FIDUCIA IN DEUM, SIVE BETHULIA LIBERATA.

ARGUMENTUM.

ACTUS I.

SCENA PRIMA. Achior arbori alligatus Divinae se providentiae remittit; docetque eos non confundi, qui se illi committunt.

NEmini secundae sortis
Aura sic est obligata;
Ut severioris irae
Iura numquam sentiat.
Ira et aura non quiescunt.
Altera alteri minatur;

Altera alteram occupatae
Iure sedis eicit
Res secundae et insecundae
Iura mutant, et vicissim
Eriguntque, deprimuntque,
Blandiuntur et necant.
Tutus ille fulminantes
Ridet iras, et iocantes
Spernit auras, qui Tonantem
Mente fixa respicit:
Et Deo regente credit?
Ire blanda, dura abire,
Ire dura, blanda abire;
Fata mundi currere.
Sors severa comminetur,
Sors amoena blandiatur,
Hanc, et illam cernet una
Fronte, constans et suus.
Imperitus ille Tiphys,
Qui silentis arva Nerei
Noverit tantum secare
Ad iocos Favonii.
Qui perinde blandientes
Scindit undas, et frementes
Ille ponti nominetur
Eruditus Institor.
Alligamur? quid [(transcriber); sic: qnid] nocebit,
Si ligamur hoc iubente?
Altera hora subsequetur,
Quae resolvet vincula.
Providentis quem tuetur

Dextra Numinis, prementis
Sortis ira non premetur;
Sed prementem ipse opprimet.
Experiris hoc amica
Urbs Dei; fremente quamvis
Martis aestu, fixa caelo
Firma stas Bethulia.
Fide caelo: Vera narro:
Vana se vorabit ira.
Non perit qui se Tonantis
Dat regendum dexterae.

SCENA SECUNDA. Holofernes alligato ad arborem Achior illudit.

Holof. Sic te videre placuit Holoferni, levis
Mendacis auctor fabulae, pestis tui
Suprema generis! Macte! sic Superis proba
Terrisque Numen esse, quod Medum [(reading uncertain: page blotted)] queat,
Aut fulminastrâ dexterâ, aut ferro pari
Excutere ferrum; cuius auxilio suum
Acuant Apellae robur, et certas queant
Sperare palmas. Nempe sublatis venit
Bethulia signis; cedite Assyrii: horrido
Feminea Marte pectora animabit furor,
Trepidoque nostrum in verticem mures trahunt
Cladem tumultu. Teste Melothides polo
Aditus refregi; cernua Euphrates iacens

Famulatur unda; serviunt cancro Lybis,
Austroque Iaphet subdita, ex Mambre et Cilix,
Fususque Madian omnis Holofernem pavet:
Et te furenti Numen eripiet Duci
Recutite Iuda? Marte quid possim, Syrus
Cellonque sensit: tela victoris reses
Iudas lacesset? Voce fatidica Achior
Ventura cecinit. Credite Assyrii, Achior
Dubitare iussit. Ach. Martis ambigua volat
Huc palma et illuc: fulget. adspirat, venit;
Nutatque rursus rursus exspirat, cadit,
Fugitque rursus. Quisquis afflictus Deum
Animo tenace amplectitur, solus potest
Sperare palmas. Illius nutu omina
Belli feruntur: solus ad clavum sedet,
Victoriamque parcus arbitrio elocat,
Non donat ulli. Coepta cum facili ferunt
Te bella cursu, brevibus armatum impetum
Tenere loris addecet. Victor quoque
Cecidit eodem saepe, quo vicit loco.
Quem strage victus elevat, sese suo
Premat ipse honore. Quisquis [(transcriber); sic: Quisqus] excelsus stetit,
Corruere potuit. Quando ridentem exserit
Fortuna vultum, fulmen adversae time.
Promittit omni, nemini servat fidem.
Hol. Sistam avolantem compede catenis fugam
Vetabo; pennas remiges vellam; fugam
Fortuna nescit, quisque quam facit sibi.
Ach. Sors illa nimium nutat, et lapsum timet,
Quam fundat ardor dexterae, et mentis vigor.
Ignava nulli fata condixit Deus,

Diesve lentos. Hora nonnumquam brevis
Evertit alta regna, florentem statum
Rei supinat publicae; solium casa,
Diadema taxo anutat, et famulo Ducem.
Quo te secundis altius Zephyris tulit
Fortuna, tumidos spiritus magis doma.
Nec sperne, quam vis debiles, hostes Deus
Cum mandat arma sumere, imbellis manus
Etiam potentem sternere Atlantem porest.
Semper timenda est dextra, quam munit Deus.
Hol. Audite vatem fata si quisquam velit
Sua praevidere. Turbo qui Holofernem premet,
Valida timendae turre Bethuliae venit.
Graves ferocis gentis, Assyrii minas
Pavete fungi. Ach. Numen imbelli quoque
Facere profundam dextera plagam potest.
Hol. Vulneret Olympum, si quis est caelo Deus:
Famulo lupatos ponet Assyrius solo.
Mea mihi mens est Numen. E caelo, mari,
Terraque Numen aliquod insani petunt:
Prudens in ipsa mente sibi Numen gerit.
Te mens adoro; tu mihi maius Deo
Quocumque Numen; pulchra scintilla aetheris.
Haec te docebit somnia, et tectam dolo
Mendace canere fabulam, Assyrias scies
Bellare cunas posse, cum pueri tuo
Sanguine madebunt; ultimum terrae probrum,
Prognate servis. Gerere dum Martem times,
Deum esse in hoste fingis: et verum ut putes,
Disces Apella Numen hac vinci manu;
Cum Mars Hebraeos vertet Assyrius [(transcriber); sic: AByrius] lares:

Cum tecta flammis exedi, in cinerem domos
Defluere cernes, socius in flammas cades.
Ach. Audio minantem. Finis at nondum patet.
Hunc nube clausum iustus occultat Deus,
Vertit, regitque. Hol. Dextera hac mundi Deo
Rapiam lupatos, quemque signavi exitum,
Donabo bellis, invido astrorum Deo.
Iam parva tecta cinerem aequatis dabo
Moenibus, et armis quidquid intactum, eruam.
Eamus: alta strage tumulabo domos,
Urbem ruina. sanguis Hebraeus mei
Testis furoris flebile Oceano dabit
Patri tributum. Cineribus surgam tuis
Bethulia; surgit vivido ut Phoenix rogo.
Ach. Quo surgit, illo et interit Phoenix rogo.
Hol. Fluet Holoferni regna pariturus cruor.
Ach. Invisa nimium est trabea, quam tingit cruor.

SCENA TERTIA. Solvitur ab Exploratoribus Bethuliensibus Achior, et in urbem deducitur.

Expl. 1. Centuplicatis moenia haud tuti satis
Scutis timores obsident: trepidus pavor,
Et templa et aras concutit: Martis viri
Urbisque muri concidunt; ex quo micat
Assyrius armis, ultimus mundi stupor,
Bellique fulmen Martis infesti manu,
Ex quo per agros ferrea in damnum seges

Tumidos triumphis, nobiles palmis viros,
Domitisque nuper urbibus claros trahit.
Ex. 2. Sed spes resorbet damna, quae trepidus diu
Timor antevertit: melior aspirat dies:
Cum coepta pronus bella fortunat Deus.
Expl. Laetitia lenta est certior, cuius seges
A fine surgit: vana, quae dubia anteit
Eventa rerum. Casibus multis patet,
A fine quidquid pendet. Expl. 2. At nulli obiacent
Promissa caeli casui. Expl. 1. Didici diu
Malum timere. Explor. 2. Quando turbatis micat
Spes nulla rebus. Expl. 1. Quae procellosas micat
Spes inter undas? Ex. 2. Obvii portus. Expl. Ratis
Tabulas natantes fluctus in portum vehet?
Ex. 2. Saepe et procella duxit in portum ratem.
Expl. 1. Saepius aquarum vortice involvit Ex. 2. Mari
Iterum quieto reddidit. Expl. 1. Paucos quies
Tranquilla vidit, quos semel belli furor
Involvit armis. Sanguinem Mavors sitit,
Vastasque strages urbium: nec se prius
Exsaturat ira, caede quam iaceat patri
Affusa proles, prolibus Mater; lares
Et alta recta densus involvat cinis.
Quis strepitus aures verberat? Silvae tegunt
Plerumque fraudes. Expedi cornu manu,
Telumque frater, tectus arborea dolos
Assyrius umbra construit.
Achior. Iudae o genus,
Per si quid astris, si quid est Superis pium,
Audite [(reading uncertain: page blotted)] vota. Expl. 1. Speres Assyrius prece

Emace vitam? Ach. Rebus exstinctis adhuc
Spes vivere potest Genere non prodis Leae,
Nec silice durum pectus obducta riges,
Nec ossa caute. Expl. 1. Proditor! blandis iacis
Venena verbis Ach. Arbori advinctus nihil
Potest nocere. Expl. 2. Vinctus?
Ach. Holofernis iocus,
Ludibriumque Martis Assyrii. Expl. 1. Reum
Quae culpa strinxit?
Ach. Barbarum Holoferni est scelus,
Esse innocentem. Expl. 2. Et innocens vinctus? Ach. Deo
Superisque fidens. Expl. 1. Nempe quos Assur colit.
Ach. Quem tu vereris. Excute rigentis moras
Ferri, reumque siste Bethulia: dabo
Documenta vestri numinis, causas meae
Narrabo poenae.
Explor. 1. Solve. Ad Oziam veni.

SCENA QUARTA. Mittit Holofernes, qui urbem deditione petat.

Holof. Non esse me, qui sanguine, aut cruda nece
Nutritus olim, barbara a dentes dape
Satiem medullas, nec superbifico pede
Premam iacentes, generis Hebraei sciat
Vilis propago. Licuit obstantis moras
Mavorte toro infringere, evulsas domos,
Et templa, et aras Numinis, et ipsum Deum,

Involvere uno pariter, ac Cives rogo.
Moderabor aestum pectoris. Quamquam tua
Si merita spectem, vile mancipium soli,
Aegre lupatos teneo. Sed quod me decet,
Quod iura Martis exigunt, specto magis,
Quam quod tua acta postulant. Nostro quoque
Parco cruori. Militum est sanguis gravi
Pretio aestimandus. Unicus tora mihi
Hac gente, et urbe est carior. Nostro quoque
Dabitur honori, premere quos poteram nece,
Servasse miseros, sorte depressos manu
Tractasse molli. Contraho fulmen: diem
Explico serenum: candidae pacis iubar
Offero paratis obsequi, atque urbem meo
Subicere iuri. Narsea imperium expedi.
Vitam necemve defer, arbitrio suo
Iudae eligendam. Si velit vitam, mea
Sub lora veniat; purpuram Assyrii colat,
Sceptrumque adoret. Nostra si temere abnuat
Mordere frena; funera, et caedem, et neces
Minare duro. Nars. Si sapit, pacem eliget.
Praestat subesse libere, ac bonis frui.
Quam nolle ferre, ferre quod debes, iugum.
Hol. Sed contumaces spiritus ratio fugit.
Id evenire posse non credunt suos
Quod frangat ausus. Exitus fingunt sibi
Rerum secundos: quamque concipiunt, putant
Parere sortem. Nars. Plura, qui multum potest,
Se posse credit. Hol. Multa, qui nihil potest.
Se posse stulte credit. Nars. Est vanus furor,

Quem sola movit ira, nec vires iuvant.
Brachia furentis gemina sunt, vis, et furor.
Dat illa posse, at iste tentare adicit.
Uno carentem brachio eventus fugit.
Et vis furorem fulcit, et vires furor,
Hol. Vi destitutus facile reprimetur furor.
Parum est reprimere; nostra si imperia excutit,
Est opprimendus Narsea accelera moras,
Iam iustus iras excitat mentis dolor!
Duo vexilla accepit: album pacis, nigrum excidii.
Vexilla tecum gemina deporta. Color
Huic est amoena pacis: ast istud necis
Funestat atror. Eligant, utrum placet.
Istud sequetur gratia, et pronus favor,
Animusque amicus: illud excipiet necis
Cruenta facies. Urbis aequatae solo
Spargam ruinas [(transcriber); sic: ruivas] : undique [(transcriber); sic: vudique] ingestis lares
Flammis crepabunt; sacra non sacra impio
Sanguine natabunt; nullus inveniet suae
Saluti asylum; feminas mixtas viris,
Pueros, puellas, lacteum infantum gregem
Quadrupedis ungue poteram: nullus nece
Peribit una: mortuos cogam mori,
Perimam peremptos. Perge, me furor rapit.
Nars. Si saevientis laureae starent minis,
Victor Holofernes astra calcaret pede.
Sed comminari et vincere, haud distant parum.
Semper minari feminae possunt, viri
Non semper aeque vincere. Facile est Deo
Consilia tumidi vertere; et tristi exitu
In destinatos ducere triumphos necem.

SCENA QUINTA. Miles Holofernis aquam Bethuliae intercludit. Fodiendo invenit lapidi incisam Israelis fugam per mare rubrum, et Pharaonis interitum.

Iussa imperantum fervidas poscunt manus,
Odere lentas. Tota properato salus
Pendet labore. Parte iam magna suos
Arte avocata lympha deseruit tubos,
Et urbe aberrat: parte nunc ista labor
Urgendus idem. Desidem nullus manum
Admoveat operi.
Nar. Virga tellure abditam
Exploret undam.
Dabr. Corylus hic flexit caput:
Hic est canalis: rursus hic humilis solum
Corylus adorat.
Vasc. Fodite, qui primus tubum
Repererit [Reg: Reppererit] undae, primus undantem bibet
Auro Lyaeum. Nar. Vile Bethuliae genus
Quanto labore constat? Dab. Invictus vigor
Per rupis Ange culmina; Apamaeam iuge
Subiecit Assur, Gabaam fregit; lupos
Posuit Idumae; Symam invasit; Libyn
Frenavit, igni rura Damasci dedit;
Ab usque Mambre flumine ad mare transiit;
Omnemque late victor Euphraten bibit:

Et hoc subire lora detrectat genus?
Vas Modica fatigat saepe victorem manus:
Saepe et molossum lassat Herculeum minor
Catellus ingens Remora navigium tenet.
Marmorea tabella eruantur
Fos. Portenta rerum!
Nars. Quod thema stuporis patet?
Fos. Varia Pelasgo e marmore effigies micat.
Va. Ostende monstra Multus hic populus fuga
Equites sequentes vitan Hic unda maris
Pendente utrinque panditur populo via.
Hic involutus fluctibus miles natat.
Da. Generis Abrami fabulas narras. Va. Mihi
Ignota cerno monstra. Da. Quae ad teneras canit
Iudaea cunas gerula: Pharaonem gravi
Pressisse populum stirpis Isaciae iugo.
Sed servitutis illa non patiens onus
Famulare [(transcriber); sic: Foemulare] collo ferre; praecipiti fuga
Sedes Canopis deserit.Densa premit
Fugitiva Rex vestigia cohorte, et minax
In ense fata portat. Ubi primum maris
Elapsa turba littus aspexit; stetit
Suspensa geminum Tethys opponens latus,
Liquidoque muro fluctibus negans viam.
Hinc nacta fugiens semitam Iudae cohors,
Per stantis undae moenia, innocuo pede
Transisse fertur. Sequitur ardenti furor
Pharaonis ira, pendulae fidens aquae,
Fugam stiturus ferrea leti mora.
Ubi totus equitum turbo iam liquidis stetit

Utrinque cinctus moenibus, rupto aggere
In se volutae rursus iverunt aquae,
Unusque totum militem gurges bibit.
Fugitiva littus interim aversum cohors
Secura tenuit: vidit innantes freto
Sospes [(transcriber); sic: Sosspes] ruinas hostium, et mixtos equis
Inter tumentes Nerei fluctus viros
Pugnare spumis, et procellarum impetum
Urgere palmis spumeis rixis agi,
Volvique castra; quemque metuebat prius,
In se reductis fluctibus Regem mari
Risit sepultum. Vasc [(transcriber); sic: Vacs] . Vera si narras, habent
Suis studentem rebus Hebraei Deum.
Da. Ne crede nugis, fabulas dixi, quibus suo
Rugosa cunis ludit Hebraeis anus.
Va. Agedum peracta iussa? Fos. Iam currit
Aversa Tethys alveo.At longo ordine
Metalla, tabulae, et aera patuerunt, soli
Dum rimor alta viscera. Da, Hebraei puta
Commenta cerebri Va. At artis operosus labor
Holoferne dignum est munus.
Ba. En votis adest.

SCENA SEXTA. Inventae tabellae, statuae, metalla Holoferni praesentantur; explicantur; ex quibus colligere possit, Deum huic populo adstitisse: ille autem et Deum et populum contemnit.

