes tangit ingenuas minus,
Avidasque verae laudis; intentas tamen
Lucis parandis vincit, et blanda trahit
In vota luce; tamque munitum est nihil,
Quod illa non expugnet: effringit fores
Aere obseratas urbium; marmor terit,
Adamanta rumpit, asperam emollit viam,
Rupisque caelis aemulae evertit caput.
Tentetur Ulfo gloria, at miles suus.
Milesque passim regius sparso die
Tentetur auri. Fulgor ubi hic oculos capit
Vacillat animus, et fides corde excidit.
Hac arte sperem castra Canuti suo
Decimanda flore.
Olaus:
Ola. Vestra, generosi Duces,
Sensa explicate.
Astulphus:
Astul. Bella non tantum manu
Forti geruntur: suus et ingenio est locus
In Martis aestu. Machinas fetas dabo
Et ferro et igne, relaqueis uno impetu
Mille iaciuntur, totque flammarum globi,
Qui sparsi in auras, ferreo rupto sinu,
Et huc illuc depluunt flammam gravem.
Quodcumque tangit illa, momento vorat
Durum tenace incendio ferrum liquat,
Saxis adhaeret, donec in calcem ruant;
Si tecta tangit, nulla vis tanta est aquae
Qua perdometur, si virum feriat, cadit
Non suscitandus, perque cruciatas fibras
Relaxat animae lugubrem ad Lethen viam.
Dorontes:
Doron. Fecunda prompti consili mens, et manus
Ac arma prompta, Martis ubi fervet calor,
Tenuere primas semper: at sua pars quoque
Danda est stratagematibus. Haec quantum iuvam
Et expeditam semitam ad palmas parant.
Parcunt cruori militum, et servant Duces.
Hostemque frangunt, dum repentino dolo
Consilia turbant. Palma, quae multo venit
Cruore sparsa, a clade discedit parum.
Haec gloriosa palma, quae servat suos,
Hostesque perdit.
Olaus:
Ola. Prompta consilia probo
Quibus nec addi plura, nec domi queunt.
Heroa Regum capita; et victi Duces.
Cassa omnis est vis nostra, nisi caelo Deus
In vota veniat, cuius a nutu fluunt.
Eventa rerum. Causa cum nostras pia
Inflammet iras, ese pietatem loco
Decet priore. Cardine hoc quando vices
Belli moventur, esse non faustum nequis.
Secundet ille, laurus in nostra est manu,
At si statuitis moenia, et cives mea
Manu tueri, placeat et socium mihi
Adesse Araldum. Multa momento accidunt,
Quae studia Regis dividunt: fidus comes
Tali in procella Regibus fida est manus.
In reliqua pronus venio: si quidquam tamen
Mutare libeat, Regios nutus sequar.
Ierislaeus:
Ieris. Omnia probantur.
Amundus:
Amun. Omnibus spes, et salus
Innixa patriae est.
Olaus:
Ola. Ergo Mavortem crepet
Rauci per urbem tympani intrepidus sonus
Tubaeque clangor.
Ierislaeus:
Ier. Restat hoc unum; increpet
Arma, arma miles.
Amundus:
Amun. Arma res nostrae vocant,
Religio, cultus Numinis, patriae salus.
Sub sole micat, densis animum
Implicat umbris, mentemque ligat
Errore gravi. Quaerimus ire
Tempora dulci medicata favo,
Et nectareas fluxu aeterno
Pluvias avidum ruere in pectus.
Pandimus ora: at miseri! dulci
Bibimus tectum melle venenum.
Primis labiis sapor arridet,
Viscera cruciat fellis amaror.
Sic nos vana specie rerum
Ludit imago! Longa sereno
Ire putamus gaudia boelo:
At momento tota Aeolia
Fuit, et ventos laxat in iras.
Nubesque cient, caelumque tegunt;
Et radiorum vice fenusta
Fulmina mittunt. Sic nos vana
Specie rerum ludit imago!
Quoties aurea solii in luce
Nos radiorum spargere nimbum
Credimus orbi? sed pompa fugax,
Ludusque brevis! Dum se iactat
Medio ridens splendor in auro,
Fortuna totam vertit, et alti
Agit in praeceps culmen honoris.
Sic nos vana specie rerum
Ludit imago! Qualis, amoenum
Imitata diem, pulchra sereno
Sedet argento Luna, et amico
Populo astrorum cincta triumphat:
Mox tamen aurei fratris ad ortum
Pallet, et oris decus omne ruit,
Astraque fugiunt: Tales miseri!
Spatio Solis caelum obeuntis
Orimur, morimur; sumus, et rursum in
Nihilum fluimus. Sic nos vana
Specie rerum ludit imago!
Tix bene cunas mater adaptat,
Prope funereis stat tumba minis;
Et Lucinae gaudia luctu
Libitina secat. Nihil in rebus
Stabile humanis. Omnia fugiunt,
Omnia properant ire ad metam.
Quid malesani vota in longos
Tendimus annos? et spem vacuis
Pascimus umbris? Quid nos vana
Specie rerum ludit imago.
Graviore plangas. Feriat elato polos
Incessu Olaus, astra calcatis premat
Ignibus Araldus: erigant mole ardua
Turres Olympo proximas: moveant Diis
Hostes Deorum bella; pigmaei vocant
Martem in gigantes: ibit Encelado hodie
Uterque socius, ut superstratum ferant
Prementis Aetnae pondus; ubi tecti gelu,
Flammisque adusti Tartari, quanto minor
Nostro calore ferveat Averni calor,
Narrare discent. Sacrilega, superba, impia,
Nefanda capita! Nempe nemo alius sapit,
Solos Minerva peperit, Atlantis nepos
Solos amavit, nemini aperuit sua
Arcana Mavors, neminem ad belli faces
Bellona genuit; agere constantem manu
Solos bilancem docuit infragilis Themis.
Et iura populo, et urbibus leges dare.
Soli severae iura pietatis tenent,
Solique Regum norma, et exemplar dati
Virtutis orbi: tota nostrorum patrum
Series in atro vixit errorum chao,
Quod Christiano Numini, et soli Deo.
Cultu negato, genua curvarit stygi
Orcique larvis thura scelerarit sacro
Cultu Deorum. Numen o sanctum! pium,
iustumque! cuius odia, per summum nefas,
Divinitatis gloria extrudunt Deos.
Imo tyranne Numinum saeve, impie!
