SAXONIA CONVERSA SIVE CLODOALDUS DANIAE PRINCEPS, cum tota familia A CAROLO MAGNO superato VITIGINDO, conversus.

ACTUS I.

SCENA PRIMA. Carolus Magnus, ut Crucis vexillum proferat, arma in Saxoniam infert. Carolus. Ferrandus. Arbastus.

Carol. ERumpe tandem, quisquis accensas tenes
Ignis medullas. Flamma, quam caelo iacit
Benigna dextra Numinis, nescit tegi.
Erumpe fervor, liberas auras amat
Caelestis ignis. Nolle diceris Deo
Parere, primos quisquis aethereae facis
Non sequeris ignes Prima parendi nota est,
Primis favillis pectus attentum dare.
Erumpe flamma: quid diu lento coquis
Ardore pectus? flamma quae tegitur, perit.
Erumpe: vasta incendiis tuis patent
Nemora fovendis. Illa, quam propior regit
Vitigindus ora Saxonum, densis nimis
Inculta silvis, illa vicinos hians
Exspectat ignes; sive queis bustum sua
Cineret Idola; sive queis fidei diem
Videre tandem liceat et nocte exule
Erroris, oculos mentis in veri facem
Levare Solis. Scilicet frustra caput
Irradiat ille gemmeus Regi dies,
Nisi et propinquae dividat genti facem.

Spatiosa frustra pendet ab humeris chlamys.
Nisi illa populos regio involvat sinu.
In hoc frequenti pallium turget plica,
Ut in propinquas explicet sese plagas.
Frustra timendo regium ferro latus
Succingit ira, si per affinis soli
Impune regna patitur errores seri.
Ad hoc Deo iubente Rex ferrum gerit,
Ut innocentum capita patronus tegat,
Ultor nocentum feriat. Affines iners
Quisquis videre incendii flammas potest,
Parum sepulto distat. Haud uno tenet
Se flamma tecto: gliscit in peius malum,
Contagioque in accolas semper sua
Venena fundit. Nostra tunc stabunt suis
Firmata basibus regna cum foris quoque
Reges propinqui lora mordebunt Dei.
Vicina pietas, fortior vallo, imperi
Fines tuetur. Sacra diversa, ac Deus,
Vicina regna semper in rixas trahunt.
Ergo expedire lenta consilia, et metus
Praevertere omnes, una regnorum est salus.
Quamquam perire sceptra si paterer mea.
Tua Christe causa pectori flammam inicit;
Sacrilega quando video successu impio
Fervere sacra; stare delubris palam
Simulacra Ditis; barbaras Orci faces
Per adusta tura serpere, et fumum dare,
Perire populos, et catenatos Duces,
Novisque Averna gentium impleri rogis.
Idemne vobis incitat mentem calor,

Generosa Martis decora? Post sparsos metus
Toto occidente, post trophaeorum cedros
Ubique fixas gentium, qua se rotant
Impune Erynnes, peste qua caelum impiant
Ditis cohortes, huc Deus sui iubet
Nos ire honoris vindices, lubet Deo
Pugnare posthac, hactenus nobis viri
Pugnare docti? Ferran. Quamlibet causam Dei
Curare, promptus miles accensam gerat
Sub corde flammam, seque vel murum Deo,
Vel prostituto sanguine umbonem suo
Regi locare gestiat; tamen decet
Spectare quo mens provolet, non quo manum
Impellat ardor. causa sit licet Dei,
Non est agenda praecoci ductu, Deus
Quandoque se se negligi tolerat, ubi
Neglectus ille gloriae accessum facit.
Arb. Pericula adde certa non certum exitum
Habitura bella. Vile quod tentas genus,
Nimio ferinum sanguinem pretio aestimat,
Funere tuorum. Saxa per, per asperis
Superbientes rupibus tractus via
Vix ulla tenuem semitam adituris facit.
Qua commeatum transvehes? non si Hannibal
Redivivus iterum traheret in Martem globos,
Frangeret aceto has alpium turres. Cadent
Fame sitique rabidi Heroes viri,
Quos multus ussit Sirius, multus nive
Aspersit Aquilo. Digna tantorum nece,
An illa fuerit herba, quam viles lupi,
Et vile vulgus porriget, Rex aestima.

Car. Si nos in arma turpis ambitio ageret,
Vel nundinandae gloriae indomitus calor,
Adhuc pericli nulla formido tuos
Deceret animos: qua viam rupes negant,
Hac militaris rumperet fervor viam.
Qua ventus ire potuit, hac didicit meus
Penetrare miles; semper assuetus gravi
Emere labore gloriam: turpem ratus
Palmam, cruore parta, quae nullo venit.
At cum Tonantis una nos causa incitat,
Manibusque ferrum suggerit, non est viri
Fortis, priusquam buccina in bellum vocet,
Posuisse mentes. fer. Exitum cautus vide,
Magnanime Princeps: saepe principio bonam
Quae spem dederunt, exitus tristes habent.
Non semper illa, mane quae rubuit dies,
Dedit serenum vesperum: immutant suas
Principia laeta, et exitus tristis vices.
Sic saepe purus fontis ad caput est latex,
Quem per natantes alvei longas vias
Arrosa terra turbat, et luto inficit.
Sapientis est, initia cum rerum videt,
Simul videre terminos. Bellum ingredi
Etiam imperitus potuit; ac bellum ingredi
Ut, cum libebit, egredi rursum queas,
Hoc providere Regias mentes decet.
Carol. Arcana cogis pandere, atque altae sinus
Aperire mentis: fateor invitum trahis,
Ut quae latere pectore volebam, palam
Luci propinem: Sed tua haec Deus, tua est
Gloria favore Carolum aethereo sequi.

Nuper molestos umbra maerores diu
Animo ingerebat: Carole, aiebam, nihil
Tonante dignum cogitas? Regi parum est
Radiasse populo, vel cothurnato pede
Pressisse mundi regna, nisi studio pari
Causam Tonantis, et tuam causam urgeat.
Tunc nempe caelum lacrimis, Numen prece
Invado. Nosti sensa et arcanos sinus,
Abditaque mentis unice o mentis faber!
Tibi placere Carolus amabit, tuis
Parere semper iussibus, quodvis iube:
En me obsequentem. Victa conatu pio
Micuere tandem sidera: ardenti die
Radiatur animus: lace sub clara Aliger
Maeroris atrum mente proscribit chaos,
Sensumque melior nectare serenat liquor.
Tunc ille: belle Carole oblectant Deum,
Funesta Diti bella, queis cadant suis
Sacrilega basibus Numina, et surgant novi
Crucis triumphi. Dixit, et luci insidens
Iterum volatu praepete inscendit polos.
Et fluctuamus Principes? Fer. Nihil est, nihil
Quod obstinato pectus arrodat metu.
Arbastus. Cum quid Tonantis agitur imperio, simul
Agitur Tonantis viribus. debet sua
Fulcire iussa gratiis, cum non queunt,
Tentata nostris viribus, finem assequi.
Carolus. Stat ergo Marte petere, quas Erebi tenent
Simulacra terras? Arbas. Iussibus Regem decet

Parere caeli. Carol. Pulchra. quae ventis iocum
Vexilla faciant, ponite; et genti novum,
In quam feremus bella, molimen date.
Nova labarorum pompa ludibrium levi
Zephyro erigatur Supplice recurvus genu
Cruces verere miles. His olim ferox
Posuit superbum verticem Maxentius
Prostratus armis. Nemo sub signo crucis
Bellator unquam victus est: noster Deus
Tutator istis arma de signis vibrat.
Ite ergo qua surgentibus caelo iugis
Natura munit Saxonem, et quaqua datur
Pedi facultas, signa figantur Crucis.
Ut constet orbi, Carolum hac gradi via,
Qua signa fulgent Numinis, non qua Duces
Ambitio traxit, aut coronarum sitis,
Aut spes parandae gloriae, aut regnorum amor.
Idola, quaqua graderis, in cinerem vora:
Ubi simulacra straveris, Crucem erige.

SCENA SECUNDA. Clodoaldus piscatur: irruunt Piratae, Clodoaldi filium cum navi captivum abducunt. Clodoaldus Pater. Hildegardis. Clodoaldus filius.Araspus. Piscatores. Piratae. Nautae.

Cl. Pa. Huc ubi frequenti piscium insidias gregi
Multiplice doctus casse piscator facit.
Succresce magno cara progenies Patri,
Succresce vitae columen, et maior mei
Fortuna voti; quamque fautores mihi

Dedere pacem Caelites, tibi quoque
Post nostra donent fata. Non equidem reor
Haec minima caeli dona, quod foris crepet
Bellona in armis; nostra tranquillas plaga
Pacis beatae in otio dies agat.
Dic nata quando pelagus arridet magis?
An cum procellis fervet, et vasta tumens
Assurgit unda, seque par monti levat,
Aut par profundis vallibus Thetis cadit?
An quando mollis terga componit quies,
Blandoque ludunt otio, et miscent iocos
Undaeque Zephyrique. Hil. Timeo, Genitor mare,
Cum fervet ira, quando pacatum est, amo.
Aras. Et ego aestuosum metuo; cum naves rapit,
Et huc et illuc iactat; at quando sedet
Undis quietum mentis affectum rapit.
Clo. Pa. Sic nata, sic est: vita fremebundum mare est,
Et bella fluctus: blanda pax, vitae quies.
Nos pace caelum donat, externos quatit
Bellona Reges praeliis. Felix suis
Quicumque terris pace perpetua valet.
Nau Sed ecce Princeps, maria piscatu legunt
Hac parte naves. Clo. Pa. Quanta captivam dedit
Se multitudo retibus? Pisc. 1. Votum supra
Clod. Fat Appelle navem littori, hic ego gravem
Praedam tuebor piscium. vos interim
Ludite, secundos praeda dum raptus parat.
Cantus. En ludit unda, mollibus
Aurillulis citat.
Brevis est voluptas aequoris:
Vix lusit; intumescit:

Vix dormiit, convolvitur;
Gravesque spumat iras.
Qua sede laetae luserant,
Periere saepe naves.
Fortuna mores aequoris
Sic aemulata saevit.
Serena saepe lusitat,
Caperata mox ferocit.
Vix inchoat colludere,
Iocis minatur iram.
Arrisus ipse irrisus est;
Et fulgor ipse fulgur,
Brevis voluptas aequoris;
Brevior volupta sortis.
Pis. 1. Auxilia ferte: gravior intumuit sinus,
Onereque rete lacerat. Clo. Pa. O quantus maris
Se populus arcto cassium gremio ingerit.
Tua ista Nate praeda sit; et isthaec tua.
Hild. Nimium teneri lubricus manu excidit.
Clo. Pa. Sic saepe quae tenere censemus bona,
Elapsa manibus avolant. Ar. Quantum vide
Oris hic hiatum pandit, et morsum parat.
Clod. Pat. Quae saepe nimium petimus, haec mordent quoque.
Pis. 2. En quale monstrum! Capite taurillus, pede
Capella, pennis volucris est, cauda canis.
Cl. Pa. Dimitte rete; video serpentem. Pi. 1. Metum
Remitte Princeps, nullus infestus maris
Est anguis undis. Iste quem Princeps. vides
A corpore anguem, acus est.
Pisc. 2. Hic in stellae modum

Radians coruscam nocte diffundit facem.
Cl. Pa. Quae navis illic carbasa volanti explicat
Tumefacta vento? Pi. 1. Petimur o Princeps, fuga
Salus emenda est, aequoris praedo, maris
Pirata, Cl. P. Natura filium morti eripe
Sequace cursu. Hild. Mi Pater! manum Pater
Protende fratri. Rapitur heu frater! Pater
Succurre fratri. Pir. 1. Siste, quo pinam trahis
Captiva praeda? Nau Principis prolem fero.
Cave, violentas inferas navi manus.
Pir. 2. Plebeia capita, et Principes inter viros
Pirata non discernit In praedam ruit.
Sive illa civis, sive sit magni Ducis.
Quo pinguior eo gratio; funem huc age.
Nau O si qua pietas pectori vestro insidet,
Hominemque corde geritis, affusus precor
Pedibus, puello parcite: hoc vobis caput
Famulare posthac serviet. Pir. 1 Remos cita,
Navemque adurge qua premo, iubeo sequi.

SCENA TERTIA. Clodoaldus raptum Filium luget. Clodoaldus. Araspus.