Vasces. Magnanime Princeps, unda non solitis abit

Abducta rivis; viduus insuetam gemit
Sitim canalis. Hol. Magna pars isthinc mei
Pendet triumphi. Va. Forte quae monstra eruta
Tellure fossor reperit, indicium tuae
Sortis loquuntur. Ho. Dexteram artificis probo:
Quid tabula porro narret, incertum est mihi.
Quis iste vultus Dabria? Da. Hunc Mosen vocat.
Colitque Hebraeus. Ho. Ista quae medio via
Proscissa ponto? et iste quis populus pede
Sicco inter undas permeat? Da. Mosen ferunt
Iussu Tonantis Isaci gentis Ducem
Dura Pharaonis iura pertaesum, suam
Gentem avocasse. Iamque constiterat prope
Ripam alluentis Nerei, et certus spei
Potente virga reprimit cursum freti
In se meantis, perque pendentes vitri
Hinc inde muros sospitem gentem trahit.
Ho. Insana gentis somnia Hebraeae audio.
Quis iste fulmen dextera ferri rotat,
Flammasque spirat fronte, et alipedem incitat?
Da. Rex est Canopi Pharao; quem multa comes
Insequitur ira miles et vindex fugam
Premit Israelis. Ho. Ista quid fractis rotis,
Equisque versi turba luctatur mari?
Da Pharao paventes Isaci natos premens
Secti parentem semitam ingressus freti,
Coeuntis unde iurgio oppressus perit.
Ho [(transcriber); sic: He] . Quis Iuvenis ille spatia deserti [(reading uncertain: print blurred)] face

Ardente lustrat? Ille quis medio die
Praetexit umbram? Da. Spiritum caelo ferunt
Per dubia Idumae spatia, et arentis soli
Tractus calentes aviae genti viam
Lucente noctu face retexisse, et die
Furentis aestum Solis obducta super
Attemperasse nube. Ho. Quam facilem suis
Vesana votis turba confingit Deum.
Pertexe paucis omnia. Da. Hic pressis same
Populis dapale manna de caelo datum
Legitur ad ortum Solis. Hic domitus Moab,
Hic fusus Amalech; hic Iebusaeus iacet,
Chananeus hic depositus; hic Seon gemit,
Suasque victa plorat aerumnas Basan.
Hic Phoebus axe firmus invitos tenet
Freno iugales, quinque dum Reges premit,
Victorque Iosue Martio campo eicit.
Ho. Odi profanae fabulas gentis. Sile.
Quodcumque figant Numen Isacidae favens,
Semperque pronum rebus afflictis Deum;
Holofernis ille [(reading uncertain: print faded)] robore attritus gemet.
Si tot malorum pondere oppressum levat;
Interque sortis asperae aerumnas fovet,
Victoriamque semper impendit; meo
Concertet ensi: gente cum tota Deum
Calcabo Hebraeum. Fabulas narrent anus:
Heroa mentes facta generosas iuvant.
Bethulia seris posteris laudis meae
Historia siet; quando calcatos legar
Pressisse iugulos perque substrata agmina
Duxisse certo marte victorem gradum.

Va. Quemcumque populus ille vereatur Deum
Non cultu inani adorat. oppressum erigit,
Stantemque firmat; gravibus aerumnis levat.
Nec sub propinqua caedis instantis manu
Stratum iacere patitur.
Ho. Ubi nuper Deus
Delituit ille; quando qua Lybiae patent
Torrentis arva. quaque vicino Syrus
Calore fervet, qua suae lento alveo
Volumen undae dives Euphrates trahit,
Impune abibat Martis Assyrii calor,
Et omne late necibus implebat solum?
Nil terret umbra Numinis; cuius mea
Virtute robur saepius fractum ruit.
Va. Qui saepe vicit, victus aliquando cadit.
Hoc timeat ipsum, qui nihil timet; nihil
Quod timeat. Illuc gravius impendet malum,
Ubi minor instans praecavet damnum timor.

CHORUS. Timor Bethuliae. PARS. I. Timor larvas ad terrendam Bethuliam parat.

Non sum, vultu qui putor esse.
Mihi Tisiphone sedet in fronte,

Oculos flamma tristis Averni
Incendit Erinnys: cruda medusae
Labra venenum toxicat: ora
Draco Cocyti dentibus armat;
Ungue Leonis palma Armenii
Utraque saevit: tigridem toto
Corpore gesto Non sum, vultus
Quem peregrina simulat larva.
Si mihi larvam facie demas,
Nihil in fronte est mihi Tisiphones,
Nihil infernae in lumine flammae,
Nihil in labris, nihil in dente,
Sive Medusae est, sive Draconis.
Quae monstra paro, quae flagra roto,
Quas tendo minas: non sum tristis
Funeris index, non periturae
Praevola sortis, sed melioris
Nuntia vitae. Nunc Bethuliae
Per simulatos fronte horrores
Minor exitium.

PARS. II Timor Bethuliam variis incursibus terret.

Fugio! misera heu! quae mihi latebra
Pandat hiantes in vota sinus.
Fugio hac, illac: sed misera (eheu!)
Nusquam effugio fonte minaci

Timor huc pellit, rursusque Timor
Inde repellit. Nulla parte
Se mihi certae facies pandit
Vota salutis. Fugio. Sed me
Caspia rictu Tigris exspectat,
Fugio. Sequitur Leo crudeli
Ungue timendus. Tenet a fronte,
Premit a tergo torva Megaera:
Hinc caedis, et hinc tristis imago
Funeris oculis semper oberrat.
Desine tandem funeste Timor.
Desine mentem torquere flagris.
Fugio. Mars hinc fulgurat [(transcriber); sic: fulgerat] ense,
Fulminat ira, busta minatur.
Armis peior timor armorum est.

PARS III. Timor salutaris depositâ larvâ se ostendit, et post timorem gaudia pollicetur.

Frustra tentas vitare Deum.
Qua parte voles, fuge terrentem
Non effugies. Sed tamen unde
Ventura times fulmina sortis,
Inde timoris nube repulsa
Pura sequentur gaudia menti.
Etiam quando ferit est, mite
Numen, et ipso vulnere recreat.

Numquam mentem sic Deus alto
Sauciat ictu, quin molli iterum
Plagam inflictam recreer tactu.
Detego vultum. Cernite. Blandam
Pulchra serenat gratia frontem;
Amor utroque in lumine gemmat;
Puro certant ebori dentes.
Sum Timor, at qui longa serie
Duco salutis stamina, Primus,
Quando tragicos Fortuna trahit
Aspera casus, occupo mentes.
Semina primus pone sequentis
Sero laetitiae. Hoc maiora bibes
Gaudia, mentem quo tibi maior
Timor incesset.

ACTUS II.

SCENA PRIMA. Sistitur in medio Bethuliensium Achior, causam vinculorum enarrat. Deliberat de urbis deditione Ozias post dies quinque facienda.

Ozias. Ergo tyrannus acuit Assyrium furor
In astra, in aras Numinis, in urbis lares?

Ach. Sensit Holofernis militi in ludum datus
Achior, et urbe penitus excisa ultima
Decertus [(perhaps: Decretus)] ensi victima. Oz. At quonam putas
Haec fata vergent?
Ach. Fata Holofernis manu
Fingas rotari; nulla iam turres levat
Bethulia caelo; timidus inserpit dies
Sub luce ferri; moenia aequantur solo;
Monumenta Patrum diffluunt; iacent Dei
Prostrata templa; natus affusus Patri,
Filiaque Matri terga victoris pedi
Calcanda praebent. Tanta iam palmâ ebrium
Agit Holofernem flamma. Cum semel impotens
Ambitio mentem tenuit, insano impetu
Vires in ipsos cardines mundi evocat.
Sed robur expers consili molem trahit
Suam in ruinam. Rumpitur quidquid sua
Nimis intumescit mole.
Ozias. Sed quanam via
Sors explicanda dubia? Achior. Si iubeas, loquar.
Dixisse necdum paenitet, poenas licet
Dederim loquelae Si tuis servas Deum,
Rebus studentem, saeva tempestas licet
Mixtum procellis urbis exitium trahat,
Vis nulla franget. Opprimi bello nequit,
Cui pugnat aether. Si Deum iratum suis
Bethulia rebus patitur, Assyrio cadet
Bustum furori. Sontibus vindex Deus
Studere nescit: premere, quos odit, solet:
Poenamque semper scelera vicinam trahunt.
Chabri. Documenta praebes ipse, non magno gradu

Distare poenam scelere maturum nefas fero.
Collum catenis inicit, ferro manus.
Ach. Documenta fidei praebeo, quam inte
Pro te locutus vincula in poenam traho.
Oz. Nempe hostis hosti studuit, Assyrius mihi
Ach. Cui bellat aether, in suas partes trahit
Hostile pectus. Oz. Causa quae tandem tibi
Strinxit catenas? Ach. Veritas odium parit.
Odium catenas. Mente dum ambigua suis
Rebus Holofernes tuta consilia expetit;
Fortuna, dixi. semper alternat vices.
Ne fide nimium robori: ingentes Deus
Retundit ausus. Iste, quem spernis, Deum
Habet faventem populus. Hic illum elevat.
Si quando premitur; perque Fortunae vices
Semper quieti reddit, et riguis poli
Bonis inundat. Vetera, quae decimus nepos
Narrat, revolve. Numina in gentis suae
Prono favores uda praetexti maris
Cessere iura, mobile obstupuit salum
Cursu coacto, et vitreus cristallino
Obice pependit pontus, hinc et hinc vias
Praebere iussus, clade dum cinctus rotas
Pharao incitaret. sensit hostiles, Deo
Dictante, turmas agger undarum, ac aquis
In se reductis hausit insanum Ducem,
Omnemque belli turbinem immersit mari.
Deo regente domita, quam late patet,
Chananaea regio: iacuit affusus pedi
Superbus Amalech, et triumphatae iugo

Dedere vinctum barbarae collum plagae:
Gedeonis armis servus in medio dies
Stupefactus orbe constitit, longum obsequens
Daturus ignem, donec aversus fuga
Vacuaret hostis Martium campum metu,
Victoriamque invitus Hebraeis daret.
Vetusta mitto nomina Hebraeos Duces,
Duces Hethaeos quaeque Amorrhaeus chalybs
Funera trahebat, et Iebusaeas minas
Domitas Hebraeo Marte, cum Deo suis
Litaret aris. At ubi peregrina Impiis
Coluere flammis Numina, incestum gravi
Cultum rependit strage. Si vultu suos
Nunc quoque benigno spectat Isacidas Deus.
Frustra tumentes iacimus in caelum minas,
Humana Hebraeum tela non terrent Deum.
Haec ore cecini libero Holoferni. At mihi
Cecini ruinam. Scilicet multa fremit
Insanus ira; voce blasphema Deum
Sua inter astra desidem invadit; polo
Vocat in duellum; premere calcatum pede
Dei minatur verticem; ignavum ratus
Pugnante vinci numine, ubi fidit furor
In astra rabido iactus; insultat mihi
Ferrum minatus: ibis infelix; ait,
Tuoque sacram pollues leto Stygem.
Ite, ite Martis pectora; ignavum caput
Advinculate quercui, ubi muros videt
Urbis propinqua silva: cum bustum dabo
Flammis [(transcriber); sic: Fammis] Apellas, socius in flammas eat,
Mixtumque cinerem cinere dispergat Notus.

Dixit: cruentus miles invadit latus;
Premit, trahitque, qua furor mentis rapit,
Qua pellit ira pectoris: donec meo
Satur pudore, quercui adstrictum dedit
Ludum iocanti militi. Tantum potest
Laedere retecta veritas. Nondum tamen
Me veritatis paenitet. Quin et tibi
Narrata repeto. Nulla si fidas Deo.
Metuenda sors est: tot per exempla obvium
Experta semper Numen in partes tuas,
Sperate pronum rursus hoc bello potes,
Oz. Sed ille vastos messe Gradivi horrida
Campos inundat. Ach. Saepius vobis Cucum.
Exhaustus ardor, ac inexpletae sitis
Edomitus ignis. Oz. Impari bello nimis
Bethulia parva, et gentium terror, manus
Virosque in arma conserunt. Ach. parvae manus
Generis Abrami saepe fregerunt gravem
Belli apparatum. Oz. Sortis afflatu ebrius,
Victoriisque tumidus, hac pavidos sui
Mittit timores, qua sequens Martem trahit.
Ubi timores occupant urbem, cadit
Vis omnis animi, Civium trepidae manus
Male sumpta damnant arma.
Ach. Sed trepidos Deus
Suffulcit animos. Chabr. Dubia non dubi malo
Remedia suades. Rapimur; et, lentam licet,
Certam in ruinam vergimus, si hosti manus
Victorioso opponimus: patimur iugum?
Dubiam salutem petimus. Ambiguam decet
Potius salutem petere, quam certam necem.

Char. Quin et canales unda deservit suos,
Arensque populus languida emarcet siti.
Praestat per arma, quando pereundum est diu.
Citius perire Longior vita, est necis
Ministra longae. Satius est longae brevem
Praeferre mortem.
Ozias Varius in partes trahit
Affectus animum. Dubia ceu motae ratis
Luctatur undae, quando rixantur Noti
Zephyrique ponto; iamque concussum latus
Exaestuanti prona submittit freto:
Talis furentem metuo Fortunam magis,
Quam spe faventis erigar. Durum est pati
Hostile [(transcriber); sic: Hostilae] frenum, durius certa nece
Excutere frenum, Cernis, o Divum poten:
Hominumque Numen. quanta tempestas tuos
Involvit aestu? cernis exitium Deus
Generis Abrami [(transcriber); sic: Abram] ? Veteris occurrat recens
Imago amoris. Melle pavisti tuos
Olim fluente frontis auxilio sitis
Nunc destituitur In famem riguum poli
Rorem dedisti; nunc laboratae dape
Cereris caremus, O capax poenae dies!
In quae voluta maria iactatur ratis?
Et parte ab omni trepida praesentis videt
Fera iura mortis. Cha. Arma praetextis nihil
Arceris muras proderit, quando domi
Mori necesse est. Ach. Imperium est leto statum
Praeripere tempus.
Chabr. Quid morae excidio sumus.
Si gravius ipsa crescit excidium mora?

Ach. Spes non recessit omnis. Ex animo procul
Abiisse quando creditur, rimam tenet;
Ac inde tacita prospicit, et aliqua sui
Nictat favilla. Bella qui nutu regit
Votis vocetur. Dubia non erit salus,
Quam de vocati dextera exspectas Dei.
Oz. Deliberatum est (quinta nisi iussu Dei
Diu negatam rebus accisis dies
Iterum salutem referat) Assyrii Ducis
Mordere frenos. Ultimum, dura licet,
Praeoccupandum est urbis excidium viâ.
Necessitatis lege subeundum est semel,
Quod semper horres. Interim precibus metus
Vos temperate. Fata qui belli regit,
Ponitque Marti lora, confisos sibi
Forsan procella eripiet, et tutam dabit
Calcare arenam.
Achior. Facilis in votum est Deus,
Nec inani in auras patitur effusas preces
Abire voto. Voce non multa salus
Emenda prostat. Pressius moto interim
Luctare ponto. Debilem virtus manum
Confisa caelo roborat. Oz. Supplex cohors
Affusa templis vota concipiat Deo.

SCENA SECUNDA. Iudith intellecto Oziae et Sacerdotum consilio, eos ad constantiam animat, certum a placato Deo auxilium pollicetur.