Taletus:
Talet. O sancta Regis indoles! Regis pii,
Regisque iusti! Numinis sequax sui:
Quae rapere lateris purpuram. ac frontis iubar
Decutere didicit Regibus! Vastum audeat
Tabulare pontum ratibus, et remis sibi
Mare subiugare; repleat ferro solum,
Omnemque inundet segete Cadmaea Plagam,
Regis Britanni purpuram audaci manu
Violare tenet, rapere regales notas,
Sceptra involare: nomine addiscat pio,
Tituloque fictae Themidis alienas opes
Vastare ferro: victima extremum cadet
caeli ultioni. Qualis effracto ruit
Vulturnus antro, perque Tyrrheni maris
Infusus undas navium incumbit gregi,
Et transtra rumpit, vela discerbit, rapit
Et huc, et illuc impetu vario rates:
Tumultuantes fluctuum montes iacit
Adusque nubes, moxque depressos mare
Hiante valle sepelit. ut Syrti rates
Scopulisque adhaerent, seque confractas gemunt;
Aliae sub ipsa sidera in ventos eunt,
Mox oscitantis ore sorbentur freti;
Aliae sine hoste, sine odio pugnant sibi,
Crebroque laterum verbere in tabulas eunt:
Si quae supersint, Aeolo in ludum datae
Rapiuntur in diversa, et ignota procul
Pereunt arena: talis incensa fremit
Canutus ira; iamque violento solum
Replet omne Marte; maria contabulat rate,
Ferrum, facemque spargit! ad cuius minas
Maenia fatiscent urbium, turres cadent,
Maria natabunt sanguine, et clipeos agent
Galeasque fluctus, vallium tabo sinus
Profundi olebunt, montium albebunt iuga
Osse in sepulto, classici immanis canor
Terrebit urbes, planctus et stridor poli
Terrebit astra, seque sub tenebras agent,
Remugientque planctibus Averni specus.
Eamus: hora fulmen, et flammas vocat.
Hominum loquamur more: quae ratio metum
Suadere possit? Causa bellandi est Deus:
In arma socias adferunt Reges manus:
Adsunt periti Martis et palmae Duces:
Gregariusque miles antiquus tua
Vexilla sequitur; copia annonae est, gravis
Sonantis auri numerus, armorum grave
Et grande pondus. Forsan et Magnus suas
In arma nostra copias velox trahet;
Magnus per omnem Martis invicti aleam
Exercitatus, Magnus et fortis manu,
Et mente prudens. Mitte non tutos metus.
Timor imbecillus mentis enervat sinum,
Animique prompti spiritus lentos facit.
Olaus:
Ola. Laudo timorem, qui manum cautam facit.
Araldus:
Aral. Cautela prudentem decet, sed non timor.
Olaus:
Ola. Cautela non est, quando non subest timor.
Qui metuit, omne facile praevertit malum.
Araldus:
Aral. Pervincit omne periculum, qui nil timet.
Sed quid moramur? nil timeo, spero omnia.
Tandem serena luce conspirat dies
In nostra vota, iamque se pandit nova
Ad regna callis, Saeve, sacrilege, impie,
Ferox tyranne, barbare, atque hostis Dei,
Ades: meorum robur armorum proba,
Horumque fuso sanguine extingues sitim.
Rex magne Olae, forsan urbanum induit
Canutus animum, teque deposito, venit,
Ut honoret ostro, pronus et suum tibi
Sceptrum et coronam consecret.
Olaus:
Ola. Cedo tibi
Sceptrum, et coronam, et purpuram, si nos bono
Respiciat oculo palma, et in manus cadat.
Non ego, meorum meta votorum, traho
In bella Martem: meta bellorum mihi
Deus est meorum, Regna terrarum volant
Ludus, iocusque sortis. Hoc Regnum ambio,
Ad quod nec hostis saeva pertingit manus,
Nec sortis ira robur extendit suum:
Ubi semper aetas florea, et primi viret
Iuventa veris, paxque tranquillos agit
Felicitati iuncta sine nebulis dies.
Nec mihi subire mortis est scaenam grave:
Moriar: quid inde? spiritus caelos levi
Ala involabit. Sed nec horrorem incutit
Canutus aere Martis inimici gravis.
Nam, vana vis potentiae est, quando Deus
Suam paratis viribus dextram negat.
Sed involutos timeo laqueorum dolos
Latente ab hoste. Prima non facile patet
Textura fraudis. Ante Daedaleo exeas
Errore, vel per obvium Euripum rate
Ferare, quam per hostis occulti minas.
Vis medica fracta est, cum malum occultum latet.
Araldus:
Aral. Morbus recisus spargere venenum nequit.
Olaus:
Ola. Pestis recisae toxicum auras inquinat.
Araldus:
Aral. Radice ab ima vulsus est hostis furor.
Olaus:
Ola. Numquam malorum semen eruitur satis.
Uno reciso capite, se denis ferax
Multiplicat hydra.
Araldus:
Aral. Dena sed rursum Hercules
Detruncat aliquis: Hydra, fecundum malum,
Etiam perivit. Quisquis exsangues strues
Late videbit corporum, et membris suis
Avulsa membra, fixa sublimi loco
Capita reorum; pabulum coruis data;
Non ille telam fraudis audebit dare
Soli videndam publico.
Olaus:
Ola. Paucos ferit
Stimulus honoris.
Araldus:
Aral. Quisque praesentis tamen
Mortis sagittam metuit.
Olaus:
Ola. At mortem quoque
Se fugere credit, quisquis alterius parat
In fata ferrum.
Araldus:
Aral. Quam fugam possint sibi
Spondere, quos exempla spes ludi docent?
Olaus:
Ola. Virtus in auro talis est; oculum eruit,
Caecatque mentem; talis invidiae indoles,
Et talis odio: quodque mihi mentem magis
Timore pungit; ille Canuti calor
Migrat in rebelles, spemque non minimam iniicit
Menti impiorum.
Araldus:
Aral. Nec malo huic deest sua
Medicina Fida turbe amicorum est super:
Hi latere numquam Regio abscedant manus
Armata eunti semper incedat comes:
Quicumque poscet Regis affatum, prius
Deponat arma, Clausus accessus malo est
Dum sic cavetur.
Olaus:
Ola. Clausus accessus malo est.
Cum nos Olympus dextera fida tegit.
At mala minanti semper ad malum est via.
Nuntius:
Nunt. Rex magne, plebis concitae accensus furor
Confundit aulam, nilque nisi veteres Deos,
Ritusque, veteres, Caelitum et cultum sonat.
Olaus:
Ol. Hoc mihi canebat animus: in nostra latent.
Domo venena, quae ultimam cladem trahant.
Tolerare sueti mentis invictae statu,
Prompti sagitta et arcubus, prompti manus
Armare ferri fulmine, atque, hastas levi
Rotare motu, cursibus celeres, equos
Frenare docti, robore valentes: viri
Quos ipse Mars optaret, ut certam sibi
Spondere posset lauream. Superi, bono
Favete vento! Magnus indubiam suo
Exercitu victoriam patri feret.
Hoc ego timenti nuntium Regi fero.
Dum caesa sacris, vulnere accepto, hostia
Accideret aris, seque prostrata in suo
Sanguine rotaret, lapsus e caelo vapor
Tenuisque mixta flamma, momento hostiam
Corripuit igne, Victima in cineres iit,
Imo in favillas, quas tenuis aura extulit;
Nidrosiaeque laribus insedit cinis.
An plura dicam? Sileo.
Alindus:
Alin. Quid trepita ambigis
Haeresque lingua? Fratre: dum metuo nihil,
Nihil ipse metue.
Orandus:
Oran. Basibus excussi suis
Cecidere Divi, et igne populante in merum
Ivere cinerem, voxque delapsa haec polo est:
Vincendo sic Nidrosiae ardebunt lares.