Clod. Ubi fida famuli turba? num solus feris
Miseranda praeda deseror? vivis meis
Araspe rebus unicum votum? mari
Erepte vivis? tuque solamen Patri
Leo Labanti vivis? Aras. Ah utinam suis
Me condidisset fluctibus avarum mare!
Clod. Ah vive Araspe! vive: te super mihi
Solamen unum fata concedunt: Arasp. Patris

Ah grade Patris lumen, atque amplae domus
Spes una Princeps parvule, ah quanta gemes
Catena onustus! Cl. Praedo progeniem meam
Abripuit ergo? Arasp. Rapuit.
Clod. Et nemo hoc nefas
Prohibere potuit? Arasp. Nemo.
Clo. Qua raptam vis
Duxere praedam? Ar. Media per maris freta.
Clo. Quid vivo larva Principis, et auras traho?
Concipite noctem lumina, et nullam amplius
Sperate lucem, quando lux rapta est mea.
Clodoalde magni sanguinis magnum decus,
Spes ampla! Princeps parvule, at magnae capax
Clodoalde laudis! Nominis nostri unicus
Haeres et epitome gloriae, quam vel suo
Emere Patres sanguine, vel atavi incliti
Victoriosa ab hoste retulerunt manu.
Ubi sunt cruentae belluae! sinite; mare
Omne tabulabo ratibus, ut pestem eruam.
Pars celsa capita rupium ascensu preme,
Speculaque ab alta libero totum mare
Percurre visu, forte si cernas meum
Qua parte Natum lina praedonum ferant.
Pars mihi Celoces instrue, et mecum ratem
Inscende rursus, capita Cerberea opprimam
Furiisque solvam filium, aut uno cadam
Cum prole leto: malo vel mea manu
Mergere profundum acinacem in Nati latus,
Quam servitutis ferre subiectum iugo.

SCENA QUARTA. Piratis Clodoaldus Filius eripitur ab Opilionibus. Sylvius. Amyntas. Montanus. Mirtillus. Thoas. Piratae 2. Nauta captivus.

Thoas. Ite hinc supinis collibus plausum date.
Et dum relicto Gangis aurato toro
Matura surgit, seque meliorem dies
Crinem repexus libero caelo ingerit,
Cornuque fistulisque nascenti bonam
Dicite salutem Cynthio. Amynt. Virides Deae,
Silvae beatae, frondium clari Patres,
Concilia veris, vestra non novus incola
Adoro regna. regna quae Elysiis colo
Potiora campis: unde cum cerno procul
Assurgere urbes, vestra captivum magis
Iucunditas me vinculat. Habeat suas
Amoenitates illa, quae caelo imminet
Palatiorum machina; haud deest mihi
Fons purioris gaudii. Circa Duces
Fortuna fulmen intonat, parcit casae
Mitior agresti. Parva se numquam rotat.
In tecta turbo maior: insontem iugis
Qui se dicavit montium, liber metu,
Carensque vitio, tutus insidiis agit.
Non hunc avara mentis incendit sitis,
Non aura populi tollit, aut dente involat
Edace livor, aut furens populi calor,
Humilem superba scelera non tangunt virum.
Felix Amyntas! Quamlibet nudus, tamen

Contentus idem es. Dives est, qui nil cupit,
Opulentus in se: Mon. Summa iam stringit iuga
Dies renatus, incipe assueta novum
Canere salute Cynthium, cantus tuos
Fistula sequetur nostra non paribus modis.
Amynt. Incipio: sequere Tibiae sonus tuae
Mollior ad aures labitur. Mir. Sed ego fides
Expergefactas arte meliori instruam
Servire bibulis auribus. Syl. Fidibus tuis
Responsa nostrae mollia sonabunt fides.
Mont. Auribus uterque placuit: ast alter tamen
Tremente ductu, et simplice in chorda gravis:
Alter per omnes levior incedit modos.
Thoas Age tu sonorum spiritum tubae insona,
Tu verna regna montium cornu increpa.
Mont. Gemella virtus Marte certavit pari,
Tu voce vocem provoca.
Cantus. O vita felix, scenicis
Fallaciis remota.
Somnus subintrat blandior
Agrestium mapale,
Fugitque turres Regias,
Et Regios Penates.
Amica pax, lene otium
Per rura nostra sparge,
Errant Erynnes urbibus,
Libidines, furorque;
Tyrannis. Orci filia,
Livor stygis propago.
O vita felix frondeo
Exacta sub penate [(transcriber); sic: pennate] .

Mirt. Utrique vox est elegans, vocis melos
Aequale utrique. Thoas Nimia iam teritur dies
Ludis iocisque: quando palantis gregis
Lacesset animos cura? Montane emica
Qua grandiore mons supercilio tumet.
Mirtille montis alterum latus tene;
Tu terga Amynta, parte ne forsan aliqua
Grex evagatus praeda rapiatur lupis.
Mo. Thoa. Th. Quid oculos terret? Mo. Errantem viden
Pelago carinam? Thoas Video Piratas, freto
Inimica vasto nomina, undarum metus.
Huc saxa Amynta, saxa Mirtille huc age.
Silete, dum se propior ad littus ferat
Carina. Pir 1. Certe facilis est hodie Dea
Fortuna, quae nos divite hac praeda beat.
Amyn. Praedas loquuntur. Thoas. Abstine loqui.
Pir. 2. An putas
Non ista praeda mille se volet Patri
Aureis reponi? Pir. 1. Forsitan et ipsa est ratis
Iam mille dives aureis. Hic ubi cavo
Exesa rupes angulo pandit specum
Examinanda praeda. Iam tuto in loco
Post tanta pelagi spatia versamur. Pir. 2. Manu
Celerate remos: applica hic navim. Puer
Exscende pinu. Nau. Nobiles iugi incolae!
Osi qua pietas. Thoas Prodimur.
Pirat. 1. Quem tu vocas?
Nau. O si qua Pietas nobiles iugi incolae!
Pir. 2. Quisquamne lustra montium obsessor tenet?
Thoas. Una irruamus: hora celerare admonet.
Scelerata capita. Pir. 1. Fugite.

Pir 2. Remorum pari
Lucta fugate Nereum. Nau. O viri manus
Tendite patronas Principis Nato. Miser
In servitutem rapitur. Mon. En cultrum, ocius
Praescinde funem. Nau. Date, date o viri manus.
Thoas. Incumbe saxis. Turpe Neptuni probrum,
Et turpe terrae dedecus. Pir. 1 Latro montium.
Mont. Damnata proles Tartari.
Pirat. 1 Spumae stygis.
Mont. Aquis dicanda victima.
Pir. 1. Dicanda ignibus
Hostia. Mont. Trisulcae pabulum flammae.
Pirat. 1. Sacrum
Orci favillis pabulum. Mont. Quondam tuum
Pendere cernam quercina e trabe caput.
Pir. 1 Caput ego quondam quercino exuri rogo
Tuum videbo. Mont. Sine, si placet, dabo
Te devorandam fluctibus praedam maris.
Thoas. Cessere nostro turba latronum freto.
Nunc admovete dexteras navi. Nau. O viri
Meae salutis auspices! Mont. Restim cape.
Nau. Superi favetis! barbarum o Princeps, iugum
Et servitutis sordidae excussum est genus:
Rediisse ab Orco credo te, et caeli frui
Recentiore gratia Thoas Quonam Patre?
Qua stirpe genitus? quaeve Piratis dedit
Hanc causa praedam? Nau Pa ris ah' Patris dolor
Puellus iste est, Principem cives vocant.
Mont. Et forma certe, et indoles talem probat.
Naut. Orbus parente Natus hunc patrem colet,
Cuius favore spiritum et vitam trahet.

Thoas. Quiscumque sis o Pusio, certe inclita
Es gente natus: Regius vultu decor,
Oculis venustas, plebe quid maius notat
Sed ecce tenuis sportula: quid ista gerit?
Nau. Nescio; parentis munus hanc tamen scio.
Mirt. Insigne stirpis annulus gemma refert.
Thoas. Utinam, tenelle Pusio, liceret Patri
Te reddidisse: quando crudelis tamen
Fortuna vertit aleam, et magno fremit
Iniuriosa pondere, assuesce his malis,
Et disce, Patris gloriam raro simul
Cum sanguine ire in filios. Saepe ubi patri
Felicitatis Zephyrus arrisit; Notus
Tempestuoso turbine in Natos furit,
Hac ego reviso tecta; vos curas gregi
Vigiles probate, donec inclinet dies.

SCENA QUINTA. Hildegardis amisso fratri luctum facit. Hildegardis. Lylla pedisequa.

Pedisequ. Quo Domina maestum flectis in silvas gradum?
Hild, Liberior illic scena maerori patet.
O frondeorum viride concilium Patrum,
Minusque vulgus arborum! O placidi Deae
Veris sorores! vosque quae fastu arduo
Superbientem verticem infertis polo
Amica saxa, vosne Clodoaldi mei
Conscia? vel antro tegitis abstrusum cavo,
Vel dura Mausolaea coniecto super
Pondere tenetis? dicite o cavi specus,

Dicite virentis praesides loci Deae,
Fratrem requiro perditum. raptum ferunt
Per uda pelagi regna: vos quae altis Deae
Speculam tenetis montibus, quosnam in maris
Ira innocentem flexerit fratrem sinus,
Forsan notastis: dicite. O luctus gravis!
Nec frater usquam est, umbra nec fratris micat;
O mundi ocelle Cynthie! O caeli aurea
Lampas! Serenum cuius aspectum nihil
Fugisse potuit, tu mei fratris necem
Vidisse poteras: nocte si forsan tamen
Indormiisses, penduli caelo chori,
Vigilesque flammae siderum, vestrum mei
Crudele fratris funus in vultum incidit.
Dicite superstes funus inhumatum soror
Qua parte quaerat. Irritas voces damus
Ludibria ventis. Invida o nimium, et ferox
Natura! cur me feminam imbellem facis,
Negasque vires, ut per iratum mare
Ultura fratrem devehar? truces Dii,
Iam non Dii, quos tanta non tangunt mala.
Fratrem: o dolor! Fratrem: sine o dolor! mihi
Fratrem scelesta Numina ereptum neci
Dedere. Poterant tela latronum Dii
Arcere? qui non impedit, quando potest,
Scelus ipse patrat. Hoc Dii vestrum est scelus.
Ped. Parcior in astra voce blasphema invola.
Hild. Meruere nempe. Pe. Sorte qua speras minus
Fratrem reponent sidera. Hild. Ut fures solent.
Ped. Et saepe fures rapta retulerunt bona.
Hild. Absumpta numquam.

Ped. Melior in fratrem poli
Est cura. Hild Nempe coesi ut et pereat cinis.
Adhuc benignos dixero hoc uno Deos,
Si fratris addar funeri funus soror.
Nam quid superstes vivo? si fratrem neci
Impia dedistis sidera, sororem date.
O Lylla subice dexteram, sine ut ruam
Graviore casu, gravior ut casus viam
Per vulnus animae pandat. Ped. In funus cadis
O Hildegardis! balsamo vitam fove.
Hild. Fomenta vitae semove: mori libet,
Mori est voluptas: Astra mihi mortem date.
Hic in propinquo. Vesta perpetuos alit
Ignes ad aras. Ista funereo mihi
Ardebit igne taeda; tu lessum accine.
Pedis. O Hildegardis! o Charis!
O prima Gratiarum!
Flos saeculi! Sol patriae!
Pretiosa gemma mundi!
Vive Hildegardis. Hild Quid mihi
Illudis? Ista mitte.
Mori voluptas unica est.
Mori vove Hildegardem.
Pedis. Heu! interempta funere
Labascit Hildegardis!
Flos Hildegardis saeculi
Defloret heu repente!
Sol Hildegardis patriae
Exstinguitur repente!
Viva Hildegardis gemmula
Deperditur repente!

Prima Hildegardis gratia
Expalluit repente!

SCENA SEXTA. Hildegardis cum Araspo a Sacerdotibus Irminsul capitur, et templo sistitur Vestalis inauguranda. Araspus. Hildegardis. Sacerdotes.

Ar. Generosa soboles Principis, Magnae domus
Spes Hildegardis, corda quis maeror coquit?
Quis in recessus mentis irrupit dolor?
Hild. O morte peior vita! quid memet iterum
Araspe soli reddis? extremis labris
Iam sese agebat anima, tu rursum intimum
In cor repellis. Aras. Causa quae tanto imperat
Maerore sterni! Hild. Fratris amissi status
Mortem imperavit. Aras. Fratris amissi statum
Tuo dolore posse reparari putas?
Hild. Nullo dolore. Aras Si nequit vitae dare,
Quid ipsa mortem lacrima invadis tuam?
Hild. Mori voluptas unica, et votum mihi est.
Arasp. Inhonesta mors est, quando femineus dolor
Extrudit animam, Hild. Honesta quando amor rapit.
Arasp. Ni ratio amorem frenet, in peius ruit.
Hild. Quaecumque peccet, semper est insons amor.
Arasp. Ut innocens Amor esse, sic amens solet.
Hild. quod ratio poscit, sequitur, ac celerat amor.
Arasp. Quod ratio poscit, non videt furens amor.