Oz. Sacrata Divis mulier, in cursu est mali
Catena nostri tempus extremum imminet.
Quo fata cogunt, ire nolentes decet.
Angustus [(transcriber); sic: Angstus] hosti campus est; nobis metu
Angustus animus. Nostra non ulla salus
A parte fulget. Quinta nisi caelo dies
Auxilia certa praestet, Assyrium pati
Iugum necesse est.
Iudith Ista degener es viri
Consilia tractent. Sponte suscepto iugo
Male emitur unus lucis indultae dies.
Oz. Necessitatis legibus temere obvias.
Iud. Necessitatis iura, quae sanxit timor.
Frangere, virorum est. Mentis hoc magnae est, gravis
Calcare sortis damna, nec vinci malis.
Oz. Spes quando nulla damna superandi micat.
Quo fata cogunt, mentis est magnae, sequi.
Iudith. Cur spes recedunt? Nullus est caelo Deus?
Cuius Canopus horruit nuper manum

Prodigia passus; quando deserto lacu
Erravit agris rana; vel fratres culex
Cyniphes secutus nube densata diem
Eripuit orbi; quando sanguineo [(transcriber); sic: sauguineo] vada
Natare visa flumine, et totis vorax
Locusta campis messibus stragem tulit?
Est, qui secundat fata, qui pressis regit
Martem lupatis ille sidentes vado
Eripiet, et opem vindice ubi tulerit manu,
Nemo resistet. Oz. Tarda medicina est malo,
Sperare certam rebus attritis opem:
Cum iam propinquo moenia insultu premit
Indomitus hostis; solita lympharum tubi
Negant tributa; rivus exclusis gemit
Viduatus undis; viva per vicos obit
Imago mortis Si qua spes vitae est super,
Solum est in hoste.
Iud. Nulla spes vitae est super,
Quaecumque in hoste est. Certior spes est, opem
Quae spectat astris. Oz. Quando subsidium negant.
Iu. Ecquando vana vota ceciderunt prece!
Ozias. Quando obstiterunt scelera.
Iudit. Quae nostro fuit
Contracta scelere poena, deposito quoque
Ponetur eadem scelere, Non plectit Deus
Nisi promerentes Desine scelesto polum
Temerare nisu, desinet saevis caput
Impetere telis lapsus in caute in scelus,
Veniam precare; venia non aegre venit
Desideranti. In gratiam est pronus Deus,
Tardusque in iram. Respice: optatam dedit

Quoties salutem? Fulmen ubi rapuit, prece
Evicta dextra languit, Si quae fuit
Immissa caelo poena, praeeuntem gravi
Secuta noxam est fulmine. Amotum est scelus;
Amota poena est. Excidit fulmen manu;
Cum noxa corde ponitur, Non haec Deus
Praecipite sancit mente; sed certo ordine
Librata ducit. Crimini semper sua
Supplicia nectit. Tollere at poenam potes,
Si crimen aufers, Corpora in saetas date,
Rigidosque villos: capita perfundat cinis,
Deducta fletu lumina extenuent genas,
Arcana laceret viscera salubris dolor.
Sic multa fulmen lacrima excutiet Deo.
Meliorque rerum scena recludet diem,
Oz. Quintam tenere iussimus votis diem,
Si forte melior rebus aspiret Deus.
Iud. Ne crede victos. Numen in tempus solet
Differre vota. Iura sed caelo dare,
Opique tempus ponere; hoc solus potest,
Qui ferre cum vult, solus auxilium potest.
Erit hora poenis ultima, et mitis Deus
Iterum serenum proferet frontis iubar.
Patiamur iram, nostra [(transcriber); sic: nosta] quam invito polo
Traxere scelera. Sponte qui subdit caput
Humile Tonanti, mitigat flammas. Solet
Premere superbos, parcere afflictis Deus.
Est utraque nostri iuris, et poena: et salus.
Ozias. Malo salutem.
Iud. Noxa plectatur. Ozias. Sat est:
Abite: tenuem multa per rimam mihi

Salus videtur: ite, perfossis hiet
Tellus cavernis; inde non modicis aquae
Venis meabunt; quaeque iam tostas gemit
Siti medullas turba. solamen suo
Bibet dolori. Vos Sacerdotum chorus
Florem Iuventae sceleris ignarum gregem
In templa Divum cogite; puellas Iudith
Festasque Matres Numinis ad aras trahat,
Unaque fusa leniat Numen prece.
Iud. Nos vota templis, cura te foris manet.
Precibus et armis emitur ex aequo salus.
Sic dum precantes explicat Moses manus,
Aaron triumphat. Ille non dubiam metet
Ex hoste palmam, bella qui fulcit prece.

SCENA TERTIA. Narseas Legatus urbem dedi postulat.

Serv. Divum Sacerdos maxime Interpres
Ab hoste missus Narseas poscit tuos
Subire vultus. Oz. Subeat. At patres prius poli,
Adesse iubeo. Ser. Proximum limen tenent.
Oz. Periculosum est, solus ut solum alloquar.
Ubi testis adstat, nulla suspicio subit.
Colenda populo capita, venerandi senes,
Quid ab hoste portet hostis, audire expedit,
Nab. Hoc iura belli, gentium hoc leges petunt

Ozias. Huc advocetur. Nars. Missus Assyrii Ducis
Legatus adsum; quodque vos decuit prius
Petiisse iussus postulo. Vestras meus
Humanitate praevenit Princeps preces.
Pacem decebat poscere, ac sponte obvium
Proferre gressum: quemque Victorem colit
Vicina late regio, non hostem, at patrem
Excipere gremio At arma sumpsistis male.
Consulta dextris Unde si Martis velit
Agere Holofernes lege, prostrati solo
Muri iacerent, igni crepitarent lares,
Unaque Cives clade sepeliret cinis.
Sed mitis animus cladibus abhorret. Placet
Offerre pacem. Vestra quo pelago ratis
Volvatur, ipsi cernitis. Muris abest
Miles tuendis, unda sedandae siti,
Famique panis: occupat passim timor
Pueros, virosque. Nostra quo vigeat statu
Fortuna, pariter cernitis. Ductor fremit
Palmis superbus; adfremit miles Duci
Victoriosus; dumque praeteritas memor
Palmas recenset, vile Bethuliae lares
Pretium labori destinat Circum iacens
Edomita tellus omnis Assyrium iugum
Subiisse gaudet Nemo se victum gemit;
Cum prope paterna sceptra domitoris suo
Bono experitur Sapere peregrino decet,
Si proprium amatis commodum. Non est viri,
Ire in ruinam, quando se promit salus.
Deliberate, vestra quod poscit salus,

Quod iam timentis patriae votum petit.
Oz. Deliberantum sensa dum Patrum lego,
Concede tempus.

SCENA QUARTA. Audit a Legatione deliberat Ozias cum Senioribus, quid in praesenti agendum.

Ozias. - - Blanda fallaci dolo
Miscet severis: Multa promittit, nihil
Forsan daturus: multa minitatur, nihil
Forte nociturus. Causa quid praesens petat.
Exigite Patres. Nab. Causa si sensu, Patres,
Humano agatur, magna poscenti annuam,
Urbemque pandam. Si tamen melius sacris
Momenta rerum libro ponderibus, Dei
Non nostra causa est. Numen impetitur; Dei
Ruina nostri quaeritur, et unus coli
Assyrius ambit. Causa quando agitur Dei,
Pudeat inertes esse; vel frangi metu.
Si robur absit, Numen in causa sua
Deproeliantes fulciet, vindex sui
Honoris ipse. Cura, quae semper Dei
Nos egit, illa prohibet inimici grave
Iugum subire. Sen. Nulla non faustum exitum
Conspexit aetas proelii, quando Dei
Suscepta causa est. Vetera non memor. Metum,
Qui fert in urbis moenia, videtur suis

Timere rebus. Nam quid immunes lares
Quid salva spondet tecta, si metuit nihil?
Nihil timentem fortior adurget suos
Sitis ad triumphos. Facilis hinc tumidum premens
Indicia palmae certa iam monstrat Deus
Ab. Capiamus omen. Petere, quod possis manus
Viribus habere, est robori suo parum
Fidere. petivit: ipse diffidit sibi.
Minatur imis summa miscere, haec quoque
Trepidantis animi signa sunt. Qui se satis
Valere credit viribus, lingua tacet;
Factis laborat. Ille, cui Mars in labris
Cruentus ignes spirat; in factis riget.
Ie. Sed domuit arces, moenia infregit, iugo
Subiecit urbes, regna sub fasces suos
Perampla traxit. Fateor. at facile est iugum
Inicere populis; quando, quo martem trahis,
Metus antecedens urbium pandit fores.
Nondum periimus, quamdiu venis calet
Vel una gutta sanguinis; semper micat
Spes aliqua nobis; ille, quod timeat, habet.
Io. Magis ferocit ille, qui potest minus.
Quae murmurante nube tempestas diu
Se lenta volvit; illa metuenda est minus:
Metuenda magis est illa, quae praeceps venit,
Feritque praeceps Aemulus quando silet,
Tumidus ferocit aemulus: quando manus
Applicuit armis, seque constanti pede
Opposuit; animo tumidus insano cadit,
Ponitque flammas. Sim. Avia obsessis sitim
Minatur unda quantulum hoc urbi est malum?

Nondum ligones sustulit, et uncos aquae
Eviscerandae; nubibus nondum imperat,
Ut pertinaci denegent nimbos sinu.
Quid comminatur parva, nil magni potest
Tentare contra Stemus Extremus furor,
Cum reperit animos, mole se frangit sua.
Oz. Consilia vestra Numinis iussam puto,
Proboque mentes patriae impensas bono.
Quin si Tonanti placeat evictos dare
Ferro tyranni, nos tamen, Patres, decet
Adhuc cruentum laribus arcere impetum
Per fata nostra, et corporum aggestu obicem
Ponere furenti. Causa quae tangit Deum,
Signanda fuso sanguine est. Caelo bene
Is foeneratur; sanguinem quisquis Deo
Vitamque fundit. Quam ille donavit prius,
Reddatur illi vita. Non potes nece
Honestiore cadere, quam in causa Dei.
Quod ergo Patres sentiunt, mandat Deus,
Patriae salutem promovet, servat lares.
Et in futurae gloriam nostram trahit
Aetatis annos; moenia Holofernes petat,
Premat, teratque: pectora in novos dabit
Bethulia muros. Adsit, Holoferni Patrum
Qui sensa referat. - -

SCENA QUINTA Datur Legato responsum ad Holofernem referendum.

- - Insolens visus furor
Vestri est tyranni. Martis Assyrii iugo
Non serviemus. Populus ingenuus sumus:
Non serviemus Moenibus stragem, facen:
Laribus minatur Ista non terrent viros
Maiora passos. Moenia inscendit prius:
Postea minetur urbis eversae viros
Condere ruinis. Valla subvertat: viri
Sua explicabunt pectora in vallum. Siti
Laticem negabit? pluvia de caelo dabit.
Audis? cadentes tecta iam nimbi rigant:
Pluvia cadit.
Iam populus omnis dona cisternis capit
Caeli pluentis. Liberos flammis lares
Salvamque vitam spondet, Assyrio iugo
Si colla demus. Scilicet magnum quid est,
Non rapere vitam; quodque latrones solent
Conferre munus. Hactenus gentes sua
Sub frena traxit: nempe quae dentem lupis
Sponte induere. Liberam fecit Deus
Gentem Abrahami; frena non patimur, nisi
Dei imperantis. Cede quae dixi, tuo
Refer Holoferni Liberi Assyrio iugo

Non serviemus.
Narsis. Consili ad libram voca
Decreta prima Sequitur a tergo dolor
Male inchoata. Tempori caute applica
Mentem futuro. haec hora consilio datur
Prudentiori: tarda, quae sequitur, tuos
Vexilla explicat.
Damnabit ausus. Gemina vexilla explico.
Istud serena in iride optatae quies
Pacis sequetur istud ingentes trahet
Urbis ruinas. Elige utrumvis. Oz. Placet
Patriam tueri. Causa, quae Martem hunc trahit,
Causa est Tonantis Sanguinem et vitam dare
Deo, est honestum. Perge. decretum est semel,
Bene Prostituto vertice tueri Deum.
Vexillum nigrum proicit ad medium.
Nars. Igitur volenti funera indico, et neces,
Cineresque templis, laribus excidium ultimum,
Urbi sepulchrum, matribus laceros sinus,
Lanianda membra prolibus. Si quis latet
Materno in utero fetus, aut pendet labris
Ubere parentis, sanguinem lacti suo
Mixtum profundet, belluas ipsas trahet
In fata vindex miltis nostri manus.
Oz. Isthaec minare, quando calcandum dabis
Deo iubente pedibus attritum caput.

SCENA SEXTA. Foditur in urbe excipiendae aquae pluviali cisterna. invenitur imago Moysis petram percutientis. Omen bonum accipitur [(transcriber); sic: acccipitur] .

Me. Sperare fausta iussit Antistes Dei.
Cha. Crede imperanti, quando, qui muros premit
Indicit arma Numini. Nobis licet,
Peiora meritis, arma sint poenae; tamen
Severiore dextera in telum volat,
Siquando Numen spernitur. Reliquas Deus
Clementiore dextera culpas premit;
Hanc semper ultor proxima impellit manu.
Me Hinc mihi salutis aliqua spes blandae micat,
Communis unde causa nobis cum Deo est.
Nic. Nec arida sitis urget; ubi pluviis Deus
Terras inundat. Bina iam puro tumet
Cisterna latice: tertiam hic fosso solo.
Iusso labore pandimus. Non est labor
Gravis ille, qui pro publico sudat bono.
Me. At ecce marmor aurea illusum nota.
Cha. Hic ille primus sanguinis nostri parens,
Vindexque libertatis, Horebi petram
Iussu Tonantis increpat virga; et siti
Aqua liberalis monte de coeso cadit.
Nic. Felicitatis omen hoc nostrae accipe.
Qualis calentem fonte populorum sitim
Deus inopino sustulit; talis sitim

Levare nostram promptus inopino dabit
De fonte laticem. Vera testatur polus.
En liberalis rursus e caelo cadit
In vota nimbus. Pluviae.
Charmi. Nempe quando hostis vias
Obturat undae, nube fecundos Deus
Impendit imbres. Ite, cisternae sinus
Recente dono implete: dum reliquus Deum
Placare populus precibus intentis studet.

SCENA SEPTIMA. Chorus innocentum puerulorum et puellarum in cinere et cilicio paenitentiam agit, et a Deo veniam precatur.

Ponite maesta pueri fronte
Spolium verno e flore corollas.
Tempus acerbi Martis amoeno
Cingere prohibet tempora flore.
Ch. Puer. Ponimus omnes florente rosas
A vere satas Melius spina hac
Cingeret hora tempora serto.
Iud. Vos quoque tenerae prima iuventae
Gemma, puellae, solvite crinem
Sparsusque fluat per colla levi
Solvunt capillos.
Amne capillus. Ch. Puel. Solvimus omnes
Fronte capillos, et non solito
Laceras luctu, sparsasque comas

Damus in tristes Boreae lusus.
Chab. Ponite Serum vellera pueri:
Alius cultus decet afflictos.
Exuunt praetextas: assumunt cilicia.
Iud. Vos quoque teneros laniate sinus:
Quaeque per armos taenia facili
Zephyro illudit, lacerata gemat.
Chab. Indue rigidis corpora villis
Fune colla induunt.
Maesta Iuventus. Iud. Vos quoque colla
Cingite saetis. Chab. Sparge fluentem
Pulvere crinem. Iud. Tu quoque cinerem
Cinere se spargunt.
Ingere capiti Ch. uterque. Cinis incompto
Vertice sparsus fluit in vultus.
Chab. Lumina caelo figite; palmas
Tollite in altum. Iud. Sed vos oculos
Figite terrae; purasque manus
Iungite sinui. Forma puellas
Pudibunda decet. Chab. Nunc, nunc mecum
Flebile caelo tollite carmen,
Votisque piis onerate Deum.
O Deus, audi vota precantum?
Ch. uterque. O Deus, audi vota precantum!
Chab. Pater o hominum sincerus amor,
Meliore tuos aspice vultu.
Quanta Assyrius fulminet ira;
Quantisque cadat plebs tua damnis,
Cernis ab alto. Sed qui statuis
Sceleri metam, finemque malis;
Medio trepidos exime leto.

O Deus, audi vota precantum!
Ch. uterque. O Deus, audi vota precantum!
Iud. Obvia dum se mortis imago
Undique iactat, spes vivit adhuc
Innixa tuo Deus auxilio:
Quosque afflictis formido rapit
Animos, iterum spes restituit.
O Deus, audi vota precantum!
Ch. uterque. O Deus, audi vota precantum!
Chabri. Pro tibi caro populo, dignum
Molire tuo Numine robur.
Olim Pharii castra tyranni
Per scissa rubri foedera ponti
Rapta, procellis involvisti.
Non hic tantis viribus opus est.
Valet ex tenui nube profusa
Tibi servire in proelia rana,
Leviorque culex. aut ut quondam
Late Pharios fusa per agros
Densa locusta in bella venire.
O Deus, audi vota precantum!
Ch. uterque. O Deus, audi vota precantum!
Iud. Nullis opus est (o Deus!) armis,
Nullo torti fulminis igne.
Velis: hostilis iam iacet ira,
Mordetque suum rabies aestum.
Velis: exempta est Bethulia iugo,
Pavidique trahunt sponte ruinam
Prostrata solo castra Assyrii.
Qualiter olim litui ad sonitum
Moenia lapsu sponte ruerunt.

Necis, et vitae Domino facile est
Vertere sortem. Velis: ex ipso
Rediviva cohors tumulo surgit.
Eadem causa est tibi, nobisque,
Acer honoris proprii vindex;
Fac ut honoris tui inimicus
Propria discat clade, Tonanti
Esse ultricis pondera dextrae.
O Deus, audi vota precantum!
Ch. uterque. O Deus, audi vota precantum!
Chabri. Surgite. Numen compressa diu
Tandem poenae frena resolvet.
Si pede claudo crimina sequitur,
Tandem assequitur, pensatque moram
Gravitate ictus. Nulli impune
Constitit, armis tentasse Deum.