Alindus:
Alin. Et ista gemitum pectore profundo evocant?
Haec cruda sunt auspicia? non fausti notae
Sunt Maris istae? lumen extinxit tibi
Confusa rerum scaena, et attonitus timor.
Orande, mente non tenes, semper loqui
Ambigua Divos? quaeque in aversam viam
Ire videamur? veritas sermo est Deum:
Sed ille nube tectus ambigui soni.
Orandus:
Oran. Expone sensa pectoris.
Alindus:
Alin. Certum puta
Oraculum istud Numinis: Nidrosia
Vincendo sic ardebit; at iusta magis
Correpta ab ira civium, quam ignis face:
Ardebit ira Numinum, quorum manu
Urbs ista tegitur: sique momentum rei
Exigeret, una Civis et lares prius
Exederet ignis, seque sepeliret sua
Moles ruina, quam exules Divi loco
Hoc emigrarent, Clarus hic, probe ut vides,
Oraculorum sensus est. Nidrosiam
Respondit ergo vincere; At nec te metu
Teneat per auras raptus in flammis cinis.
Idem favere Numina huic urbi docet.
Nam quae pavenda fulmini hostili magis
Tutela? quaeve moenia Gradivum procul
Arcent ab urbe fortius? quaenam metum
Turres repellunt acrius, quam obstans malo
Flamma imminenti? Talis est Nidrosiae
Tutela: flamma caelites urbem tegunt.
Orandus:
Oran. Desiderantis vota vox sequitur: tui
Conspirat oris lingua in affectum, Dii
Alio loquuntur, quaeque persuadent metum:
Vincendo sic Nidrosiae ardebunt lares.
Sed pone liti terminum: iudex rei
Eventus ipse Martis ancipitis erit.
Hic sese aperiet, antequam Phoebus diem
Fessum recondat ultimis undis Tagi.
Quod nunc sagacis pectoris curas vocat,
Est, ut Trugillus et Taletus concitae
Plebis tumultus frenet, et fictis dolis
Aestum frementum fluctum dextre regat.
Hoc ratio poscit temporis, rei, et loci.
Alindus:
Alin. Sapiente suggeris ista consilio: at manu
Ferroque Olaus litibus ponet modum.
Si tollat ense capita ferventis doli,
Occumbit omnis ira Canuti, iacent
Deposita Divum templa, calcati Dii
Protritus omnis debitus caelis honor,
Eamus illuc, cura quo maior vocat.
Excutere collo grande tentavit iugum,
Sed prompta tanto adhibita medicina est malo.
Tunc forte uterque (munus id caeli fuit)
Aulae in recessu fuimus, ac omnem prius
Aestum procellae rupimus, quam se redux
Olaus aulae redderet; iamque obrutus
Alta quiete turbo popularis iacet.
Taletus:
Tal. Res ista nostris plurimum seruit dolis,
Suspicio si quae fraudis instructae fuit
Per nos Olao, fraude sopitur nova.
Per te tumultum plebis oppressum sciat
Olaus, inter candidae fidei viros,
Puraeque mentis nomen adsciscet tuum
Meumque pariter; inde pandetur via
Per plana eundi ad exitum, quem tam diu
Artesque per tot quaerimus. Sed iam vigil
Intendat animus, parte Canutus sua
Qua prodat arma, nosque reperiat manu
Ferroque promptos. Omnis hoc uno salus
Versatur apice. Vincere, aut vinci, alea
Pendet ab eadem. Ducta per tempus mora
Semper periculum maximis rebus tulit.
Nuntius Amundi.
Nuntius_Amundi:
NIdrosiae, o Nidrosiae invicti lares!
Quales cerastas alitis augusto sinu?
Quales Dracones? viperas? angues? hydros?
Qua se in propinqui terga Vitinsum maris
Effundit, alto mons supercilio iugum
Erigit in auras; undique herboso solum
Virore tectus; latera per girum frequens
Olvia cingit, brachia maritans prope
Se porrigenti pampino: clivus sacer
Bacho et Minervae. Montis in medio situ
Fagus coronam nectit: ad montis pedem
Ubi sese in altum leniter terra levat,
Obeunt frequente palmites umbra latus,
Viridesque frondes inter ostentant gravem
Nectare Lyaeum: liquida per ramos obit
Cristallus undae, seque divisis liquat
Guttis in imbrem; dumque per scissas dies
Subintrat umbras, irides gratas parit
Oculi ad stuporem: garriens nimbi sonus
Sirenas alti nemoris in cantum evocat.
Hic vasto hiatu panditur terrae specus,
Dulcesque amarasque ostio ex uno vomit
Praecipite lymphas impetu, Amundus rei
Novitate tractus, navis huc cursum suae
Hiatum ad antri vertit, et trinat trahit
Post terga comites, Nereum vento levi
Equitare faciles. Interim, dextrum ad latus
Caelo minantis culminis, classis maris
Sulcabat undas, et retro spumas dabat
Coeunte fluctu. Amundus ad fauces specus.
Suspensus haesit frigore afflatus, gradum
Deinde ad ima promovet quando hic ioco
Natura ludit! quanta miranti obiicit
Oculo videnda! Hic ficta venantum cohors
Feras agebat; dente compresso hic canis
Sistebat aprum: hic ungue suppositum Leo
Dilaniat ursum: illic cani insultat lepus,
Equusque tauro: hic innatat piscis mari
Undisque ludit: cuncta naturae rudi
Expressa caelo Mira dum Amundus siti
Ridentis oculi spectat, auditur sonus
Latere a sinistro montis. Amundus ratem
Iubet expediri, et incito cursu rei.
Spectare causam: iamque provecta in sinum,
Navis volantis eminus vela aspicit,
Quantumque produnt signa, Canuti arguit.
Ergo reflexis carbasis sese ad suos
Velox reducit; vixque sub amoenae specus.
Evasit antra, sequitur hostilis prope
Urgente remo navis, atque antri ostium
Intenta praedae attingit, at voto irrito,
Fit ipsa praedae praeda speratae. Hic specus
Erumpit antro Amundus, et facto impetu.
Caedit, necatque; quotquot infelix ratis
Vehebat hostes, antequam quisquam manum
Ferro applicaret. adeo vel mentes stupor,
Vel occuparat dexteras praeceps timor.
Solus Biliffus verba meditatus stetit
Ore dubitante, dumque iam parat loqui,
In os arundo torta sermonem vetat,
Animamque fibris extrahit. Postquam viris
Adempta vita, nuntius solus super
In arcta trahitur; quid ferat, sponte edere
iubetur. Ille, sancta testatus, negat
Se scire, nisi quae publicum ivere in diem,
Scrutantur ergo vestium abstrusos sinus:
Et ecce scriptam protrahunt chartam e sinu
Ad tres rebelles. Nomina character tacet.
Edere iubetur nuntius, primum Sinon
Astutus omnem lucis afflatum cavet
Latebrasque quaerit, donec admoto eruta
Tormento ab ore veritas. Nulli tamen
Aperire scelerum nomina, est cautum mihi,
Praeterquam Olao: hic grande solamen feret.