Hild. Non videat, at non fallitur, cui Dux amor.
Arasp. Peiora semper eligit, quisquis Ducem
Sequitur amorem. Corda meliore indue
Rationis igne. Ferre remedium malis
Cum non valemus; ipsa tunc decet mala
Tolerare forti spiritu. Frustra velis.
Laniare temet, quando laniatu tuo
Damnis paratum ferre medica men nequis,
Quae fata destinaverint tolera, ferae
Necessitatis, vis ineluctabilis:
Inflicta fers rebellis? accersis nova.
Assurge, patrias fortior in aedes redi.
Sac. 1. Irminsul Ingens Numinum decus! tuis
Lunamus aris poplitem. Sac. 2. Tuas foco
Veremur. aras, Sac. 1. Sic fave Irminsul diu,
Ut nos precamur. Sac. 3. Sic fave Irminsul diu,
Ut innocente Vesta condicit face.
Sac. 1. Quid hoc? remittit ignis, et solito minor
Vix sese acera debili nutrit calor.
Sac. 1. Instate precibus.
Omnes Sac. Magne caelorum Pater
Irminsul. Sac. 2. Orbis rector Irminsul. Sac. 1. Fove,
Quas tibi perenni luce nutrimus faces.
Sac. 4. Defecit ignis totus infumum levem.
Sac 1. Sacra impiantur. Forte spectator fores.
Observat. Ite, quaerite. Sac. 2 En geminus adest
Spectator arae foribus. Sac. 1 Hanc Vestae date
Sacris dicandam Virginem, hunc vinclis date
Arasp. Euge Hildegardis.
Sac. 2 Siste: da vinctas manus
Sacri impiatrix. Ar. Siste: ne innocuas manus

Caedis patrator tange, non est, quam tenes,
Oriunda vulgo virgo, sed magni Patris
Princeps propago. Sac. 2 Sive sit vulgo sata;
Sive Patre nata Principe. Irminsul Deo
Dicanda Virgo est. Arasp. Vertice obtento scelus;
Istud vetabo. Sac. 1. In vincla coniectus potes
Equidem minari, laedere haud potes tamen.
Vanum est minari, dextra cum vires negat.
Succede templo Nympha, cum Phoebus diem
Crastinus ab ortu revehet, Erasipolin iter
Suscipere iubeo. Hil. Misera, genitoris tui
Dolor Hildegardis! tertius Patris dolor
Infauste Araspe! Sac. 1. Propius accessu Deam
Venerare Vestae Virgines inter dies
Assuesce posthac ducere: Irminsul iubet.
Dum dedicatur Virgo tu fanis vigil.
Assiste foribus, ne quis irrumpat furor.

SCENA SEPTIMA. Clodoaldus Iunior, qui nunc Ischyrion dicitur, e rupe lapsus, per Angelum erigitur: ex quo subobscure intelligit se olim Patri reddendum. Ischyrion. Angelus.

Isch Parente genitus Principe, ut crebro Thoas
Sermone firmat, inter infaustas oves
Abiectus haeres rusticos dies ago.
Quis scit benignam forte si rursum aleam:
Fortuna iaciat; meque de vili casa
Revocet ad urbes? Nemo tam levi sedet
Abiectus alga, cuius in frontem ardua

Venire galea nequeat, aut fictam ardea
Alam explicare. Tollere haud minus Dii,
Quam premere possunt. Nemo spem ponat, licet
Spumet severas ira Fortunae minas.
Difficile qui nunc montium scando iugum,
Si patria me Fortuna respiciat, Patris
Calcabo solium: quique nunc oves sequor,
Olim obsequenti iura regioni dabo.
Ischyrio quamvis dicor, at numquam tamen
Ponam paternum sanguinem At quo me caprae
Ovesque trahitis! Sistite. ah miser! miser
Ischyrio! Si me Caelitum quisquam videt,
Pius huc Patronam dexteram extendat. Ruo
Relicta morti victima. Ah! miserum Dii
Erigite caus, scilicet vestras reus
Ischyrio ad aras victimam pinguem dabo.
Ang. Quamvis idola mentis in sinu geras,
Tamen unus ille siderum Rector Deus
Tuos in animos iam sibi sternit viam.
Sum de supremis Aliger missus plagis
Tuo dolori. Is. Colitem an video? an mei
Luduntur oculi? video: Patronam mihi,
O quisquis es, protende subsidio manum.
Ang. Protendo. Is. Vivo, libero rursum pede
Insisto terrae. Quas tibi grates feram
O quisquis es, cui maius humano decus
Irradiat ora. Ang. Solus in grates venis
Hodie, sed olim socius in grates Parens,
Frater, sororque veniet, ubi magno genu
Flectes Tonanti, cuius arbitrio mare
Tellusque et aer paret, et caeli plagae.

Isc, quid hoc? recessit umbra, vel Deus fuit,
Mentitus hominem? Numinum quisquis fuit
Ignotus; ille patriam, fratrem, patrem,
Gentemque novit. Insequar quote cavo?
Quo condis antro? quove te tegis specu?

SCENA OCTAVA. Clodoaldi Parentis de utraque prole amissa luctus.

Clod. Cui me dolorum mole iam fessum Dii,
Gravibusque fractum rebus infaustum Patrem
Servatis irae? Causa vivendi mihi
Iam nulla superest, prole viduato Patri,
Multa moriendi. Nempe in aerumnis piget
Vivere, secundus quando se primo ingerit
Dolor dolori. Corporis lento expedi
Me vita nexu, ut per te resistentes fibras
Emissus animus quaerat umbrarum loca.
Taedet morarum, bina cum miserum Patrem
Proles reliquit rapta. Cupientem mori
Eritne qui me compede hac solvat dies?
Mori volentis unus Hiacynthus, super
Relicta proles parvula, absumis preces:
Unus Hiacynthe sponte fugientem sinu
Animam coerces, iamque luctantem labris
Vitam retardas. Vivat, at maestus Parens
Vivat Hiacyntho, non sibi. Haec meis seges
Iam tota curis, unus Hiacynthus Dii
Iacturam in una prole, compensant trium
Hac Pater onustus sarcina et sedem et plagam

Mutare cogor. Forte Saxonica dabit
Regio nepotes, vel suam prolem patri.

CHORUS. Naufragium Saxoniae Genio Caroli Magni repraesentatur.

Pars Prima. Idololatria mare turbat.

Pars Secunda. Naufragium Saxoniae. Saxonia.

Crispabat fluidia [(perhaps: fluida)] ad placitum iocis:
Nunc unda implacido vapulat impete
Iurgantis Boreae, seque furoribus
Implacata Tethis tristibus asperat.
O sortis nimium heu, instabilis favor!
Vix vultu radiat, nubila contrahit:
Vix vivit. moritur; vix micat, interit.
Heu saevi lacerans imperium maris!
Hinc navim tragicus verberat Africus,
Hinc Auster decimis fluctibus imperat,
A tergo Notus, a fronte latratibus
Se Scylla Euganeis asperat. Heu Noti
Incumbens rabies carbasa deripit:
Malus diruitur, prora retunditur,
Puppis concutitur, dextera pars hiat,
Pars laeva atteritur. Mergimur. o Dii!
Qui caelum regitis, fluctibus erutam
Rursus Saxoniam sistite littori.
Sors nostra arbitrio Numinis ambulat:
Felix cum iubet, et cum iubet, aspera.
Osi quae est pietas Numina, prosperam
Sortem Saxoniae reddite Numina.
Pars Tertia. Zelus fidei Orthodoxae Caroli Genio naufragium ostendit. Zelus.
Non segnes animos, non ego desides
Ingessi stimulos, Carole, pectori.
Qui caelo tepidis militat ignibus,
In caelum reus est. Exsere Carole

Virtutis specimen, quando periculis
Iactatur pelagi Saxoniae ratis.
Gratum est auxilium, quod venit indigo.
Tu velum Fidei, tuque Spei anchoram
Bellis insinuas; signaque, quae ioco
Colludunt Zephyris, sunt nova carbasa;
Elataeque cruces anchora sunt rati.
Haec si naufragio carbasa suggeris,
Hanc si depositae porrigis anchoram,
Vitae restituis. Non bene navigat
Hoc vitae pelagus, qui simulat fidem.
In magnis animis excitat igneos
Affectus pietas. Si miserabile
Cernis naufragium, corrige fluctuum
Caesar dissidium; nam famularibus
Undis Oceanus te colit. Exsere
Patronam miserae Carole dexteram.

ACTUS II.

SCENA PRIMA. Vitigindus Saxonum Dux suam in Regionem irrupisse Carolum Magnum intelligit: occurrere parat. Ipse explorator futurus vestem mutat. Vitigindus. Adrastus. Placidus. Olethrius. Theonas.

Vitig. ITane probrosam trahimus implexi moram,
Dum vectus in nos Carolus Martis face

Inusitatas cladium premit vias?
Dum Martialis Galliae ardentis calor
Involvit arva Saxonum, et fuso obrutos
Inundat agros sanguine accensus chalybs?
Iam fata nostros ultima in iugulos volant,
Dum mota basibus Numina in cinerem ruunt,
Magnaque late strage tumulantur Dii,
Novisque vetera sacra mutantur sacris:
Et adhuc iacemus? damna cumulantur mora,
Et in supremam, tenue quantumvis malum,
Imperia saepe maxima ruinam trahit.
Quando minatur morbus, antidotum cape,
Medicina sera est debilis. Capiti ingruens
Bene antevertis, pessime expectas malum.
Quis fragor ad aures labitur? an aeris canor
Hic fata nostra portat, et populi ultimam
Stragem perempti. Saepe praesagit mala
Inopinus horror. Adr. Proximum Divis caput,
Verende Princeps, Glacidus affatu Ducem
Colere poposcit. Vitig. Adsit. Hic certe meis
Cladem timendam nuntius rebus gerit:
Adestne Magnus? hostis affinis trahit
In nos ruinam? Glac. Magna Populorum salus,
Spes una Princeps Saxonum, venit heu! venit:
Et iam propinquum vallis umbrosae nemus
Inundat aere miles Vitig. At quanto tumet
Lerna haec veneno?
Glacidus. Fronde sub quavis prope
Miles resedit, Ut. Adde, quae virtus viris?
Gla. Victoriosis esse, quae solet. Vit. Metus
Narras inanes. Gla. Visa narravi. Vitig. Viri.

Animosne vestros nuntius metu quatit?
An in facinora heroica antiquos citat
Mentis calores? Si viro vir est suus,
Manusque suppar pectori, veterem invola
Generose laudem miles. Hic tuis nova
Sternitur arena laudibus, gesta hactenus
Iocus vocentur bella; dum recens dies
Hic tibi perennes pandit ad laudes viam.
Aggredere bella paria virtuti tuae,
Diisque paria. Non Duci tantum tuo,
Focisque, vel Penatibus, vel liberis,
Uxoribus, vel patriae pugnas: Diis
Bella haec geruntur: ille qui nostrae imminet
Praedator orae Carolus, Deos suo,
Ausu Gigantum, eicere molitur polo.
Devota Superis pectora hic miles proba.
Oleth. Sancte profusus sanguis in ferrum fluit;
Quando Tyrannus victima Inferno datur.
Theo. Vivere probrosum est, quando praeclarum est mori.
Ol. Mori decorum est, quando per nostram Deos
Mortem tuemur. Theo. Vota si probant Dii;
Vincemus una, quisque vel stando occidet,
Formidolosum militem oderunt poli.
Vitig. Agnosco Martes, corda non timida mori,
Et aestuantum mentium arridet calor.
Artem sed esse Martis hanc primam puto,
Sapiente regere bella consilio magis,
Quam vi, vel armis: alteram, hostiles quoque
Penetrare fraudes. Fulciunt memet Ducum
Consilia fida; restat hoc unum super,

Consilia, et altos hostium explorem ut dolos.
Aggredior ipse: quisquis es sidus Duci,
Inice calorem militi, et vivum excita
Ad bella Martem, qua suam legio explicat
Hostilis acrem. veste mentita probe
Velatus ibo. Theo. Parce consilio precor,
O una Princeps rebus extremis salus.
Numquam teguntur Principes satis: emicat
Virtus ab ore semper, et retegit dolos.
Vit. Date mi lacernam. Tollite has notas manu:
Vertice superbas volucris exuvias, pede
Gravem cothurnum: cadat ex humeris chlamys,
Vestisque honora pectora. In caput levis
Succedat umbra pilei, et soccus pedem
Alleviet. aspra corpus in reliquum fluat
Lacerna, et humeros pondus insumat: manus
Famulante fessos fulciat virga gradus.
Oleth. Maiora tentas Principe. o Princeps! levem
De grege decebat militem hoc munus. Vit. Sile.
Non umbra certe Principes sumus: decet
Et nos subire gravia. Succrescit vigor,
Animusque maior militi; quando Ducis
Exempla spectat. Ibimus, qua se levat
Tumore culmen arduo, tum qua iaceat
Vallis profundo nemore, et est lusum sui
Per castra Franci militem Invectam dolis.
Oleth. Periclitatum Principis caput tegat
Miles propinquus. Quando tu vallis sinum
Intras profundae, militis parte editos
Tenebo montes: alteram partem interim
Exercitatam fronde sub viridi dabit

Aptam Theonas proeliis. placet? Vit. placet.
In destinatas quisque virtutes abi.