SCENA OCTAVA. Refert Bethuliensium responsum Narseas: excandescit Holofernes, et extrema comminatur.

Rideor Apellis gentium victor, polo
Quascumque medio lustrat aequalis dies?
Rideor? et una ferre detrectat lupos
Bethulia vecors, quos momordere inclitae
Mavorte gentes? Rideor? nec se meis
Acclinat armis turpe servorum genus!
Na. Servire generis aestimat probrum fui.
Ho. Gens nata fervis?

Na. Moenibus nullam timet
Suis ruinam. Hol. Post tot aequatas solo
Versasque turres? Na. Nec timet populi sitim.
Hol. Post avocatos semita rivos sua?
Na. Stragem imminentem pectorum obiectu teget.
Ho. Post tot repletas funerum aggestu vias,
Camposque stratos ossibus?
Na. Vitam dari
Non deprecatur: munus id etiam rata
Saevi latronis esse, Quae nostrum rotat
In bella Martem. Numinis causam facit.
In causa honesta sanguinem et vitam dare,
Reputat honestum: gloriae aeternae decus
Hoc stare puncto si asserat cultum Deo,
Vel pro asserendo spiritum morte exuat.
Vestem abicit, acinacem stringit.
Ho Habear, quod optat. Flammeo amorum globo
Involvat urbem miles: assultu premat,
Quidquid resistit; laribus et flammam et necem
Iniciat ultor. Obvius quisquis venit,
Morti immoletur. Innocens nemo est, ubi
Omnes nocentes culpa communis facit.
Quidquid probrosi est sanguinis, ferrum hauriat;
Incendiumque Lemnios ignes supra,
Maiorque flamma flamma Avernali voret.
Nec ante sistat impetum infrenis calor,
Quam nostro ab ense sanguinis tantum fluat,
Ut aestuantem exstinguere ardorem queat.
At nullus inde Numini Hebraeo tamen
Honor asseretur; gloriae infringam rotas,
Si queis [Reg: quis] triumpho umbratili illudit sibi;

Levibusque Verbis fictus Abramidum Deus,
Quacumque sese tollat, attritum meis
Calcabo pedibus, meque adorandum Deum
Solio reponam. sic Deum atque homines regam.

CHORUS. Dolor Bethuliae. PARS. I. Dolor tormenta affligendae Bethuliae praeparat.

Semper acerbo surgit ab ortu,
Quidquid amoenum est. Rosas florentis
Temporis auspex, Paestique decus
Acribus ortum trahit a spinis.
Gemmea pulchri sidera caeli,
Mitesque faces aetheris alti
Ex nocte micant: Ipse diei
Genitor Phoebus pelagi salsis
Nascitur undis. Nihil humanis
Purum in rebus, ducit amoenum
Ortum et finem. Tragicas scenas
Hilaresque agimus; laetos ortus,
Tragicos fines; tragicos ortus,
Laetos fines: semperque Dolor
Gaudia praeeo. Sua Bethulia
Gaudia quaerit: gaudia habebit:
Sed prius acri pressa dolore.
Ego tormentis instruo scenam.
Ite volantes aethere gladii:
Ite furentis semina flammae:

Ite calentis belli horrores:
Inamoena sitis, comitata fame
Sua Bethuliae tormenta date.
Unde fluentes nectare rivos
Puraeque bibat gaudia mentis.
Magna voluptas venit magni
Merce doloris. - -

PARS II. Exercetur a Dolore Bethulia: ignis ei horrea depascitur: ex incendio fames exsilit: volantibus undique gladiis incingitur Bethulia.

Heu mihi! laxis ignis habenis
Horrea vastat, messisque vorat
Multae aestatis [(transcriber); sic: astatis] . Sic quae lecta
Bona per multos condimus annos,
Una hora rapit Surgit ab igne
Heu! cruda Fames. Haec ipsa mihi
Mordet acuto viscera dente.
Heu! mihi fauces saeva elidit!
Desine tristis colla Megaera
Stringere. Morior! desine, morior!
Nostra catenae more rotantur
Damna, perennes ducta per orbes.
Vix unum exit, pullulat aliud
Gravius primo Parte sinistra
Parteque dextra, simul a fronte
Simul a tergo, desuper, infra,
Mille minantur mortibus enses.
Parcite Martis saevi horrores!

Quid me nimium [(transcriber); sic: nimimum] dire superbo
Pede conculcas? parce minaci
Fulgure ferri Mars dire meos
Terrere oculos. Iterum damnum
Prius alterius gradus est damni.
Undique ferri scintillat atrox
Flamma, nec ullum mihi desertae
Tutum in latebras panditur antrum.

PARS III. Bethulia ex occulto gladiis undique obsessa se tandem Deo resignat.

Rebus in arctis amplior animo
Scena paratur. Surrige mentem;
Qua patet ampli regia caeli;
Unde fluentum series rerum,
Certusque orbis ducitur ordo.
Res ubi lapsa est, spes ibi surgit:
Spes ibi vivit, res ubi moritur.
Tunc Numen adest, quando humanis
Nullum a mediis micat auxilium.
Hinc vena fluit secura boni.
Quae te ferit, est divina manus:
Eadem sanat. Confide Deo,
Mitior animum dolor affliget.
Beth. Nemo, nemo mea solari
Tormenta potest; nemo timores
Pellere; nemo ferre levamen.
Sic ergo tibi Deus, alterna
Qui vice nostras res moderaris.

Sic tibi placuit? Nihil abluctor.
Sum tua, Numen. Quodcumque iubes,
Regula recti est, gaudii amussis,
Norma quietis. Parce, erravi.
Didici sero, didici tamen hoc,
Nihil humanis fidere rebus.
Quicumque voles ope destitui.
Plus fide homini, caeloque minus.
Quicumque voles ope fulciri,
Omnia caelo, nil fide homini.
Experta loquor: quando minantur
Undique mortes; fatumque atro
Funere saevit, te trade Deo.
Ille est, fatum qui movit omne:
Ille minarum nubila volvit,
Ille minarum nubila tergit.
En tua venio Deus in iura;
Nusquam possum tutior esse,
Quam si totam me tibi tradam.
Accipe Numen, me accipe: tua sum.
En tua venio Deus in iura.

ACTUS III.

SCENA PRIMA. Iudith secum deliber at de exitu ad castra Holofernis.

QUid anime suades? feminae? imbellis manus
Viris inausa tentet? At genius tamen

Internus urget: Vade in Assyrias Iudith
Intrepida furias: una depositae dabis
Urbi salutem. Caelites! vestram fidem!
An loquitur intus Numen, et sexu aggredi
Maiora cogit? Arte qua speras feram,
Avidamque nostri sanguinis tigrin tua
In vota trahere? Melleus linguae lepor,
Blanditiae in ore, risus in vultu, tenor
Mitis oculorum, gratia genarum, viris
Est blandus hamus, quamlibet corde efferis.
Etiam feroces gratia emollit tigres.
Sic est: ferocem mollies, damno tuo,
Et prostituta pectoris casti nive.
Patriae salutem fingis, et perdis tuam.
Periculose milites inter viros
Prodit venusta forma. Procedunt via
Plerumque eadem, Martis exlegis rigor,
Calorque Veneris. Non vides, quanti imminet
Iactura pretii? sed monet rursus tamen.
Urgetque rursus, quisquis internas agit
Animi medullas spiritus: vade inclita
Soboles Abrami; vade; qui mittit, tuo
Aderit pudori tutor; hoc per te dabit,
Quo detumescat turbo, qui versat ratem.
O si ista caelo monita descendunt, modum
Dictate Superi, quo procellosi cadat
Tanta ira belli, nostra quo veniat salus!
Ne temere agamus, agenda meditatu prius
Sunt digerenda. Agenda non video, et tamen
In agenda cogor. An iubes caelum manus
Armare telis? Nempe inexpertam iubes,

Durique Martis nesciam: risum dabo
Et urbi, et hosti. Sentio rursum fibras
Intus moveri: vade, tu risum dabis
Urbi, sed hosti funus, et cladem ultimam.
Ego? ego Holoferni funus? et cladem ultimam?
Natura si benignior Iudith virum
Fecisset, animum masculum cordi quoque
Huic indidisset, quique congressus viro
Sperare posset ultimam cladem dare.
Sed sexus id sperare femineus vetat.
Quidcumque subsit, audeo; et grandes mihi
Eunt per animum spiritus, sexum supra
Supraque vires feminae. Non stent tamen
Consilia tanta unius arbitrio: Patres
Si sensa nostra, et pectoris vocem probent,
Vocemque credant Numinis, nulla est mora:
Media per hostis arma, qua Genius feret,
Qua mens agetur, ibo nil leti timens,
Nihil pudoris: qui iubet, vires dabit.

SCENA SECUNDA. Dum Duces designant assultui faciendo locum, tempestas repente orta consilium turbat. Chermes blasphemus fulmine icitur.

In bella miles, otia exosus, calet,
Pulchramque parere gloriam affectat Duci.
Dilata vota, militum enervant manum.
Tunc spes secundi proelii est, quando calet

Communis aestus; iste, si trahitur mora,
Elanguet ignis, spemque conceptam atterit.
Decreta Regis sancta sunt, ferro et face
Evertere urbem. Parte, qua facilem putes,
Pandemus aditum?
Che. Parte, qua tuta est minus.
Hoc est agendum; certa ut Assyrio Duci
Subdantur urbis moenia, et parce tamen
Cruor hauriatur militis. Quid nos iuvet,
Fudisse multum sanguinem, et vilem locum
Emisse pretio, nulla quod reparet dies?
Par perditae est victoriae, victoria
Quae prostituto sanguine tuorum venit.
Ris, Signanda arena est, qua sibi nostrae viam
Rumpant cohortes. Vilis est locus, ut vides;
Aditu sed undique arduus. Parte hac viam
Praerupta saxa denegant. Parte hac palus
Profunda stagnat. Qua resurgentem diem
Prospectat, humili lenis assurgit iugo
Clivus, bonamque spondet accessu viam.
Che. Sed inde maius moenibus robur.
Ris. Manu
Nostra eruetur. Quanta tempestas polum
Repente totum contrahit? Nostrae invidet
Felicitati hic nimbus, et densa ruens
Procella nube. Che. Siste, qui frustra polo
Immugiente fulmina minaris, putre
Inersque Numen. Ris. Parce blasphemo Deum
Lacessere ore. Che. Nullus Abramidum est Deus.
Ris. Tamen ista quisquis fulmina elidit, Deus
Est aliquis. Che. Illum nube detrudam sua.

Huc fulminaster, quisquis eliso micas
Metuendus igne, consere huic manui manum,
Telumque telo. Ris. Desine, o Chermes: prope
Iam cecidit ira fulminis prima. Cher. Irrita
Et cassa cecidit illa. Nempe istam manum
Ignava timuit. Bi. Prima si transit, caput
Ferit secunda. Nullus irato polo
Impune certat. Cher. vacua iam residi est manus.
Iam nostra tela adurgeo, et inertem sua
Eicio sede Fulmen! heu! fulmen cadit.
Ris. Hoc habet. Olympum nemo secure impio
Lacessit ore. Quisquis est, tamen est Deus
Per quem rotantur fulmina, et vastis eunt
Nimbis procellae. Noster at frustra est labor
Viam notandi, donec exterso polo
Aperiat iterum pulsa tempestas diem.
Tollite cadaver, omen infaustum nimis
Holofernis armis. - -

SCENA TERTIA. Iudith consilium suum confert cum Sacerdotibus a quibus approbatur.

Ozias. - - Illa consilia polo
Venisse credis? Iud. Genius haerentem monet;
Et quam vel hostis ira, vel sexus negat
Spem, pollicetur.
Oz. Dubia pro certis refers.
Iud. Non patitur esse dubia, qui semper mihi

Vellit medullas spiritus.
Chab. Sed dum patent
Meditata mentis incitae, eventus latet.
Iud. Da mentis esse sensa de caelo incitae,
Iam certus est eventus.
Chab. Id nondum patet,
An verset animum genius e caelo inditus.
An spes inanis feminae illudat magis.
Iud. Hinc placita vestra postulo, a quorum decet
Pendere nutu. Char. Sed quibus mediis dare
Rei secundos exitus speras? Iud. Quibus
Animum manumque feminae caelum reget.
Char. Prudentis hoc est; non prius callem ingredi,
Quam providente cernat aspectu exitum.
Iud. Prudentis etiam est, ire, quo caelum trahit.
Char. Sed non eundum est impetu caeco. Iud. Pia est
In obsequente coe citas, imo unica
Obtemperantis regula. Oz. At homines Deus,
Non bruta, nos creavit.
Iud. Hoc hominem decet.
Caece imperantis Numinis voci obsequi.
Oz. Ratione regimur; ratio consilia aspicit.
Iud. Mandata quando ratio suffulcit, cadit
Studium obsequendi Ratio rationum unica est:
Sic mandat ille, quem nihil rerum later,
Qui perspicace lumine abstrusos videt
Veri recessus, fallere, aut falli cui
Aeque est negatum.
Oz. Plurima hic mentis gravem
Petunt bilancem. Iud. Vestra iudicia mei
Sunt norma voti; velle si vultis, volo:

Si nolle, nolo. Gloria est eadem mihi
Voluisse, noluisse; cum Vestra fluet
Utrumque lege. Oz. Fateor, ancipitem tenes.
Amanda populo poscis; haud minus tamen
Tibi metuenda. Iud. Cura vos tangit mei?
Oz. Optata tumido victima Holoferni cades.
Iud. Iactura facilis feminae est.
Oz. At non licet
Hosti innocentem tradere. Iud. Erratis. licet
Non impedire a morte cupientem mori,
Periclitantis patriae quando id salus
Ambigua poscit. Oz. Sed quid effectum dabis?
Iud. Quod ille menti suggeret. cuius manu
Ducimur ad ista. Velle qui dederit. dabit
Et scire, et una posse, quod iussit. Oz. Tuo
Nihil vereris vertici? Iud. Nihil. Oz. Tuo
Nihil pudori? Iud. Et huic nihil. Oz. Famae tuae
Intaminato nomini nihil? Ind. Nihil.
Oz. Secede modicum: mente matura est rei
Libranda moles. Iud. Urbis, et Vestram, et Dei
Librate causam. - - - -

SCENA QUARTA. Audit a Iudith, deliberant Patres super eius petitione.

Ozias. - - - Quanta femineo tegit
Decreta mundo! Feminae caelum dedit
Animos viriles. Quid agimus? Numen putem

Hanc regere mentem? nata consilia Deo
Dictante credam? posse muliebri manu
Dari salutem? Multa dissuadent; tamen
Et multa suadent. Nutat ambiguo bono
Suspensus animus. Quid iuvet, quid non iuvet
Statum labantem. vestra consilia explicent.
Chab. Suspectus equidem spiritus mentis potest
Esse in muliere, quando privati solet
Suspectus esse genius: at neque nos decet
Praestare facilem rebus ambiguis fidem.
Errore facile capitur, assensu levi
Quicumque vana sequitur: At constans tamen
Animi ille stimulus inciti, et nullo cadens
Periculo ardor, maior humana fides,
Ausisque fetum grandibus pectus, satis
Divini agentis spiritus prodit notas.
Quid ergo dubias feminae inicimus moras?
Errare agente spiritu tanto nequit.
Eat? Holofernis castra perturbet. Potest
Venire gratia, unde sperari nequit.
Che. Sed adde puros feminae mores, notas
Divinioris pectoris, vitam integram.
Mentemque labis nesciam. His loquitur Deus;
Hos urget intus. Singula at nondum paten.
Quid inde? Magna tempore patescunt; latent
Ad tempus eadem. Vota per gradus eunt:
Neque Numen uno cuncta momento explicat.
Primam apprehendi gratiam a nobis iubet.
Hanc si recusas, magna momento ruunt.
Hanc occupa, secunda connexam fluent
Ducta in catenam. Deinde, si faustum nihil

Sperate liceat feminae a voto; licet
Nihil timere. Si quid invisum tamen
Possit timeri, cauta praevidit: mori
Nec ipsa refugit. Vita permitti potest
Venalis ensi, quando periturae salus
Id poscit urbis. Oz. Vestra consilia meae
Sunt fulcra mentis. Ille confisus Deo
Magnanimus ardor, ille diffisus sibi,
Nostroque pendens genius a nutu nihil
Non grande prodit, quodque speramen sapit
Divinioris regulae. Haec certa est nota
Dei regentis; proprio genio minus
Credere; alieni frena consilii pati.
Ergo quod astris placeat, et faustum velint
Superi evenire; fine meditata exeant,
Qui sit secunda patriae afflictae salus.
Huc advocetur. - -

SCENA QUINTA. Iudith responsum accipit a Sacerdotibus, sua consilia probari.