Nomina reorum prodidit. Sic me erudit
Occultus inde nuntius. Quid facto opus?
Consilio adeste; temporis nil est super;
Omnisque pellit grande discrimen mora.
Orandus:
Oran. In hac procella plebis auxilio est opus.
Haec fida nobis, fida Canuto, dabit
Immane scutum turbini. In plebem manus
Se liberali munere effundat Dii
Etiam ligantur munere humano: magis
Corda implicantur plebis, ut facilis ferat
Illuc volentem dexteram, unde aurum fluit.
Sed nisi loquantur vana veraces Dii,
Ludantque nostra vota, nondum hoc est satis.
Trugillus:
Trug. Pellamus animo, si irrepsit, metum.
Talete mentis prompta consilia explica.
Tal Simulasse necdum sufficit, fraude est nova
Novae obviandum. Promptus occurrit dolus,
Fingamus ista causa Canuti ad focum,
Ut nos Olai gratiae extrudat sinu,
Adimatque fidos Regio lateri, et manus
Roburque Olai frangat, et totam excitet
Plebem in tumultus, Regiam metu impleat,
Nidrosiamque evertat. Hinc animi graves
Fingamus iras; astra Canuto invida
Ire voveamus, et procellosa Deos
Tonare flamma.
Alindus:
Alin. Tempus hoc fraudes vetat
Venimus in arcta. Liberos vel nos facit
Haec hora, vel nos carcere aeterno ligat,
Hora est agendi. Quo nequit ferrum imprimi,
Adigatur ignis: quo nequit flamma iniici.
Doli ferantur. Templa securum dabunt
Nobis asylum: regna Canutus suo
Refugio habebit. Ille volventem retro
Aget procellam, nosque, patietur suos
Et dici, et esse.
Trugillus:
Trug. Sana consilia probo,
Sequorque: primum fraudibus cedo locum,
Armis secundum. Fraudis inventae faber
Canutus arguatur: in plebem fluat
Manans ab auro vena. tum ferro et face
Res urgeatur: arma confundant polos,
Acheronta moveant, et solum et salum eruant.
Ingratus animus! impiae partus Stygis.
iuro rotantem sidera, minantem solo
iuro Tonantem, si quid hoc ferrum valet,
Aut haec Araldi dextera, effuso dabunt
Poenas cruore. Nempe iam voti patet
Aperta facies, Haeccinae est tandem tenax
Mens illa recti, et integri cordis fides,
Qua vel perire caede Canutum ultima,
Vel tua vovebant sceptra proferri extimos
Adusque mundi margines? Hocne est fidem
Sua tueri morte, et intactum Dei
Servare cultum? Larva pietatis! lues
Immane facinus.
Olaus:
Ola. Istud in primas venit
Utrique curas. Sed quis urgenti malo
Modus obviandi? Cedere? et cauta omnia
Simulare mente? Saepe simulantem opprimit,
Simulare qui scit.
Araldus:
Aral. Nemo dissimulat malum,
Cui vis in armis Arte simulandi aemuli
Nostri triumphant. Abstine verbis; manu
Comprende ferrum. Si recidendum est malum,
Quid solvere iuvat?
Olaus:
Ola. Populus hic totus studet,
Sequiturque nutus.
Araldus:
Aral. Populus, inconstans mare est,
Vertitur in horas; moxque cui studit, nocet.
Olaus:
Ola. Indomitus aegre suscipit frenos equus.
Araldus:
Aral. Sed facile nervus belluam infrenem domat.
Olaus:
Ola. Properata nimium flagra iumentum excitant
Saepe in furores, unde sessorem excutit.
Erit ora ferro, tempus et flammis erit.
Dum se latere existimant, texunt dolos
Fraudum architecti, fingere et quid nos vetat?
Porrecta fraudis esca non cautos trahet.
Si mentis idem sensus est frater tibi,
Vadum experire: transitum si non negat,
Progredere contra, se suo laqueo doli
Stringent, eritque praeda praedator tua.
Araldus:
Aral. Si cogitatis facta respondent Ratis
Felice cursu vehitur, instructae nihil
Oppono telae, cauta consilia probo.
Olaus:
Ola. Tollatur ergo, quidquid in mora est morae.
Tu spumam glomeras tergemini canis,
Et totum inficis orbem.
Tu numquam stabilis, numquam eadem, vices
Immutas varia fronte; Cameleon
Ut mutat speciem. Nectar amabile
Monstras; toxica praebes.
Frontis compositam porrigis aream,
Atque arcum cilii lege modestiae
Complanas, osculo ludis amabili,
Misces melle loquelam.
Sed sub compositae frontis imagine
Turpis larva latet mentis, et abditus
Serpens contegitur, qui male toxicat
Mortis corda veneno.
Ex arcu cilii spicula proiicis
Illatura neces: lumine decipis:
Confictosque iocos dum seris, enecas
Et melle uteris, ut fel
Infundas animis. Dulcia gustui
Quid suadere iuvat, si subeat fibras
Corrodens gravibus vipera morsibus,
Cristatusque cerastes?
Reges, et Proceres discite, parcius
Puvillos cubito admittere, byssimis
Verbis blanditiae credere parcius
Auri stulta canentis.
Quantam perniciem blanda loquacitas,
Sirenumque malos, psaltria Principum,
Et morbus Procerum proprius, attulit,
Assentatio fallax!
Concussit solium, Regia prodidit
Sceptra, et fronte iubar sustulit arduas
Commoto populum turbine miscuit,
Sus, deque omnia vertit.
Nec prudens animus, nec sapientiae,
Sed nec iudicii vis opulentior
Contra est cauta satis, flatibus incitam
Fluctu educere navim.
O Reges quibus ex portio maxima
Curarum, populum pacis in otio
Servare innocuum, nec sua devio
Freno flectere regna,
Hoc curate; fides blanda loquentium
Ne prima imperium vendicet aurium;
Ne germana fides vera loquentium
Vestris exulet aulis.
Regat carinam; quaeque dubitavit diu
Iactata ponto, teneat optatos sinus.
Canutus aequa postulet. Olaus dabit.
Hactenus iniqua posuit, ut regno exeam
Solioque cedam, nomine aut suo regam,
Non Rex, umbra Regis Utrumque hoc sacro
Iuri repugnat. Trahere consilio moram;
Inhonora res est, nec statum Regis decet,
Negare Postulata, res poscit quidem,
Sed inde ad arma primus utrique est gradus.
Electionis titulus aliquantum favet
Iniquitati; namque quos feci reos
Rebellionis, irrito Norvegiae
Dixere Regem. Aralde, quid suades.
Araldus:
Aral. Iube
Ipsum venire, Regis ut solium adeat,
Et iura regni. Quidquid audenti siti
Aliud reponis, perdit et moram, et locum.
Praeter rebelles, nemo Canuti probat
Praesumptuosa iussa: si minimum times,
Animo insolentis subdis ardentem facem,
Rebelliumque machinas esca foves.