SCENA SECUNDA. Venatur Clodoaldus: aprum sub statua Irminsul conficit: percutitur caecitate: vovet, quidquid de domo sua primum occurrerit, immolaturum. Clodoaldus. Sandrianus. Venatores. Idolum.

Clod. Sonuit amica buccina, et laetus fibras
Movit boatus. Fallere vagantes feras
Animi est voluptas. Tota per silvas fremit
Excita iuventus urbibus. Rursum altero
Sonore bellum buccina indicat feris.
Sand Hic concitata volitat in cursum fuga
Lepus. Clod. Minores gentium mitto feras.
Tuba graviores tertia e lustris feras
In aperta nemoris evocer.
Sandr. Cervus pedem
Praecipite adurget impetu. En cornu rubis
Captivus haeret. Clod Pectori ferrum imprime.
Sandr. Habet. Canali manat ingenti cruor,
Terramque inundat. Propius hac feram date
Duci videndam Clo. Tenuis haec praeda est nimis.
Rursus iacentes increpet cornu seras.
Sand. Vastus stupentes buccinae ad sonos aper
Arrexit aures, seque in ancipiti rotat
Et huc, et illuc. Clod. Sistite: haec Ducem decet
Praeda. Ven I. Avolavit.
Ven. 2. En sub Irminsul fuga

Sese recepit. Sand. Abstine, o Princeps, precor,
Delubra Divum tangere. haud stabit levi
Temerare Numen. Clod. Fabulas viro canis.
Si praeda in ipso Numinis staret sinu,
Hanc provocaret dexteram. Sand. Cave o precor,
Maculare Numen sanguine.
Clod Hoc habet. Sed heu!
Extinctus oculis omnis abscessit dies.
An nox repente lucidum involvit nemus?
Hic si quis es, da, quisquis es, Duci manum.
Sand. Incumbe Princeps: lucidam ad Phoebi facem
Converte vultus. Clod. Quid iuvat Phoebum meos
Spectare luctus, astra si Phoebi vetor
Trabeato in igne cernere? Sand. O Princeps, Dii
Coli requirunt: 1sta metuebam tibi,
Quando temerari sanguine monebam Deum:
Scelus orbitate Numen offensum expiat.
Clod. Date ergo propius Numen accessu colam
Ido. Cedite, vel noctem geminabit Numinis ira,
Pura manus delubra decet, scelerata recede.
Clod. Affusus aris Numinis magni tuam
Clodoaldus iram deprecor, si quid petis
Placande nobis Maxime Irminsul, dabo.
Idol. Non prius exstingues offensi Numinis iram,
Quam pia delubris accedat victima laesis.
Clod [(transcriber); sic: Cod] . Audio verendum Numen: hoc unum pudet,
Tibi dicatas sanguine effuso bases,
Temerasse. Sed si venia post scelus super
Est aliqua; voveo, quidquid e nostro lare

Primum obviabit, victimam tuas dare
Caedendum ad aras: Parce fulminibus gravem
Armare dextram: sit satis Numen, satis
Mersisse tenebris lumina, et caeca Ducem
Damnasse nocte. Quamlibet parsit Deos
Vindice piare fulmine reorum scelus,
At esse mite Numen et pium decet.
Ido. Vive super, sed casse oculis, Clodoalde nec atram
Ulla dies noctem retegat. Quod nostra scelesto
Dextra minabatur fulmen. Clementia frenat.
Clo. O mitis, etiam scelera dum plectis, Deus!
Visus carentis aliquis incessum regat.
Sand O dura fata! gemina progenies Duci
Amissa nuper, vel nec miserae data,
Nunc ipse Princeps lumine orbatus gemit.
Clo. Reponite Ducem laribus. Exemplo meo
Hoc discat orbis ultimum: numquam Dum
Violare honore; Principes pariter viri,
Paiterque vulgus perditur laesis Deis.

SCENA TERTIA. Ischyrion, sive Clodoaldus Iunior a Thoa Opilione cum Faustino eiusdem Filio discessurus valedicit. Ischyrion. Faustinus. Thoas.

Isch. Faustine, numquid arbores homines sumus,
Ut quisque duret fixus aeterna mora,
Qua sede crevit? Astra volvuntur, mare

Currit, recurrit: Aetheris partem sinu
Combibimus. Ergo lenta quae fixos mora
Domi coercet? exterum solum iuvat,
Moresque cernere exteros. Ac me quidem
Delectat error, forte dum varios soli
Tractus pererro, patrium inveniam sinum.
Faust. Et me paterna rura delectent licet,
Interque frondes ducta sine curis dies;
Tamen medullas, nescio quis, agitat amor
Extera videndi. Saepe sed solet tamen
Mors obviare; cum peregrini soli
Bibuntur aurae. Isc. Timide in externa paves
Regione mortem? scilicet vitae domi
Donatus arrha. Forte mortalis foris
Domique es immortalis? imprudens times.
Mors et sub isto sole te potest sua
In iura trahere Nullus est morti locus,
Et nulla regio impervia: serenus diem
Quocumque Phoebus devehit, scenam videt
Morti paratam: libera per omnes soli
Grassatur oras, seque postremam citat
Rhadamanti ad urnam, sive pulvinar graves
Domi paternum, sive te foris agat
Amoenitatis regio per Charitum vias,
Rosisque sparsum tramitem. Faust. Alienum solum
Plerumque et alios ingerit mores. Isch. Apis
Sic evagata longius, suum refert
In alveare mella. Faust, Peregrinos parum
Callere mores proderit; tandem redux
Si patria iura nescias. Isch. Bardum caput,

Si dum secundus balteum Titan obit,
Didicisse mores exteros possim, meos
Revocare nequeam, Fau. Si domi sons est tuae,
Rogare rivos pigeat externos aquam
Avis paterno tutior nido latet.
Is. Volare sed non discet, Fau. Implumis nequit,
Isch. Implumis esse desinit, si cui vigor
Accendit ignes pectore. Faust Implumem facit
Defectus aeris. Isch. Supplet at mentis calor,
Faust. Domi probatus. Sapere discendum est domi.
Isch. Quicumque ad ollas vertitur, raro bene
Subolet: paterno desidet quisquis lare,
Vix sapere discit. Perbrevis secena est domi,
Alibi theatrum laxius. nihil videt,
Quem blanda gremio mater inclusum fovet.
Ac saepe nimium credulus falsis fidem
Adhibet. Eamus: stimulat internas calor
Inusitatus pectoris fibras. Faust. Sine
Suprema patri verba, supremum vale
Renuntiare. Isch. Commodo en votus gradu
Se genitor infert. Faust Mi Pater.
Thoas. Vultus color,
Mellita verba, gestus arridens, novi
Faustine signant aliquid. Faust. O veniam Pater
Da mihi vovendi: pauca, vel nulla hactenus
Petiisse nosti genitor, ut peterem semel
Quidquid petendum. Thoas. Grande quid sinu geri
Praefationis iste circuitus docet.
Faust. Quod voveo: grande est,

Thoas. Dummodo prosit tibi,
Tuisque, Iuvenes saepe quod nocet, petunt.
Faust Non obfutura postulo.
Thoas Pete, quod petis;
Crede impetrasse. Thoas Nostra fortuna hoc vetat.
Non sumus honori stemmatis pulli, quibus
Vel sors opimis divites gazis Phrygum
Arcas flagellet, vel superfuso pluant
Imbres Hydaspe. Faust. Nostra fortuna hoc iubet,
Quando tributum tenue, vel census levis
Curta et supellex est domi, licet foris
Virtute parere gloriam. Tho Magnos geris
Faustine sensus, quique non humiles Thoae
Sapiunt penates. Isch Fors placet superis Thoae
Humilem levare gloria Nati casam.
Multos agrestis protulit casa, quos fovet
Dives lacunar, gemmeae trabes, dies
Per ampla tecta gemmea excurrens face.
Thoas. Convellis animum; quodque mens fuerat meo
Negare nato, fervida extorques prece.
Ibis secundo Patre, qua magni ferent
Animi calores: Ibis Ischyrio comes.
Dicam, quod esse suspicor, magni Patris
Non parva soboles; stirpis ignota licet,
Tamen superba Natus Ischyrio, meo
Dominare nato: sortis hoc tuae iubet,
Nostraeque sortis ratio: te Dominum facit
Natura, iusque sanguinis: sed nos iubet

Servire Isch Cum qua stirpe, quo genitus patre
Sim, scire nondum licuit, imprudens heri
Ius arrogabo. Satius est comites duos
Nos ire. Si me sanguinis honestat dies,
Virtutis aequat luce Faustinus mei
Splendoris ignes. Faust. Parcius laudes sere.
Tho. Unum est quod olim forte profuerit, tuum
Ut stemma noscas. Gemma, quam vides, tuo
Collo pependit, quando Piratis puer
Parvulus ademptus, praeda venisti Thoae.
Fortassis ista patriam, et patrem dabit.
Abite faustos Caelites Thoas vovet.
Isch Thoae secunda sidera Ischyrion vovet,
Gratesque tantis gratiis refert: memor
Olim futurus; astra si meam mihi
Stirpem revelent. Faust. Astra Faustinus vovet
Thoae secunda. Tho. Qua citat mentis calor,
Prosequere sortem Si Dii eventu probent
Animi favillas, vile Faustinus Thoae
Genus exuisti Principem indutus virum.

SCENA QUARTA. Occurrit Hyacinthus Filius Parenti Clodoaldo de venatione reduci. Voti reus Pater Filium immolandum decernit. Hiacynthus. Clodoaldus. Sandrianus.

Hiac. Quid hoc? revecta pompa venatus tacet,
Maestusque loquitur omnium e vultu dolor?
An praeda lusit aufuga sequentum gradus?

An quod sinistrae turbo fortunae malum
Patri paravit? Sand. Cede, ne Patrem novo
Dolore nate saucies Hiac Nam quid Patri?
Sand Nihil est, recede. Hiac. Mi Pater,
Sand. Tace. Hiac. Pater!
Cl. Quae vox ad aures appulit? H. Pater! Pater!
Clod. O vox! medullas pectoris Patri eripis
O nate. Sand. Ne quid peccet immodicus dolor.
Auferte sobolem. Hia. Sinite me reducem osculo
Libare Patrem. Clod. Ah nate!
Hiac. Tu genitor meus?
Clod. Minate siste: voce te inveniam Duce.
O cruda fata! Sed tamen voti reum
Irminsul urget. Quis mihi extorquet manu
Diis victi mantem acinacem? Hi O dulcis Pater!
In innocentis stringis hoc ferrum caput.
Sie quod Hiacynthus crimen admisit, tamen
Remitte Genitor: corde adhuc totum Patrem
Non exuisti. Clod. Dexterae ereptum date
Mihi rursus ensem. Sinite Clodoaldum Diis
Iurata vota solvere. Sand. Admittunt moras
Solvenda Superis vota. Praecipiti quoque
Aliquando cultu Numen offendi solet.
Clod. O vota stulta! Quidquid e nostro lare
Primum obviabit, victimam tuas dare
Cadendum ad aras voveo. Tu solum Patri
Post Hildegardem filiam, et natum alterum
Raptum, parenti rebus extremis eras
Unum levamen. Totus ut peream Pater
Stultus litare Numini interitu tuo
Vovi. Date mihi acinacem voti reo.