- - Filia Abrahamo patre
Progenita, magnae stirpis excelsum decus,
Placuit probati cordis intrepidus calor,
Mentisque flamma. Vade, quo Numen vocat,
Quo te medullis inditus genius agit.
Nescimus quidem quid velint Superi; tamen
Secunda nobis velle persuadet tua

Virtus, et alte mentis excelsus vigor,
Animusque fisus Numini, et subdens sua
Consilia nostris. Astra non dubium est tuis
Studere rebus. Vade, quod agendum Deus
Indiderit animo, prospero eventu effice.
Iud. Probare vota Caelites tandem scio,
Hinc crescit animo robur, et flagrans calor
It per medullas, seque non dubio salus
Insinuat aestu. Quando lassatus dies
Pronior in undas ibit occidui maris,
Hinc castra adibo. Oz. Reque confectâ bene,
Optata populo gaudia e castris refer.

SCENA SEXTA. Dum Holofernes fulmine ictum deplorat Chermetem, apparet militia caelestis, quae castra Assyria turbat.

O triste fati pondus! o vulnus grave!
Infauste Chermes! fulmine impulsus iaces!
Quam magnus animus sorte non fausta obrutus
Meos honores turbat! Est semper malum
Priore peius alterum, quod spes meas
Trahit in sepulchrum. Quisquis Hebraeus Deus
Pugnat trisulca cuspide, hanc timeat manum
Martem timere nesciam. Ris. Faustum nihil
Hic ominari patitur Assyriis tumor.
Sunt sua parata fulmina superbis. Vag. Perit,
Dux magne, miles omnis, atque uno tegit

Solum macello. Hol. Turbo quis rursus meis
Inhiat triumphis?
Vag. Monstra per liquidum aera
Invecta; caedes caedibus cumulant. Moras
Abrumpe Princeps. Fluctus hic celerem malo
Petit medelam. Mil. 1. Fulmen elisum fuge,
Fuge fida Martis anima!
Hol. Quo praeceps ruis?
Mil. 2. Dehisce tellus! conde Avernali caput
Istud sub umbra. Tartaro si quod praees
Numen inamoenum.
Ris. Siste furialem impetum
Vesane bubo. Mil. 1. Monstra terrifica manu
Capitibus instant.
Mil. 2. Vulgus umbrarum trahe
Me sub Acheronta. Hol. Martiae mentis pudor!
Probrumque vile gentis Assyriae! satis
Datum timori. Strage, quid propria furis?
Mil. 2. Attolle vultus: cerne quid nobis Deus
Immineat ultor, spiculis auras, polos
Terrore, campos strage miseranda oppleat.
Hol. Quae monstra caelum! militum fidae manus!
Iactamur una sorte! quid? tellus labat?
Hiat in cavernas orbis? Effractis ruit
Cardinibus aether? mole collapsus sua
Me condat orbis, nube me picea tegat
Stygis recessus ultimus: Caelo erutus
Nocti perenni iura concedat dies.
Ris. Miserande Princeps! eripe invictum caput
Irae Tonantis. Obvius quisquis stetit
Deo, perivit. Hol. Terra sub pedibus tremit.

Ris Fuge, fuge Princeps, ultimam stragem fuge
Mundi cadentis. Hol. Fata fugientem premunt.
Ang. Vel ad minantis fulmen hoc caeli sape,
Vel impiato funus Acheronti cade.
Deus priusquam feriat, intentat minas:
Si praemonentis irritae cadant minae,
Graviore vulnus ultimum infligit manu.

SCENA SEPTIMA. Mirantur Bethulienses repentinam in castris Assyriis turbationem; et inde bene ominantur.

Quis aestus ille? quis lacessiti fragor
Assyrii in armis? moenia affultu parat
Eruere? an umbras fingit? an patitur? mihi
Tumultus iste grande portendit malum.
Me. Stat vigilin armis Civis, et circum omnia
Moenia coronat, perque stationes suas
Digestus omnes hostium observat minas;
Nihil at parari virium in muros videt.
10. Annon tumultum advertit?
Nic. Advertit; stupet
Timere. fugere, cadere; et exemplo novo
Nullo impetente ruere, qua praeceps agit
Metus, vel ira. Me. Panicus vel est timor,
Vel proeliantis Numinis vindex manus
10. Quidcumque subsit, dulce portentum mihi est
Nostrae salutis. Quando confuso metu

Deus arma turbat hostium, quid non licet
Sperare? Nic. Iam se posuit, id quidquid fuit,
Altumque miles ambitu toto silet.
Sed ecce Iudith. Qualis incessu Dea!

SCENA OCTAVA. Iudith inter vota Sacerdotum et populi exit in castra Assyriorum.

Favet hora; adurge coepta: quod timeas, nihil
Superesse crede, quando confuso stupet
Hostis timore percitus forte et bonam
Desperat auram. Facile ponuntur minae;
Pax obtinetur facile, quando hostis timet,
Qua fronte adibis castra?
Iud. Qua coram vides.
Oz. Nihil horret animus?
Iud. Nam [(perhaps: Num)] quid horrorem creet?
Oz. Etiam virile pectus inimicum timet:
Iud. Quem praevalere viribus, et armis putat:
Oz. Nata es quieti mulier, hic bello potens,
Ferox tumore, gentium victor, gravis
Spoliis, onustus urbium praeda, calens
Voto triumphi, et sanguinis nostri siti.
Iud. Animi minores ista formidant, quibus
Est cura maior sanguinis, quam sit Dei.
Hosti timores incutit, qui nil timet.
Favete votis, quique mortales regit
Ab axe curas, ille constanti prece
Populi invocetur, quae iubet, fausto exitu

Eadem coronet. Oz. Vade quo caelum vocat,
Et vel recente ab hostibus palma inclita,
Vel invidenda nobilis olea redi.
Cantu prosequuntur vota.
Chorus. Magna Herois. Genus Abrami.
Decus Isacidum, comitante Deo
Vade, Assyrium vel conterere,
Vel blanditiis lenire metum
Contra Superos qui bella gerit,
Sciat esse Deum, quem congestis
Impetit armis: sciat esse Deum
Qui congestis obviat armis
Graviore manu. Nemo impune
Astra lacessit, longosque scelus
Ducit in annos. Est sua tumido
Meta furori; quem vel lenit
Tempore mitis gratia linguae;
Vel violento pondere gravior
Dextera truncat. Vade Abramidum
Gloria Iudith, evius ope Deus
Exempla parat grandia sero
Cantanda aevo. Vade, nec animo
Confisa tuo, sed fisa Deo
Gaudia miseris sperata refer.
Ubi res agitur Numinis, ipsum
Aderit Numen propriae causae.

SCENA NONA. Iudith a Speculatoribus intercipitur.

Mil. 1. Abiere furiae, quaeque per caeli plagas

Diffusa monstra militi stragem dabant,
Evanuere: rursus oblitus mali,
Exsuscitatus ardet in muros furor.
Mil. 2. Nescio quid anceps animus abstrusis mihi
Loquitur medullis. Nempe, non tantum levi
Cum gente bellum est: gentis est etiam Deus
Caelo extrahendus; cuius auxilio mare
Cessisse iactant: cuius et nube, et face
Vicisse iura Solis, et noctis crepant.
Mil. 1. Quis inde vultus emicat?
Iud. Fibris metum
Abra arceamus. Ab. Durius dura mihi
Stat caute pectus. Mil. 2. Frondium tecti comis
Hic aucupemur verba.
Ab. Spectamur! Iud. Dolis
Innecte verba. Ab. Perge; cui sexus dedit
Muliebre pectus, pectori inducat virum
Animosa virtus, Vota quid toties vice
Variante nutant? Iud. Melleum vultum Ducis
Sperare possim? Ab Caspiae haud equidem virum
Genuere [(transcriber); sic: Gevere] tigres. Iud. Multa, quae metuat. habet
Hebraea mulier.
Ab. Sponte venienti obvios
Tendet favores. Nulla iam spes est domi,
Multa est in hoste Sequere, quod coeptum est semel
Cum spes in urbem nulla redeundi est super.
Mil. 1. Spes est in hoste
Mil. 2. Siste, dum coepti calet
Sermonis ordo: plura successus dabit.
Iud. Sed ab hoste quid sperare felici licet?
Ab. Quod polliceri nemo ab imbelli sibi

Possit vel aussit, Iud. Aureae sortis favor
Reddit ferocem. Abr. Parca cui vilem dedit
Natura mentem. Mi. 2. Grandia affatur, Ducis
Quae nomen augent Mi. 2. Plura permitte incitâ
Prodire linguâ. Iud. Ac urbis hostilis sinu
Fugitiva venio. Ab Hoc faciet ingenuo Duci
Te cariorem. Iud. Proditrix credar. Ab. Fuga
Probat innocentem. Iu. Quanta suspicio ingeret?
Ab Non habet honesta in mente suspicio locum.
Iu. Forsan dolosa credar. Ab. Hoc mores tui
Prohibent, et animi candidi effulgens nitor.
Iu. Creditur et ipse candor aliquando dolus.
Ab. Quando probatus ante candorem reus
Est fraudis animus.
Iud. Non statim ex fronte aspicit
Imago mentis. Ab. Oculus at prudens legit
Ex fronte mentem. Perge sub vultus Ducis.
Spes illa certa est, quam innocens animus facit.
Mil. 1. Parant adire principem: tempus monet
Praeoccupare: praeda, si faveat polus,
Haec grande lucrum coget in nostras manus.
Mi. 2. Praeoccupemus. Mulier, ubi Mavors obit
Urbem corona, sola sine comite tui
Custode lateris, inter hostiles potes
Prodire furias? Iu. Gentis Hebraeae timor
Audere iussit Mi. 1. Nempe dum cuncti timent,
Nihil una metuis? Iu. Metuo, sed ab ipso metu
Audaciores spiritus mente induo.
Mi. 2. Et quae timoris causa? Iu. ne peream simul
Urbe pereunte.
Mi. 1. Quis urbis obsessae est status?

Iud. Cui spem timores exuunt. Mi. 1. Sperant nihil?
Iu. Sed plura metuunt. Mi. 1. Quae?
Iu. Solo aequari lares;
Delubra et aras Caelitum in cineres agi,
Fundi cruorem civium, uxores rapi,
Caedi innocentes, strages sepeliri pari
Sacra et profana. Mi. 1. Non habent qui seviros
Praestent in armis? Iu. Debiles, fractos, sua
Aegre trahentes corpora, atque umbras meras.
Mi. 2. Cur ergo amicos differunt tanti Ducis
Mordere frenos? Iu. Invicem sese Dei
Favore lactant; quaeque meminerunt suis
Prodigia quondam patribus ostensa, a Deo
Renovanda sperant
Mi. 1. Credula est nimium fides,
Quae cuncta sperat, facta quae aliquando videt.
Iu. Melius salutem quae rerent miti a Duce.
Hinc ego salutis cupida ruituros lares
Declino cauta, spemque securam fero
In vestra castra Mi. 1. Spe tuâ, et castâ fide
Frui mereris. Iu. Liceat invicti Ducis
Subire vultus, supplice optatam genu
Veniam precari quemque concepi spei
Fructum experiri. Mi. 2. Parcere afflictis solet,
Transire mitis supplices, ferro gravi
In contumaces ruere Quod poscis, feres.
Mi. 1. At grande nobis praeda tam fausti dabis
Pretium laboris Vade, quo spes te vocat.

Chorus Spei. PARS. I Allapsa de caelo Spes, iacentem Bethuliam erigit.

Surge: spes certa est. Brevis ira sortem
Urget adversam, Mare saevit undis,
Aestuat, fervet, tumidasque spumas
Iactat in caelum; sed amica rursum
Pax redit ponto, placidisque venti
Flatibus ludunt, ubi detumescit
Ira, spes certa est Brevis ira sortem
Urget adversam. Boreale murmur
Concutit silvas, rigidâque frondes
Decoquit brumâ, Zephyritidosque
Regna non fausto populatur ore:
Sed redit silvis viror, et iocantum
Frondium lusus; Zephyrusque rursum
Blandior terras nive pulsa oberrat.
Surge; spes certa est. Mala nulla longum
Extrahunt aevum. Laceratur aether
Fulmine eliso, trepidumque mundum
Terret et montes iaculatus igne
Urbibus grande excidium minatur.
Sed quies caelo redit, et serenis
Curribus purus per inane Titan
Fertur. Adversae est brevis ira sortis.
Nil, quod afflictos premit est perenne.

Gaudet alternis premere, et levare
Res Deus nostras: favor et furores
Invicem cedunt, Mala sors timentes
Hactenus pressit, melior subibit,
Fidite caelo.

PARS II. Erecta Bethulia sperare incipit.

Ergo frons laetae micuit salutis?
Spes. Nemo desperet meliora pressus.
Cernis, impulsis agitata velis
Navis ut nutat, dubiisque fertur
Fluctibus ludus? latus a procellis
Tunditur lassae; Borealis ira
Incubat puppi, lacerata vela
Abripit ventus; mare iam dehiscens
Fluctibus totam sepelit. Quis ausit
Credere, infami tumulata ponto
Vela felicem subitura portum?
En tamen mitis mare per quietum
Ambulat rursum Zephyrus, iacensque
Nereus somno leviore, prona
Terga summittit, facilique navim
Sistit arena.
Beth. Nemo desperet meliora, quando
Saevior moti tumet ira ponti.
Turbidis tandem male tunsa curis
Corda quiescunt.

Hic ubi pugnax equitavit Auster,
Vela tranquillae moderantur aurae;
Quas parti mitis Zephyrus, vel ore
Blandior Eurus.

PARS III. Bethulia Spem per aera insequitur; tandemque anchoram in caelo defigit.

Sic rege afflictam bona Diva mentem;
Meque venatu sequere incitato.
Be. Diva! quo pennas agis? Insequamur.
Siste, quo tendis? Spe. Rapidis sub astra
Elevor pennis. Be. Paribus volantem
Insequar pennis. Spe Sequere, obtinebis.
Nulla spes firma est, ubi cuncta caeco
Fluctuant motu, dubiusque versat
Turbo mortales. Revocanda in altum est,
Si qua spes firmo pede stare debet.
Be. Diva me tecum rape. Spem volantem
Insequor frustra, nisi Spes amica
Porrigat dextram Spe. Fugitiva credor:
Attamen non sum. Fugio, ut sequentis
Provocem mentem Sequere: assequeris.
Be. Diva iam nostra es. Spe. Tua sum, voloque
Esse constanter tua. Quid moraris?
Anchoram caelo studiosa fige.
Be. Figo Quis caelo mihi Spem refiget?
Non tumens hostis furor, aut tyranni

Aestus insani. neque mota belli
Caeca tempestas Nihil hic sinistra
Fata formidat, cui fixa adhaeret
Anchora caelo.

ACTUS IV.

SCENA PRIMA. Vagao apud Risontem agit, ut Iudith ad Holofernem deducatur. Resistit Rison.

NOn impetrabis. Vag. Nam quid hinc metuis mali?
Ris. Quid non metuere debeat, quisquis sapit?
Va. Vir natus armis feminam imbellem? Ri. Dolos
Fraudesque nimium nemo femineas cavet.
Va. Quid sola possit, debilis, inermis? Ri. Vafra, et
Dolosa quid possit mulier, oras? Ferus
Quod nequeat hostis, quodque post cassis fleant
Lacrimis nepotes Femina abstrusos habet
Animi recessus. Blanda dum vultu exhibet
Timenda cordis intimo abscessu coquit.
Va. Non exitura. Coquere quid prosit dolos,
Quibus negata ad publicam est lucem via?

Ri. In hoc coquuntur mente, ut inveniant viam.
Qua prodeant in publicum.
Va Ubi vires negat
Natura, vanus mentis obtectae est furor.
Ri. Ita imbecillem nemini credas manum.
Ut non superbum sternere Heroem queat.
Va Sine, videatur mulier Assyrio Duci.
Siquid latentis esse cognoscet doli,
Ipse, quid agendum statuet. Ri. Hoc ipsum est, capi
Dolis, videre feminam. Vagao abstine,
Nocitura petere: lumina ut subeat Ducis
Non impetrabis. Vita fidetur, fat est
Quod petitur ultra, non vacat grandi metu,
Quid possit una mulier, ubi coepit virum
Documenta magnis cladibus mundus dedin.

SCENA SECUNDA. Vagao decernit quocumque demum modo agere ut Iudith Holoferni praesentetur.