Nec est timendi causa Canutum: tamen
Si spes superbum fascinet iniqua siti,
Ut regni habenas Marte conducto ambiat,
Felicitatis plurimum accedet mihi.
Namque ipse lateris ensis in plausum salit,
Martemque poscit. Veniat, haec callem suis
Votis aperiet dextera. A nobis Deus.
Stat ipse, causa Martis et iusta, et pia.
Regum trias coniuncta, populorum fides;
Ducumque robur fortium. Sed nec quies
Capiet Araldum, donec immanis Leo,
Immane potius invidae monstrum stygis,
Gravem superbi pectoris pestem vomat,
Subiensque regna Ditis, augustam mihi
Cedat coronam, purpuram, et regni notas.
Olaus:
Ola. Ad facta tempus dexteram nostram vocat.
Prudentis animi Aralde consilium probo,
Illud reponam: Veniat, et sceptrum manu
Diripiat ipse, capite deiiciat iubar,
Aralde, libeat interim fratris vice
Obire campum, militis nostri obvium
Censere robur; cernere quid addi exigat,
Quid ordinari postulet. Tempus breve est;
Abi, redique.
Araldus:
Aral. Promptus obsequiis tuis
Araldus animam, sanguinem, et vitam dabit.
Bene culta patribus tollere, et ritus novos,
Abominandos, impios, orco editos
Inducere orbi: quid sit effusus cruor
Tot innocentum, cuius e caelo sonus
Vocat Ultionem: quid sit adversus Deos
Rotare ferrum, et proelio indicto polos
Vocare in arma.
Taletus:
Tal. Porrigat Araldus tumens
Frontis theatrum, vibret ex oculis faces;
Ex ore spumas; spargat, ut taurus, pede
Calcatam arenam rugiat ut atrox leo,
Ut lupus acerbus ululet, ut monstrum fremat,
Totumque rabidis aerem infestet nimis,
Corripiat ensem dextera, ferrum vibret
Per innocentum colla, confundat mare
Cruore mixtum, sanguinis spargat notas
Adusque caelo, astra confundat solo,
Acheronta Superis; induat capite iubar
Regale frontis; purpura incingat latus,
Aurata Regi sceptra Canuto auferat;
Totoque iactet orbe terrorem sui.
Trugillus:
Trug. Quid ista prosunt? verba per ventos volant,
Aurasque feriunt: prosequi coeptam magis
Telam necesse est. Arma, quae nostro mari
Utriusque fratris classe numerosa innatant,
Frangenda, vel mergenda sunt: Quae Rex iubet
Canutus, exsequenda: captivum trahi
Imperat Olaum, pariter et Araldum: tamen
Adversa nobis fata si vivos negent,
Nolente fato vulnus extremum dari
Imperat Olao. Si quis est, cuius calet
In ista pectus ausa, vincatur die
Sonantis auri, cuius illecebra animat
Etiam timentes. Estne, quem tanto putas
Aptum facinori, fidus? audacis manus?
Cautaeque mentis?
Taletus:
Talet. Cura sit tanti mea
Facinoris, hominem ponderi inveniam parem.
Trugillus:
Trug. Tua sit Talete cura: sed modum doce,
Hominemque pande, cuius hoc factum manu
Censes patrandum, fraudis intentae diu
In hoc rotatur cardine extremus labor.
Taletus:
Talet. Tanto labori idoneam aptabunt manum
Balistus, et Moraldus, arte arundinis
Uterque uterque plumbeo cannae globo
Scopum ferire doctus, ad vocis sonum
Olai, uterque viperam corde induit.
Utrumque uterque odere. Causa odii est Diis
iurata pietas deinde, quae miseros facit,
Feritas Olai. Namque Balisto pater
Vir mentis altae, et integrae fidei in Deos;
Carus Moraldo filius, fesso patri
Unum levamen, nec minus gratus Diis.
Custos severus rituum, ob nostris focis
Incensa thura, et templa constanti manu
Defensa, tracti in carcerem, et saevam in necem
Crudelitatis regiae abierunt siti.
Et hinc uterque sortis opulentae ex sinu
Vi devoluti, grande subierunt opum
Damnum suarum, et pauperem vitam trahunt?
Quantoque cogit in arcta paupertas magis,
Graviore tanto aguntur argenti fame.
Hi, qua superba mole sub nubes abit
Immane templum, seque coniungit polis,
Habitant propinqua tecta: Balistus latus
Laevum, Moraldus dexterum templi tenet.
Huc saepe Olaus tendit; hinc saepe exiens
Subsistit, et dum corpore exposito patet,
Stat certa utique meta, seu libeat levi
Mortem sagitta iacere, seu plumbi globo:
Librata postque funera a tergo fugae
Utriusque porta panditur, qua se ferant
Portus propinqui ad ostium. Si sit fugae
Hic apta navis, antequam iacti locus
Teli notetur, navis obsequio maris
Altum subibunt, seque surripient neci.
Trugillus:
Trug. Dixisti abunde. Nuntio Dani libet
Aperire telam fraudis instructae, et suae
Accipere mentis sensa. Non vanus labor,
Ut opinor; iste est. Perge, quo tempus vocat.
Amicus, Ulfo media pars cordis, cui
Sua sceptra, lateris purpuram, et regni notas
Danus tuendas tradidit; cuius fide
Sibi subiugari regna Nordmanna ambiit;
Et in hoc frequente milite, ac opibus graves,
Aptasque hostes ire commisit rates:
Ulfo, sorore Regis in leges tori
Fraude implicata, sceleris in poenas trahi
Metuens, ab aula fugit, in Regem grave
Odium professus; inde Canuti in probrum,
Sua arma Amundo sociat, ingenio ferox,
Sagaxque mente, providus, prudens, manu
Animoque fortis, Martis in arena diu
Versatus, audax, aemuli impatiens, licet
Bello probati, transiit Amundi in latus;
Et iam sagacis cordis, et sortis manus
Grande documentum in arma Canuti dedit.
Caute, volantum navium ex cursu et loco
Ulfo notarat ancoram iactam in mare
Non posse figi, nisi ubi se vasto explicat
Spelunca hiatu, ponsque vicinus iugo
Ad litus aperit marmore instratam viam.
Ergo fluentem aggeribus obiectis aquam
Agit in tumorem, et machinis fluxum vetat,
Ut intuentes eminus toto mari
Undam altiorem, crederent clivo edito
Lacum natare. Hic ignibus, flammis, focis
Aptas rotandis machinas circum locat.
Forte et propinqua silva densatis comis
Utrumque clivi stantis ab debat latus:
Hic ille in umbra militem armatum tegit
Ad iussa promptum, Vixque constiterant suo
Ordine locati milites, cum se mari
Delati Dani classis ad ripas agit,
Amoenitate nemoris; et blandi situs
Allecta fraude. iamque, nullius timens
Hostis propinqui, navium gyro specum
Circumcoronat, contrahit vela, ancoras
Immittit undis; pars cibo famem levat,
Pars in quietem lassa procumbit solo,
Altumque stertit: ecce diluvium rates
Aggere soluto replet, et plures maris
Demergit undis: si qua clementes aquas
Experta, flammis praeda fit. Namque evolant
Latere ab utroque machina incensa globi,
Ignesque mortis baiulos navi inferunt,
Qui pertinaci cuncta consumunt pice.