Hia. An qui parentem fulminat carum, meo
Cruore sisti Numinum furor potest!
Clo Uno hoc. Hia. Saluti Patris en dedo caput,
Date iam parenti acinacem: in vulnus patent
Aperta colla. Nullus eventu potest [(transcriber); sic: ?]
Meliore sanguis prodigi; quam qui patrem
Rei reservet publicae, et placat Deos.
Porrigite Patri acinacem. Frustra es pius:
Da Sandriane acinacem dextrae Patris.
Quod vivo, Patris munus est; cadam, ut Pater
Vivat superstes. San. Plurimum affectu in Patrem
Hiacynthe peccas. Clod. Vota me faciunt reum.
Sa. Quibus impiatur dextera voventis. Cl Quibus
Placatur ira Numinum Sand Impuras manus
Odere Superi. Clod Sanguine litatur bene,
Cum devovetur innocens. Sand Litas male,
Quando innocentem devoves Clod. Pietas Diis
Has debet aras. San. Nempe pietatem vocas.
Quod in hoste crimen diceres Divos nece
Placare natum, est facere crudeles Deos.
Pietatis umbra grande velatur scelus.
Non est sititor sanguinis Deus; manu
Ultrice fusum vindicat. Clod. Sed non pia.
Sand. Cave Clodoalde, fulmen irato Deo
Excutere ne qua postulas, illa ingeras
Pietate fulmen. Clod. Ergo quod votum Deo
Diis negabo? Sa. Quod dare est pietas. vove.
Clod. Huc huc securim: rursus incessit fibras
Pietas Tonanti debita, et Patrem exuo
Factus Sacerdos. Testor auratos poli
Qui flectit axes, Diis sacram testor stygem;

Non cura nostri capitis, aut cupidus nimis
Amor oculorum me Sacerdotem facit.
Tu prime, tu me Maxime Irminsul facis.
Irata nolo Numina. Offensi Dii
Et capita feriunt Principum, et populi simul.
Vel nate pereas, tota vel patria perit.
Sand. Nam quod Hiacynthum crimen ad poenas citat?
Clod. Crimen Parentis. Sand. Aequitas nempe exigit,
Ut scelera Patris expies, Natum dare
Letho innocentem Numen iniustum facis:
Si pro nocente sanguinem innocuum petat.
Si maior apri cura sollicitet Deum
Quam filiorum Clod. O nate!
Hiac. Quid differs Pater?
Habes paratum filium ad votum. Sand. Ad scelus,
Quasi pius esse non queat Deus, nisi
Fiat homicida. Clod. Nate!
Hiac. Genitor! Clod Nate mi!
Hiac. Mi genitor! Clod. Ungues chalybis officio
Servite: Ietas cogit, irminsul iubet.
Sinite. necandam victimam quaeram. Sand. Procul
Iuvenem amovete, ne quid insolitus furor
Pietatis umbra peccet. Clod O Nate! O Dii!
Quid ergo Sandriane? quid voti reo
Suades parenti? Sa. Praesides templi Patres,
Antistitesque Numinum quaeri: Deum
Illis voluntas pronior patet. Clod. Placet

Vocate fani praesides. Hia Ipse o Pater
Adibo Divum Antistes. Sand Nati comes
Et Sandrianus ibo, si gemina prece,
Nati, meaque pectora expugnem virum,
Ut alia ad aras victima Irminsul cadat.
Clod. Quod iudicarint Praesides, factum dabo.

SCENA QUINTA. Agit Sandrianus apud Sacrorum Antistites pro Hiacynthi libertate Immolandum illi contendunt, et ad hoc eripiunt. Sandrianus. Hiacynthus Popae.

San. Hiacynthe, dubia est alea: Athletam indue.
Promptus necari. Gravius et si quid Deum
Iubeant ministri. Hia. Spiritum et vitam meam
Debeo Parenti: vitam quam vivo, tua est
Amate genitor; haec mihi iussu Deum
Ponenda si sit, reddo, quod debeo: meis
Dematur annis quidlibet, modo tuis
Addatur annis, demitur quidquid meis.
San. Sed en sacrorum Praeses huc chorum trahit:
Sa. 1. Quod imperavi, credo sollicita exitum
Habuisse cura. Sa. 2. Pinguis ad fanum hostia,
Qualis Falisco nulla de fonte exiit,
Reducta, cupidas caedis expectat manus,
Iugulum et ministro sponte caesuro erigit.
San. Deum minister, Numinum interpres Chorus
Iubete parum Principem gemmam dies
Vehente longos ducere: a vestra manu
Pendet Hiacynthi vita. Sa. 1. Quis nostris Deus
Dedit Hiacynthum manibus?
Sandr. Incautus parens
Diis victimandum vovit, et voti reus

Diis victimasset, cautior manus scelus
Nisi impedisset. Sa 1. Ne scelus voces, cave,
Diis litantem dexteram. San. At non est pia
Sa. 1. Pietatis est referre, quae voves Deo.
Sand. Pietatis est vovere, quae possis Deo
Referre. Sa. 1. Nulla natus exemptus nota est,
Nullaque lege. Sand. Lege non ulla est opus,
Natura quando dictat Sa. 1. At quando Deum
Patet voluntas clarius, cedat suo
Natura iuri. Sand. Legibus suis quoque
Numina ligantur. Sa. 1 Lege libertas Deum
Nequit ligari. Sand. Ex lege libertas Deum
Volare nescit impetu. Sa. 1. Quod Diis lubet,
Hoc licet. San. Honesta nempe quia tantum Diis
Lubere possunt; quae lubent Diis, licent.
Sa 1. Ex hoc honestum credimus quidquid libet,
Quod lubeat. Sa Inde quia honestum est, lubet.
Honesta tolle, iam Diis nihil lubet.
Sa 1. Lubere pone, capite iam nullo potes
Negare honesta.
San. Nempe quia honestum lubet.
Sa. 1. Hoc est honestum; vota quae Diis voves,
Referre. Sand. Nisi natura pietatem vetet.
Sa. 1. Impia vetando redditur.
Sand. Quando iubet
Servare natum, maxime in Deos pia est:
Impia necare cum iubet Non sunt Dii
Avidi cruoris Sa.1. Vota si tollas Diis;
Si vota facias sanguinis, Dii petunt.
Sand. Non innocentem sanguinem.
Sac. 1. Hunc amant magis.
Sand Ergo perire Numina innocuos volunt?

Audite quisquis adstat: innocuus fuge
Posthac haberi: sanguinis poenam exigit
Ab innocente Numen. O turpes Dii!
Quibus innocentia fit nocens.
Sac. 1. Verbo abstine;
Et vota redde Numini. Sand. Verbo abstine,
Nec pete sacrilega vota. Pr. Quid? stultum fuit
Vovisse. Sa. Stultum est petere, quod stultum fuit
Vovere. Primus Redde vota,
Sand. Ni probes pia,
Non reddo, Prim. Ad aras victima. Ubi stabit, pia
Probabo vota Sac Rapite quod furto Diis
Eripere tentat. Sand O Tyrannorum furor!
Et cruda dextra! Sac. 1. Repite, Diis dandam hostiam.
Sand Qui primus ensem merserit, primus cadat
Devota barathro victima, et stygem impiet.

SCENA SEXTA. Ischyrion et Faustinus inter silvas in monstra incidunt. Ischyrion. Faustinus.

Isch. Faustine! comitem deseris? fuga tuum
Probas amorem? quando me ex omni involat
Mors certa parte, parte non ulla iuvas
Faustine comitem! Faust. Praeda Faustinus cadam

Devota monstris comite desertus meo
Ischyrio! comitem sicne Faustinum abstrahis
Domus paternae laribus, alieno ut solo
Sim praeda monstris?
Ischyr. Si qua tibi pietas super
Faustine pectus tangit! Faust. Ischyrion! tui
Agnosce vocem comitis: ego, ego sum tuus
Faustinus. Isch. Ah Faustine! sic tuum potes
Deserere socium? Faust. Sicne Ischyrion tibi
Sollicitus uni, quanta me premant mala
Nil quaeris ultra? perimor.
Isch. Huc gradum comes,
Sociusque Achates mortis. Fa. O carum caput!
Isch Faustine rebus una postrema salus!
Faust. Via nulla valle, nulla dat clivis fugam.
Isch. Una via superest chalybe de monstris suam
Redimere vitam.
Faust. Numina secundam ingerunt
Viam: paratur sponte in effugium specus:
Subeamus una. Isch. Retro Faustine, ah retro
Gradum coerce. Faust. Vallis hic pressae sinum
Intremus. Isch. Etiam hic monstra.
Faust. Vincamus polo
Rupem minantem; monstra dum sese suis
Abdant latebris. Isch Turbo detumuit; sua
Rediere monstra in antra: qua licet gradus
Urgendus est Faustine; defunctos gravi
Ne nos periclo gravius excipiat malum.

SCENA SEPTIMA. Clodoaldus abreptum sibi a Sacerdotibus Hiacynthum dolet. Clodoaldus. Sandrianus.

Clod. Ain', cruenta filius Popae manum
Abreptus, aris victima Irminsul cadit?
Sand. Qualis cruenta temporis longi siti
Ieiuna Tigris obvia in pecudem ruit:
Talis Sacerdos impius cruda involat
Manu in Hiacynthum.
Clodoald. Saeva barbaries! fera
Crudelitatis ira! Si caedi puer
Debuit ad aras victima ah! melius meo
Cecidisset ense Nempe in hoc Pietas Patris
Pepercit, irae ut cederet. Cur me pium
Esse vetuisti, quisquis hic adstas? Sand. Tuos
Fateor dolores cumulo, dum imprudens volo
Pius videri. Clod. Quando radiorum iubar,
Imbremque solis lucidum, et lucis patrem
Videre licuit, nulla Clodoaldo des
Tranquilla fulsit: quando iam caecis dies
Negatur oculis, nulla nox misero datur
Quieta patri. Semper antiquas novis
Eluere lacrimis lacrimas casus iubent
Ducti in catenam. Mentis o vulnus grave!
Nulla mihi re quies, nulla spes superat, fore
Finem doloris, antequam vita cadam.
At reliqua laetas induunt vices mala:
Pelagi procellae detument; brumae gelu

Liquet; corusci detonat fulmen Iovis;
Ponunt furor es Aeoli; Orion comas
Tergit madentes: unus hic, unus mei
Furor doloris semper in maius tumet.
O Numen! astro Numen infensum meo!
Ferale Numen! esse te irminsul polo
Terrasque nutu flectere, et caelos putem?
Semel negabo tutius Deos reos
Quam fatear esse criminum toties. Metus
Si finxit orbi Numen; et caelum est Diis,
Et terra inanis. Ludimur frustra pii,
Frustra timemus impii: forsan minus
Neglecta noceat culpa, quam pietas nocet.
Sand. Magnanime Princeps, siste blasphemo Deum
Lacessere ore. Nullus in superos manum
Felice vertit alea. Phlegram inspice,
Ubi strata late proelia Gigantum iacent.
Clod. Sine me doloris obsequi imperio Sand. Viri
Ferre est dolorem. Clod. Ni modum excedat dolor.
Sine me; protervis bella cum Mustis geram.
Sand. Siis litasses ipse; quid casum doles
Numinis ad aras filium? Clod. Vovi mea
Pietate natum victimam Diis dare,
Sed non furore. Perge, me Diis quoque
Da victimandum: nulla me super iubet
Honesta causa vivere. Aut sinon volet
Irminsul istam victimam, inferias stygi
Date Clodoaldum. Sand. Quanta blaphemus dolor

Peccare potuit! Discite qui amatis; brevi
Habena amorem regere. nisi cautus regas;
Amor dolorem parere blasphemum solet.
Parcius amantem parcius torquet dolor.

CHORUS. Saxonia felicius navigat. Indignatur Idololatria, Genio Vitigindi concitante.

Pars Prima. Fides mare tranquillat. Fides.

Ast ego pacem diligo. Pacem
Date tranquilli proelia ponti.

Pars secunda. solvit e Portu feliciter. Saxonia.

Vera Religio est. Haec ubi cedit,
Corruit omnis gloria regni.
Populi est nexus sincera Fides.
Hanc ubi tollis, ruit in bella
Mortale genus, seque per arma
Lacerant urbes. Anchora regni
Est vera Fides Exulet illa,
Ratis imperio iactata Noti
Prona procellae serviet omni,
Dominique feret verbera ponti.
Experta loquor Dum mihi multa
Fumus acerra. Numina coluit,
Falsoque dedi tura Tonanti,
Nullam solida pace quietam
Lucem aspexi. Nunc ubi propius
Verae Fidei iubar aspirat,
Tuto licuit solvere portu.

Pars Tertia. Indignatur Idololatria. Genium Vitigindi concitat, quem gladio et taeda armat. Idololatria.

Magni Irminsul honor atteritur.
Rituque novo vetus excutitur?
Ibunt Calpen ultra, Abilamque
Nomina Superum, niti subsidio
Vitiginde venis. Corripe Medi
Fulmina ferri, geminosque manu
Torquens colubros, milia centum
Pectora flammis Martis adure,
Iram accelera: Mala per longas
Crevere moras. Non bene differs
Pharmaca; quando corde sub imo
Febris primis ignibus ardet.
Facilis primo medicina malo est;
Sed sera nimis, quando adolevit.
Accipe ferri vindicis ignes;
Martemque voca, pugnamque cie.
Hoc tu superos igne tuere.
Haec summa Ducum laus est; uno
Patriam et Superos Marte tueri.

ACTUS III.