At impetrabo. Ferre quae demum potest
Nocumenta, si se vultui ostendat Ducis?
Placebit oculis? Placeat: Assyriis timor
Quis inde castris imminet? Non est Draco.
Qui visus imis toxicum iniciat fibris:
Non est Medusa, cuius aspectu viri

In saxa rigeant. Femina est: ergo potest
Capi viri prudentia, et nostrae quoque
Servire palmae. Parte, qua Rison latens
Malum vetetur, video non modicae spei
Fulgere radium. Nempe Bethuliae in sinu
Consilia portat: quis sit armorum vigor,
Quis apparatus, quod virum robur, manus
Quam firma muros teneat; arcenda fami
Quam multa Cereris copia; assultu premi
Qua parte possit Civitas, nostri Ducis
Minore damno. Molle mulieri dedit
Natura pectus, pervium affatu, et patens
Verbis fluentis gratiae. Quidquid latet
Mulieris animo conditum abstrusum, nocens,
Gratia Holofernis eruet. Frontem exserat
Sereniorem [(transcriber); sic: Serenionem] , gratiam in linguam evocet,
In verba nectat, et supet cilium grave
Benignitate mitiget; aperta est via
Ad ima cordis. Ilicet sponte effluent
Consilia, et omne mentis arcanum evoment.
Hoc impetrabo Feminam Holofernes sciat
Venisse ab urbe, parta iam palma est mihi.
Ipsum mulieris nomen, et gratae decens
Frontis character, sortis est laqueus viro.

SCENA TERTIA. Commodum adest Holofernes, cui Vagao indicat adesse Iuditham. Holofernes ei loqui postulat.

Adhuc inhaeret pectori infixus dolor,

Timorque spectri, nostra quod fremitu gravi
Circumvolavit castra. Quid tandem Dii
In nos minantur? Una tumulabit dies
Famam et triumphos, ista quos peperit manus?
Va. Favet hora votis. Alloqui Ducem iuvat.
Verende Princeps, parce, si servus tuus
Audet rogare; fronte, quem spiras, dolor
Me quoque lacessit. Turbo quis mentem rotat,
Vultusque purum nube deformat polum?
Ho. Mens inquieta grande praesagit malum.
Va. Qua parte mentem fluctus invictam quatit?
Ho. Qua nil timendum credidi. Quid me iuvet
Tot meruisse [(perhaps: me tulisse)] laureas, Marte inclitos
Fregisse populos nomen Assyrium exteris
Plantasse terris; una si famae decus
Exstinguat omne, vilis, et nostro prope
Indigna Marte Civitas. Va. Unde haec mali
Suspicio Princeps?
Ho. Video, non vana Achior
Fuisse verba; Celsius quo te tulit
Fortuna, tumidos spiritus magis doma.
Semper timenda est dextra, quam munit Deus.
Va. Credis canenti fabulas? Ho. Verum probant
Prodigia caeli: quaeque per liquidum aera
Infusa monstra militi extremum metum
Dedere nostro. Ubi tanta conspirant mala,
Malum parari grandius quoddam probant.
Va. Meliora, Princeps, adfero. Ho. An ludis ioco?
Va. Optanda narro Femina fugaces tulit
In castra gressus. Ho. Unde?
Va. Bethuliae e sinu.

Ho Qualis? Va. Camilla corporis tractu, Dea
Vultus decore, gratia aspectu nihil
Non grande spirat. Ho. Causa quae suasit fugam?
Quae fluctuanti possit Holoferni dare
Animi quietem Num quid adportat novi?
Va Eruere nondum licuit: at tibi id licet.
Nisi in malignum sortis extremae chaos
Depressa ruerent omnia haud equidem fuga
Suam salutem quaereret. Si quid spei
Superesset urbi, ab hoste speraret minus.
Huc vela vertit, unde spes melior micat.
Affare Princeps feminam; alloquio potes
Erupere plura, mente quae cauta tegit.
Ho. Huc advocetur, forte solamen dabit.
Hinc liquida quaedam gratia, et dulcis favus
Afflat dolentis pectus, et tergit metum
Istud licebit scire, quis urbis status,
Quae spes virorum, Civium quantus calor,
Quod robur armis, quae fami arcendae Ceres,
An post canales erutos undae satis
Siti domandae; an aliqua mihi spes sit super
Urbe potiundi. - - -

SCENA QUARTA. Contranitente intra Siparium Risonte Vagao Iuditham Holoferni sistit. Ab hac rerum Bethuliensium statum explorat. Illa veniam impetrat noctu ad preces exeundi.

Rison. - - Nolo. Vagao. Sed frustra. Ri. Abstine.

Vag. Iubet Holofernes. Ri. Iubet in opprobrium meum,
Tuum in favorem. Hol. Quis movet mentes calor?
Quae fervet ira? Va. Postea hoc referam Duci.
Iussa expedivi, Magne bellonae nepos:
Rebus studentem feminam Assyriis habes.
Iu. Bellator ingens, parque sideribus pugil,
Unum levamen feminae afflictae. Hol. Solo
Attolle genua. Quisquis Assyrii petit
Sceptri favores, innocens nostros valet
Subire vultus:ille nos timeat, cui
Rigente Sipylo durius pectus riget,
Virtute eadem frangimus durum gelu,
Mollique menti parcimus. Quae tetulit
Huc causa? Iu. Princeps magne, spes vitae, et salus.
Ho. Ab hoste vitam postulas? Iu. Sed quem pius
Commendat animus Ho. Fortis Holofernem magis
Probavit ira, et hostium fusus cruor,
Iu. In quos amica lenitas potuit nihil,
Oblata quem non mititas flectit, decet
Frangi rigore. Me tamen vultu aspice
Clementiore, et vana trepidantem erige.
Ho. Nil metue, sexus plurimum pro te rogat,
Nitidaeque frontis area, et vultus decor.
Est vilis ira, si quae in imbellem furit,
Habes quod optas Fare, quis rerum status
Vili est in urbe? Iu. trepidus atque ultro sua
Infata pronus. In viris larvae virum
Obeunt per urbis compita, et macie et metu
Exsucca [Reg: Exsuca] membra, vixque par robur levi
Ferro gerendo: pertinax passim fames

Rabiesque edendi, pertinax pariter sitis
Ignota mensis pocula atque escam rogat.
Ho Quis in urbe miles signa consequitur?
Iu. Levis
Hinc inde vilem raptus in censum Ho. Et tamen
Opponere audent militi Assyrio caput?
Iu. Quid obstinatae mentis, invalidus licet,
Non audet aestus? Ho. Unde tam durus rigor?
Iu. Achior inani corda spe; quo vult, trahit.
Ho. Sed quae scelestus suggerit. vanae spei
Alimenta vivi? Iu. Grandia effatus, metum
Ait, remitte corde; nam tibi Deum
Habes studentem: saeva tempestas licet
Mixtum procellis urbis exitium trahat,
Vis nulla franget Opprimi bello nequit,
Cui pugnat aether. Vetera in exemplum vocat;
Divisa virga maria per siccum viam
Fecisse populo: immobilem in medio diem
Stetisse; noctis imperium face
Praeeunte victum; Solis ardores levi
Attemperatos nube; dimissum polo
Manna, et tot armis hostium fractos Duces.
Additque demum: nulla si sidas Deo
Metuenda sors est: tot per exempla obvium
Experta semper Numen in partes tuas
Sperare pronum rursus hoc bello potes.
Ho. Cur non scelesto messui anguineum caput?
Et sparsa membra canibus in praedam didi?
Iu. Et iam statuerant pectora instantis mali
Urgente fluctu, quinta nisi ferret dies
Auxilia caelo, subditum Assyrio iugo

Collum exhibere; sana consilia iterum
Vox illa fregit: ista degeneres viros
Arguere sensa: in viscera admissum semel
Gravius venenum furere: suscepto iugo
Male comparari lucis unius diem:
Praeesse caelo Numen, in cuius manu
Sunt fata belli, cuius expertus graves
Aegyptus iras. Ille fidentes polo
Eripiet isto turbine. Hoc rursum viris
Cor obstinavit. Impetu hinc caeco ruunt
Certi salutis, certum ubi exitium imminet
Hol. Si vera narras, irritas egit minias
Libratus ille in nube [(transcriber); sic: nuhe] geniorum chorus.
Iud. Narrasse vera pronus in pontum dies
Ostendet iste. Hol. Tu quoque Assyrio Duci
Semper coleris Gratiae signum petes
Habes volentem. Iud. Gratiam immensam reor
Tibi placuisse. Hol. Gratiae adiciam alteram,
Semperque veterem gratia sequetur nova.
Opta, quod optas. Iud. Liceat Hebraeum mihi
Numen vereri. Hol. Liceat Hoc parum est Duci
In plura prono. Iu. Liceat, ubi fessum mari
Exstinguet ignem Cynthius, solitas dare
Preces Tonanti. Hol. Liber est cultus Dei
Sui cuique. Iud. Liceat ut Numen colam.
Per media castra impune vicinum in nemus
Exire. Hol. Liceat. Vagao, dispersus sciat
Miles Holofernis iussa, ne quis quam audeat
Arcere euntem: Iud. Quando postremum Deus
Librabit ictum vindicis dextrae, et tuo
Victoriosum chalybe signabit decus,

Te per ego compita urbis et medias canens
Arces praeibo, Ho. Tu quoque supremum Deas
Inter tenebis Regis Assyrii locum.
Tum fama claris vecta per caelum rotis
Utrumque mundum nomine implebit tuo.
I, vota sequere. Iu. Quinta non stabit dies
Suspensa medio in axe, cum factum dabo,
Quod mente volvo.
Ho. Pronus aspiret polus.
Ego pertinacis gentis infringam gelu,
Sentiat Apella vilis, Assyriis hebes
Non esse ferrum Morte non una cadent
Mori obstinati. Laetus hic vesper fluat
Ducique militique, recutitum genus
Cras impiato victimam Acheronti dabo.
Tibi vota caelo ferre, si libeat. licet.
Donec paratum classicum ad cenam vocet.
Iu. Consueta pensa tempus exposcunt breve.

SCENA QUINTA Rison, qui ex occulto sermones Holofernis cum Iuditha observavit, mala a feminae dolis ominatur.

Res non vacat timore: at in vito tamen
Ferenda nunc est. Exitum tempus dabit:
Utinam secundum! Parva spes fulget boni,
Metus malorum plurimus mentem quatit.

Prudentis esse credo, cunctantem fidem
Praestare verbis feminae. Est animus levis
Qui facile credit. Audii ex latebra omnia:
Sed pauca credo. Civium tantos metus,
Et tam insolentes spiritus una sibi
Constare credam? Possit his pueris fidem
Facere: Risontem cautior sensus decet.
Quis pertinacem credat in populo famem.
Vivaxque ad arma pectus? Ubi stringit fames,
Cadit omne ad arma robur, atque animi vigor.
Non est fidelis Principi, quisquis Deum
Non colit eundem. Vinculum populi et Ducum
Una est religio. Corda non coeunt, ubi
Cultus Deorum scinditur. Hebraeum Deum
Adorat illa; Numini Assyrio genu
Curvat Holofernes. Feminae alienam fidem
Credam vacare fraude, vel solido Ducis
Bono studere? Suspicio non est scelus,
Cum suspicari ratio nolentem iubet.
Timeo experiri Dissident multum sinus,
Et frons, et ora feminae, et blande micans
Nitor oculorum. Gratiam vultu refert,
Sub corde varios fraudis anfractus habet.

SCENA SEXTA. Iudith exit per castra prima vice, ut exploret, quam vim habeat, facta exeundi venia. Deum orat.

Auspicia votis fausta concessit Deus.

Per media castra patuit huc nobis via
Non impedita. Miles accinctus suis
Stat vigil in armis; spectat abeuntem, tacet
Hastaque flexa molliter euntem colit.
Quid ominaris Abra? Abr. Consiliis Deum
Tuis adesse, iamque felici gradu
Meditata ferri. Iud. Quae putas isto sinu
Ardere vota? Abr. Grandia, et prorsus suo
Auctore digna; quae probat caelum, quibus
Periclitantis Patriae innixa est salus.
Iud. Sic est. peracta fraude sed si me rapi
Caedique videas Abra, quid sensus tibi
Subibit animum? Abr. Sanguinis pretio tui
Consilia stabunt?
Iud. Patriae at grandi lucro.
Abr. Iactura lucro maior est. Erras pio
Decepta voto. Non petit Numen, tua
Ut morte ematur patriae occiduae salas.
Iud. Bene vita plurium emitur unius nece.
Si pereat ille, stante quo stare. haud potest
Secura patria, nil moror vitam dare,
Et prostituto capite mercari integram
Urbi salutem. Abr. Spes Patrum in vita est tua.
Iud. Dum vota peragam: vota cum steterint suo
Firmata facto, vita nil ultra mea
Praestare poterit Patriae. Abr. Tanta est tibi
Mori voluptas? Iud. Tantus est amor mihi
Patriae cadentis. Abr. Morte si demum tua
Redimenda vita est Civibus, tecum mori
Concede famulae. Iu. Tantus est animi vigor?
Abr. Quin et voluptas.
Iud. Abra, non distat procul

Ab utraque letum: grandibus utrique est opus
Animis. Sed ille, fata qui mundi regit,
Et omne retro vertere instantis mali
Potest flagellum, terminum optatum dabit,
Qui primus animum movit, auxilium suis
Non denegabit iussibus: Mecum hic nemus
Ubi densat umbras, in preces Numen voca.
Aeterne caeli Rector, arcanos sinus
Qui cernis animi, cuius imperio obsequens
In castra veni, cuius obsequio caput
Hoc dedicavi, cuius ad nutum mori
Iudith parata est video, quae impellis meam
In ausa dextram; video; nec mentem imparem
Adapto iussis. Magna si moles subest
Periculorum, non minor virtus tibi est
Famulae in salutem: facta ne mea sint tuis
Minora iussis, auspicem caelo manum
Protende; quodque viribus nequeo meis,
Tuis adimple, postque si iubes mori,
En me paratam. Patriae mori, et Deo,
Dulce, et decorum est. Ille quis genius levi
Libratus aura?

SCENA SEPTIMA. Oranti Iudithae apparet Angelus: spondet felicem meditatorum exitum: iacit sagittam in urbem cum appensis literis, quibus sperare iubet.

- - - Vota fortunat Deus.

Nihil insecundum metue. Sic fati ordinat
Deus catenam, ut cuncta felici fluant
Serie in superbi debitum exitium Decis,
Suae in salutem gentis, Hic vesper dabit
Documenta mundo, quid fidem stabilem polo
Fixisse prosit. In sinum plen fluet
Occasio facilis alveo. Tumidus Draco
Vomuit supremum toxicum: nihil est super,
Nisi ut supremum spiritum in Avernum evomat.
Et hoc Deo iubente tu factum dabis.
Iud. Ergo triumphum dexterae spondes meae
Numen benignum! video nunc tandem polo
Venisse menti Spiritum, et gratos Deo
Cecidisse nisus dexterae infirmae. Meam
Iam sponte vitam prodigo; quidquid fluit
Venas per imas sanguinis, quidquid latet
Sub corde vitae, Numen hoc totum tuo
Effluat honori. Membra lacerentur, caput
Humeris revellant, viscerum occultos sinus
Ferro emedullent, ossa confringant. Sat est
Placuisse caelo vota, et instantis mali
Repulisse molem. Ang. Nec tuo capiti time.
Iacebit ille; tu super populos gravi
Ferere plause, et patriae erectae canes
Paeana laetum.
Iud. Vive Bethulia! Ang. Tua
Virtute vivet, et sciet demum. iugo
Non subiacere sortis adversae, Deo
Quicumque fidit.
Iud. Patria trepidantes metus
Excute medullis, iamque solamen cape:

Felicitatem Phoebus occumbens dabit.
Ang. Ruet malignus anguis, et dextra ruet
Tua peremptus. Nempe retrogradum Deus
Agit furorem, quodque fabricabat malum
Capiti alieno, funus in proprium trahit.
Sciat id rigente Civitas excors metu,
Animosque revocet. Arundo, cui chartam alligo
Certae salutis nunciam, ad Cives abi:
Solare maestos, erige iacentes, spei
Adfer vigorem: noctis instantis chaos
Sereniorem Cynthii evolvet facem.
Iud. Abra, audiisti? Abra. Verba quae media natans
In morte pectus rursus in vegetam queant
Retrahere vitam. Vivimus Iudith! Deo
Est cura nostri Iud. Nemini eventu cadit
Sua spes sinistro, cuius aeterno anchora
Tenax adhaeret Numini. Inclinat dies;
Remetiamur Abra securae viam,
Meliore agendam sorte, cum fortis manus
Exempla dedero, quodque promisit Deus,
Victrice dextra fudero Assyrias minas.
Ab. Videbo facti, posse quae fieri mihi
Animus negabat. Iud. Adsit inceptis Deus.

SCENA OCTAVA. Holofernes exprobrat Risonti, quod affatum Iudithae stricto contra Vagaonem gladio impedire voluerit. Rison adhuc monet, ut caveat.