Ardere visa sidera, atque ipsum mare
Perire flammis. tanta tempestas fuit.
Miles perivit omnis; aut spolium maris,
Aut esca flammae: si quis in silvam fugam
Quaesivit, ensi spiritum impurum dedit.
Magno hoc Olao facinus Ulfonis fero.
Alindus. Orandus.
Alindus:
NEscio, quis animum rumor infaustus quatit.
Orandus:
Orand. Peiora ad aures nuntia vehentur tuas,
Nisi astra mentiantur; et constans fides
Diis abrogetur.
Alindus:
Alin. Prima laniarunt nimis
Mihi signa pectus.
Orandus:
Oran. Gravius aliorum dabunt
Tibi sensa vulnus. Candidus stabat mihi
Pinguisque ad aras agnus, et ferrum gravi
Collum premebat pondere, repente atrium
Impletur omne noctuis; multus volat
Bubo in securim; stridor ex lacu redit,
Et aura lamentabili gemitu sonat.
Corvorum iniquus atrium nimbus tegit,
Purumque Solis arcet aurati iubar,
Pulsuque pennae, et unguium affrictu mare
Ditemque terret. Ecce, momento nigror
Invadit agnum, quaeque candebat prius
Nivem aemulata, sumpsit atrocem cutis,
Adstupuit oculus, horror invasit fibras.
Tum convoluta ardente tempestas polo
Fulminat, et ignes inter allapsa est sono
Ter vox ad aures: Fugite Nortmanni: fuge
Canute. Dumque vocis intendo sono,
Tanto fragore fulmen elisae sinu
Nubis rotatur, ut solo allisum ultimus
Tremor occuparet, perque confusas gelu
Iret medullas. Palpitant adhuc fibrae
Frigoreque gelidus stagnat in venis cruor.
Alindus:
Alind. Trepido timores addis, et pectus grave
Maiore lassas pondere.
Orandus:
Oran. Excussit pavor
Animo timentis plurima. Hoc animo tamen
Memore retinui. Nube cum rupta fragor
Animo insonaret, lapsa vox est cum sono;
Fulmen in Olaum tende: sic palmam refers.
Alindus:
Alind. Vox ista caelo lapsa?
Orandus:
Oran. Non dubiis notis.
Alindus:
Alind. Spes a timore surgit, et mentem excitat.
Nec ira ferri stravit, aut volantia
Grandinis ad instar tela pulsarunt metu,
(Pudet profari inertiae tantae probrum)
Capti dolosa luce pretiosae manus,
Et sponsione munerum illecti, fidem,
Venum dederunt, et sacramenti impie
Rupere iura. iamque bis centum rates
Cessere Amundi latere, bis centum Duci
Raptae Doronti, in iura Canuti suas
Vertere vires. O probrum nulla satis
Poena eluendum! quodque plorandum magis,
Quidquid repostum nobilis praedae fuit,
Una abstulere; resque Canuti et viris
Auxere, et auro. Triste documentum sumus,
Quid eloquentis possit argenti dolus,
Olae, Olae! magna momento ruunt,
Remedia nisi suprema iacturae admoves.
Placent Alindi sensa, quae dixit, loqui
Obscura Superos. Palma iam nostrae venit
Non dubia fraudi. Vesper hic nostros pedes
Laqueis Olai solvet, et tutos bonae
Restituet aurae. Danus hos urbis lares
Hodie tenebit, seque Regali inclitum
Aget triumpho. Si tamen nostros dolos
Fata improbarent, et siram nostrae manum
Arti negarent: estne Balisto suus
Paratus arcus! estne cordato tumens
Pharetra Moraldo?
Taletus:
Tal. Tensus est arcus, tumet
Pharetra sagittis: Toxico telum illitum
Non grande vulnus imprimet, at ictum gravem,
Mortisque plagam. Tela, Canuti pia
Ad iussa, fervent. Nutus accedat, dabunt
Fatale vulnus. An quid Orandus novi,
Vel Alindus habeant, prima curarum hoc loco est.
Id agamus; anceps alea ut firmet gradum.
Regno exuendus tragica non faustae dabat
Exempla sortis, quando tot Duces fidem
Rupere Regi: quanta sed magno in Deum
Spes fuit Olao, tanta fuit una et Deo
Cura adiuvandi. Stabat ancipiti alea
Suspensa pugna: fracta iam classis mare
Dubium legebat, pronior turpem in fugam,
Quam vela in hostem vertere, et forti manu
Consulere causae, turbo ceu subitus, venit
Magnus recente milite, et Regem premens
Post terga Danum; spiritum, atque iras novas
Imprimit Olai militi, at Dano eripit.
Turbata classis hostium, quo iras ferat,
Quo vertat arma, dubitat: a tergo ferox
Magnus furores Marte veterano imprimit,
A fronte classis spiritu pugnat nove.
Canutus undique cinctus huc illuc volat,
Et expeditam quaerit effagio viam.
Brevis hora partae nuntium palmae dabit.
Praecurro tantae nuntius ad aulam rei.
Alindus. Orandus. Taletus. Trugillus.
Alindus:
Alind. QUis mihi Trugillum? et tempus, et votum sugit.
Quis mihi Taletum? Orande, de somno Deos
Exsuscitandi tempus est.
Orandus:
Oran. Quis te novus
Agit in pavores rumor? in qualem Deos
Vocas dolorem?
Alindus:
Alin. Turbo Canutum novus
Involvit aestu. Marte funesto alea
Sinistra cecidit. Magnus a tergo suas
Naves adursit. Unde Canutus sibi
Adversa in undis fata iurgari videns,
Tentare Martis aleam terra petit:
Et iam corona militum Nidrosiae
Muros coercet, sperat assultu unico,
Sui absque caede militis, densa hostium
Caede occupare moenia: in votum favet
Numerosus, et par miles in tantae rei
Non in secundos exitus: favet quoque
Araldus absens, Robore urbs magno caret,
Dum caret Araldo. Si tamen voto minor
Fortuna caderet, prompta Balisti manus,
Prompta et Moraldi muneri invigilent suo.
Orandus:
Oran. Sed en Trugillus tempori, et voto tuo
Adest Taletus.
Alindus:
Alind. Iste properantum gradus
Num quid sinistrum adportat?
Trugillus:
Trug. In medio est sinu
Smerilius urbis: ariete erupit fores,
Irrupit ingens militum torrens simul;
Qui per plateas fluctuat, et aditum prope
iam pugnat arcis: quae reluctatur manus,
Impar furori cedet, et nostro dabit
Arcem calori; ac inde sub frenis erit
Nidrosia omnis. iussa Canuti tene:
Si primus armis fallat assultus fidem,
Cedat Smerilius; seque cedendo neci
Surripiat; at Balistus in promptu sua,
Et sua Moraldus arma non mittat manu.
Taletus:
Tal. Huc ducitur tragoediae istius labor.