SCENA PRIMA. Carolus Magnus per abrupta montium traducit Exercitum: expeditur Dux Caridus, qui Olethrium fugientem persequitur. Carolus. Ferrandus. Arbastus. Olethrius. Caridus.

Ferr. SUperate mecum militis lectae manus
Abrupta saxa rupium: hic vestris virent

Lauri triumphis. Cle. Carolus monti imminet:
Et qua cohortes explicat, vastam trahit
Secum ruinam. dum patet campus; fuge,
Temetque miles publicae serva rei.
Martem furori cedere aliquando decet,
Cum fuga salutem publicam regno parit.
Subtrahite letho capita. Ar. Non sic Hannibal,
Terror Quirinae gentis, elatas iugo
Superavit alpes, ut triumphati vias
Nobis recludunt vertices Nun. Magne arbiter
Arbaste Martis, valle subiecta frequens
Exacuit hostis arma. Arb. Num constans?
Nunc. Fugit.
Arb. Qua parte. Nunc. Laetum gemina distinguunt iuga
Qua parte callem. Ar. Caride fugientum gradus
Praeverte. Car. Ferri miles hac fulmen cita.
Carol. Sic est Sodales Martii, virtus amat
Iter per alta; torpor abiecta iacet
Terra supinus. Vester hoc animus probat.
Videte quanta Martius fervor iuga
Minata caelo quamque praecipites vias
Nullo ante tritas milite inscendit calor.
Summum tenemus. Melior in apertum viam
Decliviorem terra descensum parat.
Fer. Procede miles: Terra, quam calcas, tua est.
Hic fige signa Numinis nostri, Cruces.
Arb. Procede miles: Quaque procedis, cruces
Prono verere vertice, et curvo genu.
Car. Tandem superba montium emensi iuga,
Angustiasque rupium, et calles scabro

Saxo tumentes vallis umbrosae sinum
Novi tenemus incolae. Hic miles tuae
Virtutis est arena. Quod gestum hactenus,
Ludus vocetur. Bella quae posthac tibi
Gerenda restant, serias poscunt manus.
Sed ista non hoc dixero, quo vos mea
Faciant feroces monita, vel Martem ingerant.
Satis minarum corde spiratis; satis
Vos vestra virtus urit. In quae vos calor
Martis vocabit ausa; consilio, et manu
Forti involate. Nemo respiciat, nisi
Ut dum Tonantis signa, defixis cruces
Videt, calentes sumat a signis faces.
Quod ante restat, pariter aspectu in vola,
Pariterque dextris miles; oblitus retro
Et bella, et arma vetera, quae mundus canit
Oriens, Cadensque. Scilicet gaudent viri
Magis gerendis corda, quam gestis dare.
Thraso peracta respicit; agendis viri
Magis laborant: quaeque retulerunt manu
Spolia, sequentis gloriae semen putant.
Frustra prioris decoris, et laudis memor
Remota grandi sidera infestas tuba,
Si conquiescas laude contentus brevi;
Nec inchoatos urgeas famae gradus.
Sed quis sonoro classico Martem ciet?
Arb. Caridus fugaces ante speculantum gradus
Iussus volante persequi ferro, redit.

SCENA SECUNDA. Redit Caridus: captivum adducit hostium manipulum; ex quo intelligit Carolus statum castrorum Vitigindi. Carolus. Caridus. Miles captivus.

Carol. Caride quid actum?
Carid. Maxime hic Regum vides.
Muti loquuntur. Densa qua valle inviam
Vepreta faciunt; ista speculatrix manus
Avida salutis latuit. olfeci dolos:
A fronte partem militum oppono; alteram
Post terga partem colloco. Ignarus doli
Tergo latentis fronte prostantem in globum
Furibundus hostis provolat, certus manus
Conserere, iamque pes pedem, chalybem chalybs,
Dextramque dextra presserat, quando cohors
Inopina tergo proruit; caedit, ferit,
Exarmat, et captivat, inhonestam figam
Frustra parantes: iamque captivos tuum
Trahit ad tribunal.
Carolus. Vosne Vitigindo manus,
Et capita devovistis. Mil. Ad vitam et necem.
Carol. Fortuna sed iam melior in nostras iubet
Vos ire partes. Miles: Ibimus: nemo bene
Divum repugnat iussibus. Car. Sed quae trahit
Vitigindus arma? viribus quantis meum
Excipere Martem fidit? Mil. Hoc testor caput
Orbi verendum: castra, quae Saxo trahit,

Vix Marte digna dixero; quando tuum
Respicio Martem: signa qui sequitur globus,
Vix est ferendo ponderi armorum satis,
Miser, popinis tractus in censum levem
Hinc inde raptus: quodque supremum reor,
Consilia nulla, et dexterae imbelles Ducum.
Carolus. Et obviare Carolo imbellis parat?
Miles Praeoccupasti: Carolum necdum scit
Transisse rupes. Quando cognoscet tuum
Iam valle stare militem; trepidus metu
Et arma et urbes cedet.
Car. Haec virtus Dei est,
Terrere Reges, antequam bellum sonet.
Non longa spatia differam Numen Ducem
Populumque victum viribus subdet suis.
Placet ista scena militum. et nostris fidem
Iurare Ducibus? Miles. Arma, si Caesar iubes,
Tua placet arma sumere. Car. At fidas prius
Vovete dextras. Mil. Funera, et stragem, et necem
Pro te subire iuro Car. Nunc armis manus
Instruite Paria bella cum nostris pari
Signate mente. Cede tantisper cohors
Vallis sub umbras, perque sollicitas preces
Ubi monentis aeris accipies sonum,
Deum favere proeliis coeptis vove.

SCENA TERTIA. Ischyrion, et Faustinus in feras incidunt, superant. Intelligunt solemne instare immolandi Hiacynthi sacrificium: statuunt eum ex Sacerdotum manibus liberare. Ischyrion. Faustinus Arbas.

Faust. Ischyrio, rursum funus in nostrum feras
Armavit ira belluas: multus leo,
Ursusque multus specubus erumpit suis.
Isch. Indue virum Faustine: sat nuper pudet
Fugisse, quando monstra composito choro
In nos ruerunt: ense iam, et forti manu
Lubet experiri; quanta bellaces feras
Obarmet ira, stringe, tu hunc ursum preme:
Ego in Leonem dexteram verto: iubam
Animose concute Leo, iam funus dabis.
Fa. Totum urse corpus tolle, iam funus cades,
Isch. Timuere. Latebris rursus accedunt suis.
Sic nempe fortes metuit. imbelles premit
Discrimen animos. Faust. Aliquis exserpit specu
Vel leo, vel urus.
Isch. Siste, de pharetra levem
Mihi huc vibrandam porrige sagittam. Hoc habet?
Arb. Eheu! quid Arbas sceleris admisit nocens!
Isch. Faustine, loquitur. Fau. Error excussam tulit
Nervo sagittam. Arb. O vulnus!
Isch. Erratum est comes.
O parce quisquis frondibus tectus, mihi
Fera visus, alto vulnere sagittam bibis.

Nam cur sub umbras frondeae gentis tuum
Caput abdidisti Arb Multus errantem leo,
Ursusque multus terruit, Faust. Sed quid nemus
In hoc vocavit? Arb. Magna memorari iubes,
Tacenda melius. Isch. Si tamen fas est. Ar. Sine
Vulnere profundo pectoris numquam licet.
Mala memoranti vetera, cuduntur nova.
Tamen haud silebo: forte medicinam manus,
Qua spero minimum, certius plagae feret:
Isch Profare. quidquid ista nervorum manu,
Et quidquid armis virium Ischyrion habet,
Tuae saluti pronus impendet. Arb. Deo
Victima paratur Principis proles. Faust. Nefas!
Quis hanc ad aras destinat? Arb. Crudi Popae
Rapuere prolem innoxiam: iamque et dies
Indicta sacro funeri. Isch. Ingenuus furor
Faustine pectus increpat: Si par tibi
Ira est in armis, quisquis innocua hostia
Diis destinatur, dextera ereptus mea
Male victimantem tutus evadet manum.
Faust In me furoris ira de comitis micat
Furore. Isch. Quisnam bucinae clangor sonat?
Altaeque paci nemoris insultat fragor?
Arb. Miser Hiacynthe! nuntius mortis tuae
Est iste clangor. Nempe iam trahitur puer
Gravem ad securim. clangor hic sacrum notat.
En ipsa sacri pompa succedit solo.
Isch. Huc in latebras, hora dum vires vocet.

SCENA QUARTA. Prodit sacrificii pompa: subditur securi Hiacynthus: invadunt sacrificium Ischyrion et Faustinus, ut eum liberent. Capiuntur ipsi: Libertas Hiacynthi offertur si capti de belluis victores evadant. Sacerdotes. Ischyrion. Faustinus. Hiacynthus.

Sac. 1 Hic est sacratus locus, et magno DEO
Nemus dicatum, Pompa subsiste; et locum
Venerare prona. Quisque quod debes, age.
Accede adaram victima. Quod alto Dii
Polo absecundent, quod sui Irminsul trahat
In pretium honoris, quodque terrarum Deos,
Deosque olympi foedere aeterno liget,
Diis pene raptam victimam, rursus sacram
Voco ad securim. Vota, si poscis, vove
Hiacynthe nunc suprema.
Hiacynthus. Si venia est, Deum
Supreme mysta, paucula vovebo. Sac. 1. Vove.
Hiac. Non ego secures metuo, non aras meo
Sanguine rigandas; nec Diis quicquam volo
Subtractum honoris: est tamen, menti ardua
Quod fata reddat. Patria dextra Diis
Litatus, iram sanguinis rivo mei
Eram stiturus: nescio an cultro tuo
Diis immolatus vindicem sistam manum,
Patremque fatis eximam.
Sae. 1 Quando Patrem
Vetant amici tollere securim tuo

Iugulo imprimendam; nostra relligio iubet
Diis vindicare vota, Non quaerunt Dii,
Quae dextra feriat victimam; sed quo cadat
Vovente, seu te patria, seu nostra immolet
Manus sacerdos Victimam quaerunt Dii;
Non victimantem dexteram.
Hiacynthus. Iam ultra nihil
Repugno. Cultris viscerum internos sinus
Examinate, colla ferienti date
Praedam securi: testor hunc caeli omnia
Videntis oculum, quique gemmato sedet
Solio superbus, testor Irminsul; Patri
Diisque adaras victima occumbam lubens.
Vos qui sereno volvitis nutu polos,
Terrasque sceptro flectitis Magnis Dei,
Vos morte sobolis sera genitori date
Adire fata. Sanguine rigatae meo
Nubes laventur luminum; Nati nece
Suosque seque redimat afflictus Pater.
Agite, quod agitis; morte si servo Patrem,
Promptum ad secures pectus, et collum exero.
Mergite secures pectori, fuso manus
Sanguine lavate. Quid moras trahitis? mori,
Mori est voluptas! Explico iugulum: feri.
Sac 1. Irminsul auctor orbis, astrorum Pater,
Numen verendum; rite si sacras precor
Supplex ad aras; Numen adverte huc Pium,
Et quo rotatos orbium spectas globos
Oculo, serenam quando dispensas diem
Splendoris Imperator, hanc stratam vide
Tuas ad aras victimam. Hae dextrae tuo

Litant honori. Stringite secures; ubi
Caput ceciderit, antequam fusu rigor
Per osta serpat, membra frustatim date
Edenda magno Numini. Tu subice
Pelvim cruori. Isch. Siste. sacrilegam manum
Helluo cruoris. Sa. 1. Coepta quis novo impiat
Clamore sacra? Fau. Sanguinis crude Helluo!
Sa. 1. Siccine vereris criminum ultores Deos?
Isc. Siccine pianda crimina ultori Deo
Scelerate praebes? nempe te sanctum probas?
Pietas scelesta est, sanguinem quando sitit.
Sacer. permitte sacra. Faust. Nolo.
Sac. 1. Nunc strictam tuum
Vertam securim in verticem.
Isch. Strictam manu
Tua securim detraham. Sac. 1 Fulmen polo
Vindex vocabo. Fau. Non potest Deus impia
Audire vota. Isc. Mitte quem premis. Sac. Vetant
Sacra inchoata. Faust. Prosequi crimen grave est
Male inchoata. Sac. 1. Prosequi laus est, Diis
Quod inchoaris. Isc, Prosequor caelo auspice,
Quod inchoavi, teque sacrilegam manum
Pueri impiare sanguine innocuo veto.
Sac. 1. Tollite secures Numinum Popae, stygi
Capita haec vovete. dumque non unam licet
Aris litare victimam, ternam date.
Isch. Sed non ad aras. si quis Heroas fovet
Sub corde flammas, ense decernat.
Faustin. Manum,
Ferrum, medullas, viscera propino, cui
Par urget animam spiritus?