Hol. Et huc Risontem intemperans egit furor?
Ri. Rebus studentem publicis.
Ho. Nostro malo.
Ris. Syriae saluti. Hol. Nempe sum visus tibi
Materia probri.
Ris. Huc magne Dux nun quam mea
Respexit ira. Ho. Debuit at isthuc prius
Respicere prudens, antequam stricto manum
Armaret ense. Nam quod est crimen mihi
Sistere mulierem in castra venientem? Quis est
Belli imperator? tune? an Holofernes? tua.
An nostra aguntur lege bellorum vices?
Ris Agnosco belli Principem, et pronus tua
Imperia veneror: multa sed dubiam mihi
Suspicio mentem tenuit.
Hol. Hoc animum probat
Formidolosum. Suspicax res est metus.
Ris. Sed mentis esse providae hoc reor quoque,
Cavere multa. Ho. Quam colorato induis
Nomine, pudenda facta: cautela est timor.
Audite bellis incliti Assyrii: timor.

Est mentis index providae.
Ris. Hoc etiam audiant.
Prudentis esse; parcius verbis dare
Fidem mulieris. Hol. Ista prudentem virum
Cautela deceat numquid accessu meo
Arcenda fuerat? Ris. Feminae argutum est malum.
Sub fronte blanda virus instillat latens.
Aspectus unus sufficit, mortem ut trahas.
Hol. Adeo Holofernes mentis ac animi est inops,
Ut praecavere nesciat: Ris. Nec tam Rison
Est mentis arctae, ut quanta se moles agat
Periculorum haud videat,
Hol. Hic multum videt
Periculorum multa qui metuit. Ris. Cave,
Ignota mulier, hostium soboles, sui
Cultrix Tonantis, legis Hebraeae tenax,
Nil humile mente voluit.
Hol. Ut nolit Rison
Generis Hebraei feminam Holofernes colit,
Fidemque verbis praestat. Ris. In cladem suam.
Ho. Parentur epulae: dexterae assideat meae
Veneranda Amazon. Classicum Martis sonet,
Hilaremque signum Ducibus ad cenam canat.

SCENA NONA. Invenitur in urbe sagitta cum literis ab Angelo iniecta. Hinc spes in civibus erigitur.

Ubi reperta est? Nic. Urbis in medio foro

Defixa terrae, qua Sacerdotum via
Recta est ad aedes. Oz. Unde venisse autumas?
Num fixa fraude est? iacta num Iudith manu?
Cha. Nihil hic latentis fraudis est. Magno Dei
Consilio in urbem credo iactatam, ut spei
Ferret tabellam nuntiam. Oz. Quis est tenor?
Cha. Sperate: res ad vota succedit: dies
Sepultus ista nocte felices facit.
Stet vigil in armis civis, et vacuus metu,
Iudithque reducem letus excipiat. Mihi
Fidite, futura nuntio: eventus prope est.
Dabat ille, qui vos diligit. Oz. Superi boni!
Amamur astris: nostra quid dubiter fides?
Satis est amari. Affectus hic longam trahit
Boni catenam, quando respondent sibi
Amor et potestas, quodque vult ille, haec valet.
Si noster otiosus aliquando est amor,
Dei otiosus esse non potest amor.
Stet vigil in armis vivis, ut tabula haec iubet;
Sed magis honestae clypeo obarmatus spei
Propius, faventem sortis exspectat diem,
Dum quae spopondit nuntia, eventu probet.

SCENA DECIMA. Aperiuntur interiora conclavia; apparet cenans Holofernes, quem militaris Iuventus saltu recreat.

Fervet calore cena: Dux mistus suis

Iucunda mensae sacra genialis colit.
Augere cumulus hic voluptatem potest,
Si vestra. Iuvenes, studia praesagus calor
In vota palmae flectat, et mixtus chorus
Simulacra belli misceat. Iuv. 1. Virtus Ducis
Generosa flamma militis, nostro imminens
Dies triumpho, gentis Hebraeae probro
Nostros labores evocant. Votum date
Quicumque amatis. Iuv. 2. Vivat Holofernes diu!
Istudque partae gloriae adiciat decus,
Victorioso ut calcet Hebraeos pede.
Chorus. Iam cadit omnis Martis amaror.
Quando palmae spes certa micat;
Et prope nostro calcata pede
Genu Holofernis moenia adorant.
Tua non frustra est gloria miles,
Avidusque animus duris emere
Famam obsequiis, Parvo distant
Limite, magnae virtutis opus
Magnumque decus. Meritis umbra
Sua succedit, gloria, et aucti
Splendor honoris. Sua sudori,
Sint sera licet, gaudia veniunt:
Sua virtutem pensa sequuntur
Pulchra severae laurea frontis,
Spolia oppresso ex hoste relata,
Fama aeternos ducta per annos,
Undique nostri fixa tropaea
Stant signa ducis, laurusque viret.
Ubi pugnavit manus Assyria.
Nil tam rigido cinctum est aere.

Quod non Assur Martia virtus;
Vel violento ruperit ense,
Vel subiectae terra aequarit.
Nil tam excelso natura loco
Posuit, quo non sese Holofernis
Vivida virtus agat, et toto
Vertice superet. Quin si medio
Lateat caelo clausa Bethulia,
Sentiet irae vindicis aestum
Totaque minor fronte tumorem
Cupiet nostro pede calcari.
Vivi Holofernes dum simulati
Nos Mavortis proelia inimus,
Tu non fictos pinge triumphos.

Chorus Gaudii. PARS. I. Gaudium exsolvit Bethuliam vinculis, gladiis, et vepribus; Timorem et Dolorem fugat.

Quidquid Spes potuit fingere, Gaudium
Maestis exhibeo. Frangite vincula
Exsecranda Dolor, nec melior Timor,
Queis [Reg: quis] implexa Deae bracchia stringitis,
Res est compedibus libera Gaudium.
Quo-me-cumque traho, mecum it amabilis
Libertas animi. Tollite nubila
Circumfusa oculis; quae male condita

Involvunt tenebris, corda paventibus,
Umbrisque exagitant pectus inanibus.
Pleni Solis amat lumina Gaudium,
Et semper placido stare meridie.
Mi semper comes it pulchra serenitas,
Vel me consequitur. Tollite pectori
Haerentem gladium. Fixa latentibus
Nescit visceribus vulnera Gaudium.
Spinas a pedibus tollite sauciis
Implexosque vepres. Murice Gaudium
Si gaudet roseo tempora cingere;
Non gaudet niveos sentibus horridis
Investire pedes. Sic Dea vinculis,
Et nocte, et gladio, et libera sentibus;
Dilata niveis pectora gaudiis.
Nec passam pigeat tristia: dulcius
Hic ridet, gravior cui gemitus prius
Salso fonte genas et labra proluit.

PARS II. Bethulia Timorem et Dolorem scopulo alligat, iisdem eos tormentis addicit, quibus ab iis afflicta fuit.

Iustas Carnifici redde vices, Dea.
Qui tormenta dedit non meritae, ferat,
Lex haec iusta Dei est supplicium ferat,
Qui fecit. Bet. Timor hic ad Sypilum [Reg: Sipylum] geme,
Nulli post trepidis frigoribus gravis:

Et nubes tolera. queis [Reg: quis] mihi ademeras
Solis mite iubar: queis [Reg: quis] Acherontias
Innutris lamias, Ditis imagines,
Et larvas stygiis vultibus horridas,
Informemque suis Tartara noctibus.
Gau [(transcriber); sic: Gru] . Quod quis non nocuo supplicium intulit,
Auctorem reperit. Bet. Tu Dolor abditis
Fixisti gladium visceribus; pedes
Cinxisti rigidis sentibus: hoc refer,
Advinctum scopulo poena Promethei
Tundat perpetuis improba morsibus,
Immitis laniet viscera pugio,
Immanesque rubi dilacerent pedes.
Gau. Auctorem sceleris poena retrogrado
Incessu repetit. - -

PARS III. Bethulia in sinum Gaudii ad purum aethera assumitur.

- - Iam satis est Tibi
Pando Diva sinus. Huc levis advola
Hic vivi innocuos laetitiae dies,
Quos nec contemneret. nubibus Africus,
Nec scindat Boreas, nec truculentior
Eliso laceret flumine Iuppiter;
Sed pax, et niveis gratia curribus,
Tranquilliusque animi candor inambulet;
Atque in longa fluens saecula faustitas.

Huic gratus magis est sortis amoenior
Vultus, cui rigidae frontis imagine
Adversa incubuit. Be. Pectora quod gravat,
Aeternum nihil est. Iam teneo sinus,
Quos vovi toties. Iam fruor aureae
Lucis temperie; iam levibus super
Portata a zephyris nubibus impero,
Atque infra patriam rideo turbinum,
Et lapsa invalidis fulmina nisibus.
Gaud. et Beth. Sic quisquis patiens Numinis integer
Sub labente stetit sorte, meretur ut
Stet regno positus, quo nequeat suam
Sors adversa manum, aut spicula mittere.

ACTUS V.

SCENA PRIMA. Holofernes a cena ebrius, variis imaginationibus actus, lecto infertur.

Duo sunt cavenda militi; Bacchi scyphus,
Venerisque flamma. Corporis vires male
Uterque frangit mentis illustrem facem
Uterque sepelit. Corde consilium exulat,
Quo vina redolent: mentis excelsae Venus
Turpe est sepulchrum. Cordis intrepidi vigor
Ab utroque languet Utraque male cautus lue
Dux incalescit. Cernitis, quanto ebrius [(transcriber); sic: obrius]
Spumat Lyaeo? Quanta tempestas meri

Obscurat animum? Nempe sic tuti sumus,
Si capiat hostis arma, et arrepto ruat
In castra ferro. Si quis ex imo grege
Miles Lyaeo spumet, id ferri potest:
Si Dux Falerno bestiam epoto bibat
Rationis omnis impotem, hoc semper gravi
Periculo est obnoxium. Hol. Miles suis
Stet cinctus armis. Ris. pendulus sermo labris
Quam fortis exhortatio est! Ho. Apage hinc lues.
Quid stas cruente? Ris At nullus Holofernem petit.
Hol. O proditores! Ris. Vana delusum rotat
Imago cerebrum. Hol. Restitas? Fractum traham
In mille frusta corpus. Ris. Animosi hic vide
Exempla magna militis! Hol. Quis me vocat?
Vacuate semitam Nabuchodonosori.
Rex magne Principum. Ris Ebrius Princeps nihil
Amente distat. Hol. Quod scelus meum est? Ego?
Ego arma capiti Regio? Hic flexum caput
Adsterno pedibus: sanguinem et vitam tibi
Debet Holofernes. Quae rota huc cursum movet?
Ris Vertiginosum fertur in gyrum caput,
Quam pulchra species vigilis ad bellum Ducis.
Auferte mentis impotem, et stratum suo
Infundite toro, donec epoti cadat
Fervor Lyaei. Me interim curae manent,
Ne quis sinister castra perturbet dolus.

SCENA SECUNDA. Vagao Iuditham ad tentorium Holofernis deducit. Illa repetit gratiam sibi exeundi concessam, ne quid obstaculi ponatur.

Vagao. Iudith.

Sic imperatum est: pareo iussis. decet
Te quoque paratae mentis obsequio huc agi,
Quo iussa ducunt. Iud. Obsequens Iudith Ducis
Nutus adoro. Miles excubias aget?
Vag. Quas iura Martis exigunt. Pars stat suis
Accincta in armis, ne qua tempestas gravem
Ferat procellam, pars reclinatum caput
Quiete sternit. Issa sed quorsum rogas?
Iud. Ut mihi benigni gratia Ducis frui
Impune liceat. Vag. Gratiam nemo vetat,
Quamcumque Dux concesserit.
Iud. Nosti meis
Pronum annuisse precibus; ut liceat, die
Tenebris sepulto, proximam in silvam meo
Deferre vota Numini. Vag. Sanctum puta,
Quod imperatum est Nemo venienti moram
Iniciet ullam. Iussa iam miles tenet.
Iud. Licentiosum miles est hominum genus.
Quid si procace quispiam assultu audeat
Prohibere euntem?
Vag. Nemo (contestor Deos)
Nemo id parabit, lege quod rigida Ducis
Mandata prohibent. Ipse si poscis, comes
Per castra ducam. Iud. Fido testanti Deos.
Me dormientis lectulo sistam prius.
Attenta, num se tempus in longum trahet
Sopor inchoatus: hausta si longum mihi
Promittat aura, gratia obtenta fruar,
Et in propinquo nemore vigilanti dabo

Mea vota caelo: crastinus sese ut dies
Sereniore lumine evolvat mari.
Vag. I, vota sequere: libera ad silvam est via.

SCENA TERTIA. Iudith post variam luctam detruncat Holofernem, et per castra sub specie orationis instituendae exit.

Solae in arena volvimur. Tempus favet
Locusque votis. Abra, quo credis mihi
Ardere ab igne pectus? Ab. E caelo venit,
Quaecumque flamma pectus heroum coquit.
Iud. Audebo facinus? Ab. Facere si Iudith decet.
Iud. Occasionem pandit optatam Deus.
Ab. Quid moliendi? Iud. Grande, quod stupeas. Ab. Simul
Utile et honestum? Iud. Cuius eventu salus
Sperata pendet. Ab Nummis vocem reor,
Quodcumque magnae suggerit menti calor.
Iud. O fata Superum! Cernis in medios feram
Laqueos redactam? Generis hic nostri iacet
Capitalis hostis. Patriae siquis suae
Amat salutem, facere quid rerum addecet
Quando capillos obvios frontis bona
Fortuna porgit. Ab Grandius votis agis
Sub mente facinus, quodque non magna vacat
Periculorum mole. Iud. Superatus timor
Est primus: alter stabit eventu pari.

Ab. Bene meditata saepe confundit malo
Fortuna fine. Iud. Multa qui metuit, Parum
Aggreditur. Audax animus aut finem invenit,
Aut cogit ipse.
Ab. Quidquid aggreditur manus,
Praecipitat animus ante, num possit suum
Tenere finem. Iud. Quisquis aggreditur Deo
Iubente facinus, exitum facti Deo
Prudens remittar. Sed micat quiddam tamen
Felicioris exitus. Liber datur
Per castra gressus. Surge feminei excute
Timoris umbras anime. Non caelo dabis
Patriaeque dextram? Praeda num frustra haec tuis
Oblata manibus? Viscera infusum altius
Bibere Numen. Surge, dum pronum favet
In vota caelum; precibus excitus studet
Dum rebus aether. Quis reluctantem timor
Retro coercet? Urgeor, tamen et subit
Pavor medullas. Abstine: quid me timor
Ab imperatis avocas? si, quod libet,
Liceret illi; nonne iam fusus cruor
Omnis nataret civium? At licet mihi
Praeoccupare: Reddere salutem licet
Mihi, meisque. Negligam? non sum pia
Patriae, Deoque. Sit nihil Civis, nihil
Sit patria: inultum Numen ulcisci potes.
Hinc inchoatae gloriae magna est seges.
Tuam iste mucro balteo appensus manum
Invitat: aether undique aspirat. Deus
Clarescat orbe. Vincere est, semel aggredi.
Abra, inchoata vota prosequere, et fores

Tuere, ne quis propior accedat pavor
Ab. Nihil timemus; aperit insidiis viam
Tempus locusque. Facinus appropera. Mora
Periculum auget. Magna qui statuit, cito
Peragat, priusquam proditain lucem exeant.
Iud. O qui superbum Martis examen premis
Mundi Imperator, placidus in votum Deus
Adverte Numen robora hanc ferro manum,
Viresque subde pectori: per me ultimum
Hostis cruenta misceat somnum nece.
Ab Populi levamen unicum, pressis salus
Optata Hebraeis, causa communis tibi
Nobisque in armis vertitur: per nos tua
Geruntur arma. Numinis vindex tui
Ades ipse, magne Genitor. Hebraeum sua
E clade discant Numen Assyriae tigres.
Iud. Meditata factis praevolo. Holofernes iacet,
Suo peremptus ense; quo stante Israel
Cecidisset omnis. Sanguini immersus natat,
Cuius calorem nullus exstinxit satis
Cruor innocentum. Colla Hebraeorum suo
Qui destinabat ictui, cecidit suo
Ferro peremptus. Solus Assyria fuit
Metuendus ira, solus exstinguit metum,
Qui fecit, urbis
Ab. Numen hoc munus tuum est.
Properanda reliqua Tempori quidquid datur,
Obnoxium est periculo. Magnis mora est
Nociva rebus.
Iud. Horridum monstri caput
Reconde pera. Ab. Parta, iam parta ultio est.