Orandus:
Oran. Huc cura vergit Numinum, quorum furor
Fulmen in Olaum librat, ut Dano asserat
Palmae virentis gloriam.
Trugillus:
Trug. Quis se fragor
Insolitus auri infundit? Arma, arma evocant:
Viri Talete dexteram, et mentem indue.
Rapienda ferro: sede qua argenti latet,
Aurique nervus Marte frangendus calet,
Novum unde regnum prospicit vestra manu
Danis parandum. Huc arma densatis viri
Agite catervis.
Araldus:
Aral. Barbara! et caelo et solo
Invisa capita! caede, detrunca, eneca.
Fugit, volantis otior penna Aeoli.
Insequere, siste morte fugientum pedem.
Olaus. Debetur istud Numini palmae decus.
Libeat subire templa, ut auctori Deo
Victoriarum gratiae cedant suae;
Et vos futuris proeliis robur novum
Capiatis animis. Grande momentum datum est:
Sed hydra nondum tota concisa est. Dies
Auspicia fecit iste: complebit sequens.
Talis Smerilius avia viarum sequens,
Sparsumque secum militem trahens fugit.
Felicitas haec prima, sed primae adiicit
Magnus secundam. Hic ubi supinato levat
Sese tumore clivus, et prope aspicit
Arces Olai, stabat, ut pugnae ordinem,
Finemque, qualem finxerat vano sibi
Canutus animo, cerneret, plenus spei,
Et iam triumphos mente designans. Ubi
Magni cohortes propius accessum videt
Urgere; praeceps collis e clivo ruit,
Timidusque pugnae, carbasa in fugam explicat.
Advertit ista Magnus, atque agilem citans
Remis celocem propius admovit gravis
Animi furores; unde Canutum petit
Volante telo. Frontis in media area
Haesisset ictus, nisi coruscantem celer
Scuto arcuisset miles. Hinc ipsa otior
Canutus aura, arundine impulsa otior,
Urget celocem per flagellatum mare
Labore remi, seque praesenti necis
Discrimini agilis eripit turpi fuga.
Poterat fugacis assequi Magnus gradum
Volante velo; vita sed tanti fuit
Servanda Regis, ne sacrum solus caput
Daret in pericla: namque non procul hosticae
Naves secabant pelagus. At Magnus tamen
Velocitate concita ad Reges duos,
Una et Dorontem socius accedit. Movent
Vires in hostem; qualis in pontum ruit
Boreas, vel auster, perque discerptas volat
Metuendus undas, Nec morae tantum datur,
Ut vela sese vertere; et naves fugae
Aptare possint. Pars maris hiatu perit,
Pars fracta pulsu dissilit; pars in manus
Captiva trahitur; Vixque canutum fuga
Celoce terna funeri eripuit suo.
Et iam superbus laurea Magnus venit
Patri daturus gaudium. O quanta fluet
Laetitia Olaus, quando spectabit sui
Nati triumphum, et filio adiunget suum?
Horas paratus. Ut potes verbo expedi.
Nuntius_Astulphi:
Nun. Qualis sagitta nervi ab impulsu volat,
Celerique raptu lumina videntum fugit;
Talis Smerilius, alite accinctus metu,
Iras Araldi fervida evitat fuga,
Ut vix subactum premere videatur solum.
Certus futuri Astolphus, in praedam vigil.
Latet sub umbra nemoris, et casses ferae
Parat implicandae: dumque prospectat prope
Smerilium adesse, prodit e latebris manu
Forti expeditus. Haesit aspectu viri
Ille tremefactus; dumque meditatur loqui,
Gelantur ipsa verba; pallescunt labra,
Omnisque trepida fronte decedit color,
Et, quod gerebat dextera, ferrum excidit.
Pugnae paratus haesit Astolphus, rei
Novitate dubius, an sua imbellem Ducem
Dignetur ira: moxque non dignum aestimans
In quo inquinaret dexteram, ridens ait:
Hos nempe Danus praeficit Marti Duces?
Per hos pavendo bella circumfert sono?
Per hos in arma nostra terrores movet?
Haec fatus iram domuit, et dextro impulit
Pede trepidantem: labitur tactus ioco,
Vereque moritur.
Olistus:
Olist. Facinus egregium Ducis?
Animosa cordis ira? Canutum suum
Ita aemulantur Regis invicti Duces,
Qui fugit ipse, milite in praedam dato.
Nuntius_Astulphi:
Nunt. Nimium moramur. pompa nos Regum vocat.
Apollinemque nemo; calcata Dii.
Cervice Regem in alta Norvegum efferent.
Alindus:
Alind. Meruere plura perfidi Danis Dii.
Trugillus:
Trug. Periitne Olaus?
Alindus:
Alin. Fata si nondum impium
Rapuere, fatis proximam vitam trahit.
Ictus sagitta duplici ad templi fores
Sese in suorum brachia infudit cadens.
Trugillus:
Trug. Servate questus tempori. nunc ad fugam
Vertendus animus. Ibimus, quo nos ferent
Violenta fata.
Taletus:
Tal. Nempe ad occasum ibimus;
Una sed ibunt ipsi in occasum Dii.
Facere videtur gloriae, totum sua
Virtute claudit. Vicimus? Olaus prior.
Ille obsequenti regulam Marti dedit;
Ille imperavit ordines terra, et mari;
Ille pietate traxit in nostros Deum
Pronum labores: ille Smerilium sua
Moenia tenentem retudit, attonuit, ruit,
Fregit, cecidit, egit inhonestam in fugam.
Araldus:
Aral. Excelsa Regum capita, et invicti Duces,
Cuiusque vestrum debitum nemo negat
Meritis triumphum, nec adimere cuiquam licet
Partem paratae gloriae: atque ipsum hunc reor
Sensum esse Olai. Si tamen mentem magis
Placet experiri. Regiam adeamus, brevi
Humanitatis causa pugnantis modum
Finemque capiet. Plausus hac idem via
Profluet in omnes, parque laetitiae seges.
Ierislaeus:
Ieris. Suades amanda, Aralde.
Amundus:
Amund. Quae votis placent.
Magnus:
Mag. Desiderata semper. Hoc pridem mihi
Voto aestuavit pectus, ut salvum patrem
Gernere liceret, eius amplexu frui,
Totumque natum fundere in patris sinum.
Nuntius:
Nunt. Olae! quo me nuntium infaustum vocas?
Magnus:
Mag. Quis hic repente nuntius maesto replet
Auras dolore? Causa quae fracto sinu
Lamenta trudit?
Nuntius:
Nun. Olae! meditatos sonos
Gemitus resorbet.
Magnus:
Mag. Explica, quidquid tibi.
Dilacerat animum.
Nuntius:
Nunt. Olae! me prohibet loqui
Immane vulnus.
Magnus:
Mag. Fare; discerptum mora
Convellit animum gravius, et acerbat dolor.
Nuntius:
Nunt. Cecidisti Olae!
Magnus:
Mag. Monstra quae verbo, et dolos
Comprendis uno? frena maerori iniice,
Totamque acerbi nuntii seriem explica.
Nuntius:
Nunt. Cecidisti Olae vilis in telum manus.