Sacer. 1. Cadet tumor
In vincla pressus. Fau. Colla vel dextram potes
Vincire, sed non spiritum. Liber vagor
Etiam in catenis. Sac. 1. Ista libertas tibi
Dabitur. Is. probabo parte me hac etiam virum,
Qui fortis hostem ferre fortunam queam.
Sac. 1. In ore multus nempe tibi Mavors calet.
Fau Tibi sub ipso pectore est torpens gelu.
Vel si calentes una sollicitat fibras
Scintilla, ferro iurgium fini. Sac. 1. Decet
Martem duellum, non Sacerdotem.
Faustinus. Times.
Sac. 1 Timere nullum vera relligio potest;
Nisi quem timere iura naturae iubent.
Quod si duelli tanta tibi tamen sitis
Urit medullas, offero Leones tibi,
Tibique. Isch. Fortis indolem ut mentis scias,
Neque hoc refugio. Faust. Forte Tirones putas?
Iam nuper arma nostra nemorosae leo
Terror latebrae timuit, atque ursus fuga
Vitavit. Isch. Animus gestit in pulchram feras
Vocare pugnam. Si quis est, heroum avet
Videre qui spectaculum, videat mea
Amoenus arma, quando terrentem iuba,
Rictu frementem, et ungue minitantem dabo
Neci leonem. Fau. Meque dum excutiam truci
Urso furores, et suo caesum dabo
Natare tabo. Quisquis hic urbem colis,
Spectator adsis; ante non visam tibi
Recludo scenam.
Sac. 1, Fremere cum nondum vides

Hostem. Crepare bella submoto procul
Mavorte, nempe militem talem decet.
Sequens docebit hora, quod praesens crepat.
Subite vincula interim, donec suos
Circus furores induat, furor viros.

SCENA QUINTA. Sacerdotes conspirant in Iuvenes, ut si ferarum evadant Victores, alia eos fraude circumveniant, et simul cum Hiacyntho in interitum trahant. Sacerdotes 2.

Sac. 1. Prosequere. Russipande, consilio ac fide
Telam inchoatam fraudium. Aetatem supra
Fastu intumescunt. Temnere feras qui potest.
Superare poterit; quique non circum timet,
Circo est timendus. Perdimus puerum Diis.
Si beluarum forte victarum cruor
Arenam inundet. Ratio servandi Deis
Si qua est honoris, suggere arcana fide.
Sac. 2. Astu per omnes ire iam pridem modos
Edoctus ipse, consulo antiquos dolos
Pietate tectos. Vitia cum pietas docet,
Vis nulla frangit. Sac. 2 Multa meditanti, ingere
Et plura Russipande. Sac. 1. Si nostra approbas
Consilia, dicam. Forte si palmam ferant,
Et irruentes funere trucident feras,
Nova concitare plebis in iuvenes decet
Odia, et furores. Sac. 1. Qua arte?
Sac. 2. Quae rursum reos

In plebe faciat: Colchicos clama dolos,
Herbaeque vires Thessalae insimula: furor
Expergefactus plebis in nova attrahent
Supplicia iuvenes.
Sac. 1. Consili modum probo,
Iam pandat ergo plurimus arenam furor.

SCENA SEXTA. Confluit ad spectaculum populus: descendunt in arenam Iuvenes: superantur fera: proclamantur Iuvenes Magi: ideoque carceri mancipantur. Sacerdotes. Hildegardis. Ischyrion. Faustinus. Araspus. Spectatores, Praeco. Grocanus.

Praeco. Spectator adsit. cavea dimittet feram,
Aut Iuvenum honesto Marte caedendam, aut suo
Cruore iuvenum forte pressuram sitim.
Herous illis animus est, istis furor
Est belluinus: pendet hinc victoria.
Et inde dubia. Spect. 1. Brachia Ischyrion minax
Hic nudat intus. Spect. 2. Inde Faustinus. Putas
In hoc arenae proelia daturos sinu?
Praeco. Mox ipse cernes.
Spect. 1. Quantus implevit locum
Populi ruentis nimbus!
Spect 2. Hoc proprium est iocis,
In curiosa bella pene urbes trahunt.
Miles. Cedite minoris impudens sortis manus,
Vacuate sedem Numinum Mystis sacris.
Primoque stragem sanguini.

Spect. 3. Hic sedes patet.
Sac. Principia grandi praelio accendant tubae.
Araspus. En bina Martis pectora.
Hilde. O veris rosae!
Geminique flores! ista truculentus leo
Ursusve capita demetat? Araspe hic ferum
Sapit tyrannum, quisquis has primi rosas
Veris, Leonis ictibus praedam dari
Truculentus imperavit.
Araspus In sacros greges
Tua lingua peccat: dicta quae nocent, tace.
Melius silebis verba, quam dicta revoces.
Isch. Faustine, arenam ingredior.
Faust. Ischyrion, pari
Animo theatrum ingredior aut vitae, aut necis:
Si me vel ungue cadere, vel dente obvii
Contingat ursi conteri, extremum hoc erit
Solamen, atrum mortis in gremium tua
Cecidisse causa. Grata mors semper venit,
Quae venit amici gratia, Isch. Quamvis ferae
Nos in voracem destinent rictus famem,
Nondum periimus: pectore sub isto calet
Domitor leonum. victor ursorum cruor.
Sed si cadendum sit tamen, leto comes
Cadamus uno. Pulchrius semper duos
Mors iungit una, vita quam societ duos.
Stat mente vel vicisse, vel pulchra nece
Clausisse vitam. Sac. 1. Buccina exacuat sono
Ungues ferarum. Groc. Dente iam saevit Leo,
Et ursus ungui destinat vulnus. Sac. 1. Aperi
Oppessulatas [(transcriber); sic: Opessulatas] belluae ardenti fores.

Sint prima in ursos proelia.
Ischyr. Hiacyntho Dii
Hic praeliatur ensis. Faust. Hiacynthum volo
Manu hac redemptum.
Ischyr. Causa, quae armavit manus,
Honesta, bellis exitum spondet bonum.
Secunda bella, causa, non robur facit.
Procumbe tristis victima inferno Iovi.
Hild. O quanta iuvenem gloriae accendit sitis!
Arasp. Non ille vile stemma plebeium genus,
Humilesque proavos, aut lares humiles sapit.
Faust. Procumbe: nigro Numini inferias damus.
Procubuit. Ischyr. Ore mordet haec terram fera,
Animamque mixtam sanguine effundit.
Faust. Vides.
Primum secunda praelium gestum manu?
Arasp. Opinionem plebis evicit furor
Generosus animi. Isch Cerne prostratos solo
Primos furores. Faust. Alteri caveam aperi.
Sac 1 Geminus arenam terreat rictu Leo,
Isch. Huc ad sagittam. Funeri geminus tuo
Praelusit ursus; prima qui instantis necis
Vicit pericla, pectus intrepidum quoque
Adferit secundis. Faust. lentus in arenam trahis
An pigra membra? metuis! angustum petis
Timore adactus angulum? Hild. Ferrum Leo,
Pulchrumne iuvenum potius ardorem timet?
Faust. Debemus ergo funera, et nostram necem
Lacessere armis? Arasp. Hoc solet virtus virum,
Impetere, si non petitur. Isch. Occubuit meus.
Faust. Meusque terror.

Spect. 1. Vincis Ischyrion, Io:
Spect 2. Faustine vincis.
Sac. 1. Siste, quid properas nimis.
Iudicia vulgus? Lentius laudes cane.
Examinate facta. Censetis manus
Vigore stratas belluas? quanto dolus
Errore ludit! nempe Thessaliae vigor
Adhibitus herbae, Colchicae fraudis labor,
Magicumque carmen ensibus fecit viam,
Irasque ademit belluae, ut posset minus.
Spect 1. Corripite sax manibus, hoc nimbo decet
Perire, quisquis arte Thessalica valet.
Isychyr. In innocentes ardet invidia novis
Succensa flammis Faust. Testor errantum polo
Agmina corusca siderum, ferro viam
Haec dextra fecit.
Sac. 1. Colchico cantu potens.
Spect. 1. Ad carceres. Spect. 2. Ad carceres.
Spect. 1. Tetros specus,
Habitata lemuribus antra.
Spect. 2. Nocturnum chaos.
Spect. 1. Scelerum latebras.
Spect. 2. Antra pallentum. Spect. 1. Ad styga.
Et si quid ultra Taenari claudit furor.
Faust. Quantum nocere invidia, cum lives, potes.
Isch At cum nocere plurimum tentas, faves.
Quemcumque dente rodis, eximium probas,
Namque invidere, nisi bonis, numquam potes.

SCENA SEPTIMA. Hildegardis Ischyrionis, ac Faustini, quos certantes viderat, amore tacta, in spem venit suae per hos Iuvenes libertatis indipiscendae. Hildegardis.

Nescio, quis ignis pectori illapsus cremat
Imas medullas: vultus, et frontis decor,
Iuvenilis ardor, mentis intrepidus tenor,
Animusque constans, rebus adversis manus
Exercitata, radius oculorum gravis,
Nil humile produnt. Maius haec aliquod bonum
Fortuna velat. Nec tamen totam potest
Velare, quin se luce manifestet sua.
Virtus latere nescit. Erumpit. Suo,
Quamvis tegatur, igne sublustris micat.
Grande aliquid ille lenis oculorum mihi
Promittit arcus; illa non nocui manus
Vindex puelli, quamque servarunt Dii
Contra feroces bella portantem feras.
Quid si, Hildegardis, illa tot factis gravis,
Tot dextra palmis nobilis, nostri quoque
Vindex, reponat patrio memet lari?
Par illa tantis ausibus certe est manus,
Par illa virtus. Ah satis tandem, satis
Sit Hildegardem Principis natam, sui
Luctum parentis, et sibi, et Patri gravem
Latuisse fanis, impiis mixtam sacris!
Amor Parentis, pulchra libertas mihi
Mentem lacessit. Una spes fulget polo

Mittente tantis rebus Ischyrion. At heu!
Antro tenetur, et catenarum gravi
Pondere ligatus, vix solo attollit caput.
Et hic nefandis eximet temet sacris?
Hic servitute solvet? et vindex suae
Dabit Hildegardem patriae? ipsa eheu! tuas
Spes Hildegardis decipis! magnum malum est
Amoris ignis: si semel pectus cremat,
Plerumque fumi nubibus mentem eripit.
Sed tamen et intus voce secreta urgeor.
Aggredere facinus, parva qui nescis amor.
O carcer! O si frangere hac detur tuas
Manu catenas Eripit memet mihi
Generosus ardor. Fraudis inveni modum,
Quis Hildegardem prohibet accessu specus?
Quidquid sacrato Virginum numero licet,
Licet Hildegardi. Sed quis approperat gradum?
Araspus ipse est: ille consilio, et fide
Consilia nostra fulciet.

SCENA OCTAVA. Aperit Araspo suum Hildegardis consilium, de Ischyrione ac Faustino, de se etiam per illos liberanda; ac multa dissuadentem tandem musam adducit sententiam. Hildegardis Araspus.

Araspus. ---- Quae te hic morae
Tenuere solam? Hild. Rebus afflictis ades
Lux et levamen. Arasp Aliquis in pectus dolor
Repente fusus mentis exturbat statum?

Hild. Non humile mente volvo consilium, exitus
Anceps futuri. Arasp, Prome, si recti modum
Suggerere nostra posse consilia putas.
Hild. Iuvenes, frementes praelio quorum ferae
Exercuere dexteras, menti altius
Adhuc inhaerent: casta me pietas trahit
Repleta caelo pectora, gemellos specu
Solvisse iuvenes.
Araspus. Quos amor fluctus movet?
Res ista nimium est lubrica, et propior neci:
Tibique et illis aleam extremam iacis.
Hild Urgeor in ausus. Ar. Lege rationis preme
Aestus amoris. Saepe delusae spei
Lugere debet damna, qui praeceps nimis
Provolat in ausus. Certum in exitium trahunt
Te spes dolosae. Hild. Saepius lusae spei
Deflevit ille damna, qui lentus nimis
Tentavit ausus. Hora, quae semel exiit,
Numquam redibit. Liberos luci dare
Quos nunc valemus, post dies nullus dabit.
Araspus. Qua nunc valebis arte?
Hildegardis. Quam tuto sequar.
Arasp. Amor Argus aliis saepius caecus sibi est.
Hild. Amor Argus aliis, et sibi est Argus; cui
Pietas oculus est: ille, quem caecus puer
Accendit, ille caecus in damnum ruit.
Me melior urit flamma, quam caelo Deus
Spe patriae animat. Arasp. Quisque consilia sua
Putat esse caelo nata. Non vitium leve est,
Opinionem propriam in gravibus sequi.
Hild. Nec summa laus est; cum tibi credas nihil,

Opinioni credere alterius nimis.
Neque tibi nimium crede, neque nimium alteri.
Hoc tamen Araspe crede, perfectum dabo.
Nam prosper arma porrigit caeli favor,
Spondetque palmam.
Araspus. Certa sic tibi esi salus.
At me vereri multa non unus dies,
Annusve docuit, Finge penetratos specus,
Pedibus soluta vincula, et luci datos;
Qua te solutam posse de fano eripi
Ratione speras Hild. Quid virum vanus sopor,
Et umbra terret? Arasp. Saepius spectrum fuit,
Quod credis umbram.
Hild. Mentiar amictu virum,
Suspicio nulla vestium fraudi subest.
Tu mihi fidelem Araspe, dum factum coquo;
Impende dextram.
Araspus. Vix habent fraudes locum.
Hild. Sinon habebunt, haec manus faciet locum.
Ara. Non semper est laus facere, si facti subit
Te paenitudo. Hild. Saepe quod factum dolet,
Fecisse laus est. Ara. Ratio non casus probet.
Hild. Natura, pietas, catio, consilium probat.
Arasp. Nihil refragor: vereor hoc unum tamen,
Ut destinatus subeat eventus rei.
Non semper hilaris finis, ut initium fuit.