Deo auspicante. Iud. Turbo famulari sinu
Nos rape per auras, hisque disiunctas locis
Trepidae levamen urbis ad muros loca.
Ab. Propera salutem patriae, et tibi, et mihi.
Iud. Hac sequere. Pietas aperit innocuam viam.

SCENA QUARTA. Rison castra, et nocturnas excubias visitat.

Iam nox sepulto sidera eduxit die,
Somnumque placida militi indulget quies,
Ut restitutis vitibus Hebraeo recens
Occurrat hosti. Dormit Holofernes mero
Sepultus. Omnis cura Risontem gravat,
Ut ordinatas miles excubias agat.
Si sternere Ducum est, et coronatos scyphos
Vacuare, et omni se voluptati dare;
Munus tenere nemo non velit Ducis,
Et quisque possit. Militem leges ligant:
Licentiose iura conculcant Duces.
Laborem honesto militi imponunt, sibi
Metunt honorem. Pendula labris fame
Sitique miles tabet, at mensae Ducum
Gemunt sub epulis, et peregrino natant
Vino aestuantes. Semper hic rerum est stylus;
Magnos voluptas sequitur, abiectos dolor.
Feramus isthac interim. Ex spinis rosa,
Ex nocte Phoebus nascitur: tandem est suus
Finis dolori. Viso, num excubitor agat

Miles vigilias. Tesseram exquiro.
Mil. 1. Quis hic?
Quis castra turbat? Excutio telum, nisi
Verbum reponis. Ris. Amicus est.
Mil. Nemo hoc loco,
Hac hora amicus. Tesseram redde. Ris. Avolat
Fortuna si non occupas. Mil. 1. Tuto hinc abi.
Mil. 2. Quis hic? Quis hic?
Ris. Amicus est. Mil. 2. Hostem reor.
Nisi prodis ore tesseram. Ris. Prodo. Avolat
Fortuna, si non occupas. Mil. 2. Tenes. abi.
Ris. Sic excubare militem attentum decet.

SCENA QUINTA. Adest ad portas Bethuliae Iudith, admittitur: factum exhibet, cuius spe exierat.

In nostra laetus vota redivivus diem
Phoebus reducit: luce secura frui
Datum est timenti. Cives, evulso fores
Aperite poste. Nab. An hostis? an amicus vocat?
Iud. Maiora votis affero. Reducto fores
Cardine patescant. Hora non patitur moras.
Oz. Quid video? victrix hoste superato redis?
An victa trepidos vertis in fugam gradus?
Iud. Quod inchoavit Numen, hoc sancto exitu
Secundat idem. Oz. Vicimus?
Iud. Regnat Deus,
Idem severus impiis, mitis probis.

Oz. Iacet ergo crudus hostis? Iud. Et nostro iacet
Iugulatus ictu. Cernis anguineum caput
Trunco recisum? Oz. Civis occurre ocius
Tuae saluti. Ab. Poena retrogrado pede
Petiit minantem, quodque meditatus malum
In nos parabat, sensit Holofernes suum in
Caput reflexum. Oz. Vivimus Hebraeum genus,
Soboles Tonantis. Vivimus! Iud. Tantum est Dei
Credere vocantis nutibus. Oz. Sero pudet
Dubitasse: iamque disco muneribus Deum
Superare vota. Caedis exactae modum
Seriemque narra. Iud. Placuit extersae iubar
Illustre frontis, purpura genarum, ioci
Ridentis oris, risus aspectus, tenor
Morum modestus: visa sum tanti Ducis
Amore digna; digna quam lautis quoque
Adhiberet epulis. Ille non modico ebrius
Vino, mera hominis larva, temulentum caput
Toro reclinat. teste submoto in Ducis
Conclave ducor. Cura quae mentem mihi
Tunc verberavit? Iustus at caelo Deus,
Qui concatenat ordinem rerum, mei
Custos pudoris adfuit; et hydrum in manus
Dedit necandum Forte pendebat toro
Suspensus ensis: macte, dicebam, virum
Assume Iudith; tempus aspirat, locus
Hortatur, iste gladius appensus toro
Invitat iram. Stringo mucronem, comam
Laeva prehendo, Numen in factum voco;
Unoque monstri verbere abscindo caput.
Oz. Qua fraude lusus hostis, ut tutum daret

Per castra callem? Nullus advertit? Iud. Ducis
Iussu per omnem militem patuit via,
Quoties liberet Numini preces dare,
Colle in propinquo. Credidit miles preces
A me parari, liberam misit. Caput
Huc sisto domitae belluae. Cha. Vivat sui
Iudith redemptrix generis! Iud. Hoc caeli date
Benignitati. Iussa nil praeter, meum est
Egisse: summa gloriae auctorem manet.
Hortatur hora, surgite invicta manu
Capessite arma; castra turbate, et fugam
Praeoccupata caede. Quid miles queat
Duce destitutus? Mentis attonitae stupor
Timore mixtus, ordo confusus, novum
Spectaculum iras pectore, et crudos manu
Excutiet enses. Surgite; inceptum dolum
Urgete Cives. Prosequi victoriam
Et vincere aequa lega victorem decet.
Oz. Excurre Civis; strage reliquias pari
Depone belli. aut caede fugientes preme.

SCENA SEXTA. Auditur, et timetur ab Assyriis Bethuliensium tumultus.

Quis hic tumultus Martis, et rauco fremens
Clangore fervor? Tympano excussus sopor
Armis reponat militem: quidquid fremit,
Est praecavendum. In ordinem miles suum.

Vag. Cervi leones provocant; stultis calet
Hebraeus armis. Confer huc vires; dabis
Diem triumpho nobilem. Exc. non sunt minae:
Res agitur ipsa: funera et stragem parat
Despectus hostis. Ris. Aliquod insuetum malum
Praesagit animus. Exc. Marte congesto ruit,
Acieque tota volitat Hebraeus furor.
Nisi antevertis ausa, res omnis cadit,
Et ante pugnam miles occisus iacet.
Discrimen urget, nisi malo dextram admoves.
Ris. Occurro contra. Primus in Hebraeos manu
Verto furores. Vagao temulento Duci
Excute soporem: grande discrimen doce.
Properet in arma. prima non trepidus meo
Arcebo damna capite. Quod tempus morae
Datur, periculo additur. - -

SCENA SEPTIMA. Vident, audiuntque Assyrii excurrentium Bethuliensium tumultum: urgetur Vagao, ut Holofernem excitet. Hic detruncatum reperit.

- - - Quanto ruit
In nos procella turbine! et somnus Ducem
Quietus arctat. Vagao, quid nectis moras!
Brevis hora rerum grandium evertit statum.
Vag. Non audit.

Mil. Illa nempe sopitum tenet
Hebraea Nympha. Vag. Tympano hic rauco increpa
Ducis soporem. Nullus auditur. Mil. Fores
Perrumpe Vagao. Vag. Non licet. Mil. Periculum
Excusat. Vag. Inde maius at mihi imminet.
Vasc. In nos severa fata conspirant: perit
Decus omne nostri militis: Ducis nisi
Praesentia animet, creta pernicies adest.
Confusus omnis miles exspectat Ducis
Mandata: et ille plumeo infusus toro
Dormit profundum? seria reposcunt manum.
Evolve portam Vagao cardinibus. Vag. Nihil
Audimur. Aliquid fraudis obtectae latet.
Vasc. Irrumpe. Vag. Superi! Vivo? Quod factum insolens?
Truncus Holofernes capite rescisso iacet,
Suoque sanguini innatat; totam ebrius
Evomuit animam. Feminae Hebraeae dolo
Assyria fortuna apice de summo ruit.
Quin retroactus aethere e medio fugit
Dies in umbras; nosque condensa tegit
Nocte involutos: impio eructa sinu
Acheron vapores. Nebula non melior reum
Teget ulla. Quid me lumine innocuo aspicit
Sol axe pendens? luceant flammae stygis
Fugae nocentis, meque trans mundum ferant,
Quo nulla Soli, nulla sideribus via est.
Ego, ego potentis generis excelsum decus,
Primumque Martis columen Holofernem fera
Nece interemi; prodidi gentem, novo
Scelere vetustam gloriam tumulavi. Ego

Fraudum architectus feminam induxi toro,
Ego ipse sceleri feci inaudito locum,
Confunde rerum iura, qui caelo praees,
Unaque me, et mulierem, et Holofernem, obrue
Pereunte mundo. O femina anguineum genus!
Quas mente larvas Tartari occulta geris!
Virtutis umbram fronte fallace exhibes,
Totum doloso pectore Acherontem tegis.

SCENA OCTAVA. Rison Holofernem in rerum turbatione quaerit, truncatum reperit. Culpat Vagaonem. Ad ostensum pro moenibus caput, fit fuga Assyriorum, quos persequuntur Bethulienses.

Nondum Lyaeum longus excoxit sopor?
Iam campus omnis hoste completur: moram
Vetat ruina publica. Vag. Abrupta est mora,
Abrupta sors est. Cernis? Ris. Attonitum gelu
Mihi membra stringit. Vincimur, caede impia
Necamur, hosti praeda despecto sumus.
Non ante monui; femina dolosum est malum:
Cerussat ora, ut placeat; at corde abdito
Venena, et arma condit, ut leto enecet.
Tu caedis auctor.
Vag. Fateor, ego feci hoc nefas
Ego caedis auctor impiae, et quod maximum

Scelus est, mulieri credidi. O fallax color
Ridentis ore gratiae! vanae spei
Inanis umbra! Vasc. Castra iam Hebraeus tenet,
Victorque turpi saevit in nostros manu.
Ris. Caligo, noctis horror, Acherontis vapor,
Imi cavernae tartari, et priscum chaos
Obruite caput hoc.
Dabr. Miles huc illuc fuga
Abripitur omnis. Cernis Holofernis caput?
Ris. Imbellis, excors, feminae Hebraeae iocus.
Et quod superbi maximum est probrum Ducis.
Voluptuose miles! Nars. A tergo necem
Clademque Apellae promovent. Nullus locus
Patet saluti. Fugere, qui potuit, potest
Servare vitam. Ris. Fugite, queis [Reg: quis] vitae est amor.

SCENA NONA. Dum tergo Assyriorum incumbunt Hebraei, chorus insultat capiti Holofernis pro moenibus in hastam sublato.

Talis triumphas, magne terrarum stupor,
Fulmenque belli! Sic tibi flexum genu
Bethulia curvat. Sanguinis nostri sitim
Sic tigris exple: sic leo insontis vora
Populi cadaver; perque calcatas strues
Subi innocentum. Oz. Non diu torpet Deus,
Sed nec citata fulmen elidit manu.
Suum ultioni tempus est; quando vocant

Matura scelera. Patitur ad tempus breve
Impune crimen ire; sed tandem venit
Vindicta caelo, quamque sustinuit moram
Gravitate pensat verberis. Nullus diu
Vixit scelestus. Quantus in nostras neces
Ibat Holofernes! Quantus ex illo tumor
Superest Gigante?
Char. Flevimus, sed non diu,
Sub forte dura: risit ad nostras vices
Superbus Assur: Sortis inversa est rota:
Ad nos triumphi pompa spectandi redit,
Lacrimaeque ad illum. At flere cum nequeat, suo
Stillans cruore lacrimae pensat vicem.
Oz. Sic fata aguntur. Nullus est semper miser,
Nullusque felix semper. Alternis eunt
Dolor et voluptas motibus. Si quem anxia
Caligo nocte involvit; exspectet diem.
Qui prius in undis visum est Titan mori,
Idem resurgens invehit caelo facem.
Iud. I iam cruente gentium latro, tuos
Exple furores, quando, quid possit manus
Confisa caelo, grande documentum exhibes.
Ach. Adoro verum gentis Hebraeae Deum,
Qui solus et vult, et potest solus manu
Potente frangere hostium insanos metus;
Spolia superbis demere; triumphi rotas
Frangere furori; facere vindictae locum,
Cum non timetur; feminae dextra virum
Superare facta. Te colo posthac Deum;
Qui non nocentem, Numini fisum tuo
Populum paterno semper affectu foves.

Oz. Assurge: votum Numen accepit pium,
Et quo recondit corde progeniem suam.
Hoc te fovendum filium affectu excipit.
Cha. At ecce victor civis ex campo redit
Spoliis onustus, caede et hostili satur.

SCENA ULTIMA. Redeunt Bethulienses, spolia dividunt: datur Iudithae plausus, Deo grates, qui non confundit in se sperantes.

Deus severo iustus exitio trucem
Fregit Holofernem, et qui Giganteo insolens
Fastu subiat astra, deposito iacet
Tumore funus: omnis eiectus sua
Statione miles, fata mutari docet.
Tumidumque fastum stare non tuto loce.
Quicumque nostrae stabat intentus neci,
Citior sagitta fugit, et nostrae dedit
Campum patentem gloriae: qui non fuga
Elapsus ensi colla subtraxit, solo
Iacet inhonorus, barbaros tabo suo
Pasturus ursos. Civis in praedam vola
Everte castra, solus hic superest labor
Plenum ad triumphum.
Oz. Sistite: Hic quidquid suo
Pretio superbit, quidquid Holofernis fuit,
Iudith meretur. Prima quae stragem dedit,
Prima in laboris praemium impensi venit.

Iud. Omnia remitto Civibus. Partae decus
Commune palmae praeda communis decet,
Me sola praeda satiat, Holofernis caput.
Civ. 1. Hic arca gemmis turgida, et multo gravis
Refulget auro. Oz. Dexterae hoc munus tuae est,
Invicta Iudith. Iud. Dexterae hoc munus meae est,
Caput Holofernis. Si qua sit virtus mea,
Est maior auro. Nobilem mentem sitis
Avara lucri dedecet. Civis ferat
Commune lucrum.
Civ. 2. Purpurae hic mundus trahit
Immune syrma. Oz. Purpuram virtus tua
Iudith meretur. Iud. Dedecet viduam hic color.
Conditio nostra melius atrato latet
Velita peplo. Oz. Spolia congerite.
Civ. 3. Hic iacent
Torques ab auro nobiles. Civ. 4. Tentoria
Illusa ab auro. Civ. 5. Signa sericeis super
Inducta villis. Civ. 6. Annuli culto incliti
Adamere. Ci. 7. Multa cassides gemma graves;
Civ. 7. Scyphi micantes onyche: nectareae abacus
Pretiosa mensae: grandis armorum strues;
Opulenta pompa vestium; currus, equi,
Iumenta, et omne bellicae fulcrum rei.
Oz. Partire Iudith ista. Iud. Communis labor
Commune referat praemium. Spolia omnia
Addantur aeri publico. Crescunt opes
Cuiusque, quantum publicum crescit bonum.
Civ. Vive Israelis vita, Hebraeorum salus,
Vindex Tonantis, urbis afflictae unicum
Iudith levamen. Iud. Parcius laudes mihi

Pendite, Tonanti debeas. Unum hoc meum est,
Sperasse. Quidquid spem supra est, fecit DEUS.
Hoc Israelis longa posteritas sciat:
Qui fidit usque Numini, numquam perit.
Ach. Iam mihi sacratis pectus a flammis furit.
Ite hinc profani; sacra meditamur Deo,
Per quem triumphi plausus hodierni stetit.
Quem procella pertinace
Martis impetit furore,
Cui pavores et dolores,
Urbiumque vastitatem,
Caediumque, stragiumque
Mars minatur curditatem;
Fide caelo: non perivit
Ulla spes Tonante nixa.
Sortis ira non secundae
In tua manu rotatur:
Te volente sunt secunda,
Quae sinistra iudicantur.
Te volente sunt sinistra,
Quae secunda iudicantur.
Fide caelo: non perivit
Ulla spes Tonante nixa.
Tela cudat, cudat arma,
Fulminumque libret ictus:
Membra findat, vellat artus,
Sternat aedes, vertat urbes;
Igniumque per procellas
Mille devoret talenta,
Fide caelo: non perivit
Ulla spes Tonante nixa.

Sorte quisquis insecunda
Aggravatur, ille semet
Angue torquet inquieto.
Quidquid angit, quid quid urit,
Sustinendo mitigatur.
Sustinere, est vincere.
Fide caelo: non perivit
Ulla spes Tonante nixa.
Ille robur, ille vires
Administrat sustinenti,
Debilesque fulcit artus:
Quaeque sufferenda mandat.
Portat ipse. Quis queratur
Grande pondus, dum iuvatur
Tam potente dextera.
Fide caelo: non perivit
Ulla spes Tonante nixa.
Vicimus favente caelo!
Vicimus, sed sustinendo.
Quod timore nos ligabat,
Quod dolore nos premebar,
Hoc honori est abditum.
Hoc futura discat aetas:
Caelo agente fata volvi;
Advenire non secunda,
Rursum abire agente caelo.
Quando res eunt sinistrae,
Fide caelo, non perivit
Ulla spes Tonante nixa.