Magnus:
Mag. Mortuus Olaus? genitor extinctus meus?
Nuntius:
Nunt. Extinctus.
Magnus:
Mag. Ubi? qua fraude? vel cuius manu?
Expone. iustas fulminis saevi Deus
In ultionem sceleris intorque faces!
Nuntius:
Nunt. Iam vota caelo dederat, et sacram preces
Fuderat ad aram, victor et partam Deo
Palmam retulerat; iamque rediturus fores
Templi tenebat; ecce momento volant,
Et utrumque gemina tela configunt latus.
Nec se per auras prodidit stridor prius,
Quam iacta tela vulneri haererent. Stetit
Vultu sereno Olaus, et mente integra,
Ridensque: qualis mane venientem mari
Rosa purpurato spectat e solio diem;
Sed mox severae grandinis ab ictu cadit.
Languebat anima, et funeri accedens suo,
Grates rependo Numen, aiebat, tibi,
Qui liberali praemium hoc reddis manu
Meo labori. Morior in causa tui
Quaesiti honoris. Causa non melior potest
Vel tibi placere, vel mihi aeternae dare
Laudis tributum. Morior, at vivant mei
Amici Amundus et Ierislaeus; fidem,
Me functo, eandem filio praestent meo.
Vive o superstes Magne, morientis patris
Imago viva: tuque pars melior mei
Aralde vive? Dixit et sensim ruens
In fulcientum brachia, in caelum levat
Bis, terque vultum pallidum, et magnae viam
Relaxat animae.
Magnus:
Mag. Fata! cui Magnum malo
Huc advocastis? Post tot annorum fugam
In hoc redivi, ut mortuo, infelix! patri
Tumbam appararem! Dic ubi exuviae patris?
Ubi est cadaver?
Nuntius:
Nunt. maesta iam raucum tuba
Sonat et propinquum nuntiat funus patris.
Tuos dolores pompa feralis trahit.
Magnus:
Mag. O magna amoris scaena! nec minus mei
Spectaculum doloris! O quis viscera
Sub frena cogat? verba quis linguae iugerat?
Quis sensa menti? verba non reperit dolor.
Mi Rex! Quid istud: esse me heredem patris,
Sceptri et coronae? Genitor! ah! dixi parum.
Carne induisse nobilem mentem, parum est.
Vita, anima, mens et spiritus: saepe in rei
Antro hospitantur pectoris. Dicam omnia:
Rex, genitor, anima, spiritus, vita et salus.
Rex sceptra ponis; exuis patrem pater:
Deserit anima cor: spiritus caelum petis:
Vita in sepulcrum conderis: salus fugis.
Rex! genitor! anima! spiritus! vita et salus!
Talem videre meruit infelix nimis
Soboles parentem! Martis exemplar pii
Fortisque, Olae! Fortis in bello, pius
In pace Princeps; norma prudentis Ducis,
Et aequitatis regula, et custos Dei,
Idemque propugnator; in populos manu
Fluente semper largus; immensum omnium
Laudum theatrum; Olae, cecidisti in necem!
Erro: stetisti: qualis invictus solet
Belli Imperator stando venientis necis
Excipere telum. Mortuum tamen, dolens,
Et pene moriens, video: sed vivit tua
In fronte pietas, blanda maiestas, rigor
Attemperatus oris, et clementiae
Amica nubes. Video; decessit calor
Corde, color ore, gratiae vultu, artubus
Vigor omnis; omne robur extinctum iacet,
Video heu! cadaver. Luminum binas faces,
Ad quas tremebat hostis, ad quarum diem
Ridebat orbis, alta nox tenebris tegit,
Immota languet dextera, a sceptro aures,
Ab ense rigida; cuius ad motum graves
Cecidere Reges; quaeque si ferrum extulit,
Ad sua coegit genua magnanimos Duces,
Edomuit urbes, regna concussit metu,
Ipsisque Averni sustulit monstris diem,
Obmutuere labra facunda in rosas,
Obriguit illa lingua, quae sanctis dabat
Vel iura dictis, melle vel verba illita
Auribus amicis, fulmina inimicis, pios
Superis precatus. O sacrae capitis comae,
Dignaeque et auro, et laurea! O vastis pares
Ponderibus humeri! quos nec Atlantis potens
Aequet facultas! Quid loquor? cuinam loquor?
Non audit ille; pectore increscit dolor!
Melius loquemur lacrimis. O quis dabit,
Ut pectus istud induat fontis vices!
Ut gemina lumina fluminum ritu fluant!
O care genitor! quis dabit natum mori,
Ut vindicari genitor a letho queas!
Cur lentus ad te pertigi? cur non steti
Clipeus paterno pectori, ut vires suas
Prius hebetaret pectore in nostro furor?
O anima nati genitor! o cordis vigor!
O si hoc daretur spiritu exuvias tuas
Animare posse, teque redivivum in tuos
Reponere artus! viveret natus tuus
Meliore vita. Barbari! crudi! impii!
Geniti parente tigride, aut Orco sati!
Quicumque telo Regis innocui latus
Ausi ferire, Regis in Superos pii,
Suorum amantis, publici auctoris boni,
Iusti tenacis, fortis in bello Ducis,
In pace Iani! Dicite extremo sitae
Mundi cadentis margine, aut maris ultimo
Gentes repostae litore, ubi puerum vorat
Saturnus artus, ubi patres morti dare
Est filiorum ludus, ubi patrum est iocus
Perimere natos; vosne tam dirum nefas,
Crudele, saevum, barbarum, immite, impium
Vidistis umquam? Filiis vitae pater
Dedit perennis lumen; a natis pater,
Crudelitate barbara occisus, iacet.
Iam lacrimarum vena siccatus mihi:
O filii Nidrosiae, Norvegiae
O cara soboles, si qua vos pietas movet
Tantum in parentem, vestra lamentis meis
Iungite, paresque lacrimis lacrimas date.
Iactura tanti patris hoc unum petit:
Hoc filiorum est debitum in carum patrem.
Cuius honestae ratio vitae
Aliis morum censura fuit.
Heu! quam tragica morte peremptur
Dignus Pylios vivere in annos.
Nos, nos fuimus tanto indigni
Principe cives, tantoque patre
Nati indigni. Quamvis fuerit
Trux illa manus, quae violento
Impete telum in pectus adegit:
Culpa at nostra est: poena merentum
In colla ruit. Praepete nobis
Funere Olaus iacet extinctus.
Sed tamen abiens miseris grande
Dat medicamen vulneris acti.
Nos heredes iubet esse suae
Vitae et morum. Quisquis tanti
Filius ambit vivere patris,
Non segnis opes patrias adeat;
Semperque memor patris amantis
Non degeneres eat in mores.
Sic sibi semper mortique suae
Longa superstes saecula vivet.
Optima Regum vita bonorum
Virtusque Ducum, numquam moritur:
Si continuo per nos fluxu
Eat in seram a patribus sobolem.
Parcite luctu, tergite fletus:
Condite sacros tumulo cineres:
Sed post cineres credite vestrum
Immortalem vivere Olaum.
FINIS.