CHORUS. Idololatria Saxoniam in Labyrinthum inducit [(transcriber); sic: induducit] , comitatur Fides: errores detegit: armat contra Minotaurum: armata Minotaurum occidit. Victa Idololatria per ventos avehitur. Saxonia vires Fidei agnoscit, et praedicat.

Pars prima. Idololatria blanditur Saxoniae, in Labyrinthum inducit.

Fides. Ut det naufragio ratem.
Idol Hortorum interior scena, superbior
Est sedes Charitum. Fid. Non remeabili
Sed fraude illaqueat. Idol. Blanditiis favent
Hinc ver, hinc charites, Fid. Blanditiis quoque
Hinc ver, hinc Charites necant.
Saxon His nolim fragiles conditionibus
Emisse illecebras, aut leve gaudii
Fucati folium. Tutius avoco
Mentem deliciis; quando sequentibus
Conflant gaudia sentibus.

Pars secunda. Saxonia armatur, et Minotaurum conficit.

Quid spectas latebras? Fi Non bene sustine
Splendorem Fidei. Lumine veritas
Gaudet; Cimmeriis error inobsequens
Involvi tenebris. Quid dubitas? feri.
Orco victima concidat.

Pars Tertia. Fugit per aerem Idololatria. Saxonia Fidei vires agnoscit.

Hanc monstris pietas obicit aegida:
Hoc filo dubios explicat exitus,
Ambagesque loci. Dicite posteri:
Empta est vera salus fide.

ACTUS IV.

SCENA PRIMA. Vitigindus Dux castra Caroli explorat. Carolum, ac militem orantem deprehendit. Visis de cruce portentis terretur. Vitigindus. Carolus.

Vitigind. Mendace tectus veste trepidantem gradum
Importo castris Caroli. Fateor metus
Per ossa friget; imperant curae tamen,
Timore pulso, regna, queis leges damus,
Etiam tueri capite venali. Deus
Nos esse Reges voluit, ut curas suas
In nos reclinet: ille qua mundus patet,
Promittit oculos: si poli Regem Deum
Lubet aemulari, regna qua patent, deces
Vigilare curas regias. Ille in polos
Si quis Mimantis aemulus montes rotet,
Aut saxa centum manibus enceladus vibret.
Ultrice saevus dextera elisos polos
In tela rumpit; quaque micuerunt minae,
Non segnis armis obviat. EAdem decet

Virtute Reges, parte qua excidium furor
In regna portat. obvium fulmen dare.
Hoc ago, profundae vallis exploro sinus,
Aciemque et arma Caroli. Sed quis sonus
Increpuit aures? Tacitus in densas gradum
Subduco latebras. Quantus umbrosa latet
Miles sepultus valle! quis tacitus stupor?
An maeror aliquis est? an insidiae, et doli?
Carol. Reges adesse convenit, quando prece
Supplex in arma miles implorat Deum:
Exempla Regum lenius plebi imperant.
Quo saepe lex non cogit, exemplum [(transcriber); sic: non] trahit.
Procumbe mecum, quisquis e caelo, Deo
Moderante, credis proelia, et palmas regi.
O cui cohortes mentium, caeli agmina
Alata semper militant, cuius cadunt,
Surguntque nutu regna; qui palmas manu
Diribitor aqua dividis: semper tamen
Ad aequitatem respicis causae: tibi
Si causa nostri arrideat belli, vide
Haec pronus arma. Nulla nos urit sitis,
Ambitio nulla cogit ad ferrum manus,
Tibi militamus Numen; accensos tibi
Proferimus aestus pectorum, quaque emicant
Invisa caelo monstra, Tartareo specu
Progenita soboles, Numinis famam tui,
Tua signa christe profero, melior nequit
Mihi militare causa, quam tu, mi Deus?
Vitigin. Heu me! quid illic video? Christiadum cruces
In arma, in enses promicant certatim.

Angelus. In hoc
Signo Imperator vince. Viti. Victorem quoque
Nondum peracto praelio caelum canit.
Vitiginde quid molimur? in nostras neces
Haec arma vigilant; Carolo certam canunt
Haec arma palmam: Vera si canunt tamen.
Gens ista Magicos fraudibus nectit dolos,
Artesque ducit Taenaro. terrent minae,
Sed facta desunt. stipiti affixus chalybs.
Quid possit, artes militis nostri dabunt.

SCENA SECUNDA. Carcerem invisit Hildegardis. Vinctorum casus intelligit. Libertatem eis offert, si eam stituri sint innocuam parenti: pollicentur. Hildegardis. Ischyrion. Faustinus. Hiacynthus.

Hild. Remedia tempus dubia praecipiti malo
Posset parare; certa vix poterit tamen.
Popae furores rara demulcet mora;
Quos fuere iuste larva pietatis male
Praetexta suadet. Rumpo, dum fas est, moras;
Antrumque subeo, prima quo laetae spei
Aspirat aura; qui dies circum suae
Irradiat auro lucis, obscuras nimis
Mihi parit umbras: semper in iuvenum caput
Iam iam cadentis terret obtutus meos
Ictus securis. Nullus observat gradum?

Tuta Hildegardis scena consiliis patet.
Subeamus antrum. Isch. Claustra sonuerunt specus:
Suprema nobis luxit ad mortem dies.
Eloquere; lethum nuntias? pectus gero
Non imparatum: mortis assuevi minis.
Hild. Meliora iuvenes! fata quantumvis tonent
Propinqua ferrum, et cote centena micet
Acutus ensis; blandus astrorum tamen
Aspectus enses sanguinis calidos siti,
Avidumque chalybem caedis, a vestris procul
Verticibus arcet. vinculis solvi placet
Manus, pedesque? Faust. nempe ut et collo caput
Solvatur. Edic, fata si portas? lubens
Iugulum parabo. Si qua te moveat tamen
Pietas, puellum subtrahi ferro peto.
Hild. Et vos ademptos funeri vitae dare
Mens est, et arcta solvere antrorum mora.
Isch. Mors una solvet: funeri primis puer
Assuetus annis, quando me patria domo
Pirata rapuit, iuvenis ad honestam necem
Damnatus inter belluas, seu quas nemus
In me incitavit, seu Sacerdotum furor.
Hoc nempe didici; Stare, cum tragicum venit
Mors in theatrum.
Faust Militi laudum ultima est,
Cecidisse honesto funere. Hild At quando potest
Inicere honesta vita funeribus moram,
Mors minus honesta est.
Isch. Turpe medicamen pudet

Adhibere morbis. Hil. Turpius vita est, mori,
Cum vivere licet.
Faust. Quando vel licitum est mori,
Vel longiores ducere precatu dies;
Mortem impetratae praefero vitae bono.
Vita impetrata semper alterius bonum est.
Isch. Servire voluit, per preces quisquis breve
Mendicat aevum: servitus peior nece est.
Ne serviamus colla ferienti dare
Lubet securi. Liberum memet facit
Natura, leges, indoles, Genitor, Deus.
Non vendo iura, binus ut forsan dies
Vitae in tributum veniat.
Hildegardis. Hoc proprium malum
Longa subactos clade persequitur, fidem
Animumque rebus credulum nullis dare.
Quod ergo mentis altius pungit sinum,
Aperire liceat. Fausta vos rebus meis
Iuvenes tulerunt astra: libertas mea
Vestra redempta stabit. Hic fani Deo
Ministra turpe semper obsequium fero,
Pudet Hildegardem turpis officii. Pudet
Inter secures sanguine in sectas, manus
Adferre ad aras, Vestra libertas meae
Una est redemptrix: innocens vobis puer
Hiacynthus iras pectori ingessit pares:
Vocat Hildegardis innocens, quondam suo
Erepta soboles, scelere Mystarum, patri.
Fa. Ischyrio! Isch. Si me carcere exemptum dabis,
Tentabo vires. Semper innocuum manus

Defendit ista sanguinem. Fau. Et faustum Dii
Semper dederunt exitum. Hil. Fraudi quoque
Huic spero facilem. Ischyrio, si spondes mihi,
Post has latebras sistere innocuam patri;
Dabo resolvi pedibus aeratas moras.
Isch Pura innocensque et tuta sisteris patri.
Hild. Sperate: factum cernet hic sol, quod sequens
Miretur actum, quodque posteritas neget
Potuisse fieri. Isch. Fine meliore ut cadant
Meditata, calida Numen accedam prece.

SCENA TERTIA. Geronda, Hildegardis aemula, invidia mota abit, ut Hildegardem accuset, quod Aven inimicis tradere, et bona Pontificum pessumdare moliatur.

Ger. Deprensa fraus est Hactenus crebro nihil
Dolo peractum est; Syrtibus adhaesit ratis:
Et saepe coeptus, saepe disiectus quoque est
Furoris ardor. Hactenus fulgur dedi;
Quod tento posthac, fulmen est. Nam quid tibi
Volante crista pileus multa rigens
Gemma vitilis habitus, et cruri ocrea
Aptanda, calcar ocreae, et lateri chalybs!
Ex quo sub isto degit Irminsul lare,
Tam dira scelera nullus aspexit dies,
Quod Hildegardis corde meditatur nefas.
Quae scelera volvit? quidquid hoc sit, nil agit

Mulier honestum, quando mentitur virum.
Adeo Senatum praesidem loci, sero
In ore crimen, illa quod gremio gerit.

SCENA QUARTA. Hildegardis mutato ad fugam habitu carceres adit Hildegardis. Araspus.

Hild. Monet hora. Vixdum licuit induere virum,
Quae reliqua superant, fingere [(transcriber); sic: fangere] , actutum expedi.
Araspe, quid animi esse simulato viro
Ad tanta credis ausa?
Arasp. Quem poscunt sibi
Meditata fata. Hild. Fateor indutu virum
Simulo, sed animus feminam nondum exuit.
Pavor per imas ossium attonitum vias
Trahit rigorem. Concuti non est probrum,
Sed excuti animo. Arasp. Semper herous vigor
Trepidat initio: magna meditantem pavor
Primum coarctat: sed stimulus ille est pavor
Ipsi rigori. Hild. Qualis hoc cinctu tibi
Videtur Hildegardis? Arasp. In Martem ferox
Hostem exciturus hostis externa micat
In veste; maior animus interius latet.
Hild. Sic est: inausa feminae attento: pares
Sed corda vires fulciunt. Arasp Cauto tamen
Incede gressu. Magna vigilantem volunt
Cautumque. Fortem non minus facit animi

Cautela; quam vis roboris: gemina hac nota
Dignosce sortem, si pariter agit, et cavet.
Hild. Age hoc Araspe; quando meditatis vigil
Desideratos exitus rebus paro,
Instructa navis lina fugienti explicet.
Arasp. Propera. calentes saepe vitiantur mora
Mentis favillae. Qui cito fervet, cito
Defervet ignis. Sana consilia bonum
Non sortiuntur exitum, ubi nectunt moras.
Differre fraudem, et exitum nolle; est idem.

SCENA QUINTA. Geronda apud Pontifices Hildegardem accusat. Geronda. Sacerdotes. Praefectus vigiliarum.

Sa. 1. Et Hildegardis prodere inimicis Aven?
Tradereque secum opima Pontificum bona?
Tam turpe, tam palmare, tam dirum netas
Ausa Hildegardis? Ger. Hoc novum credis? malum
Non quando paret, incipit, Quidquid nocet
Antea nocendi semina in fibris gerit.
Sa. 1. Haec Hildegardis? tuque qui caelo praees,
Innocua volvis sidera Irminsul polo?
Necdum tonante ab aethere elisis ruit
Fulmen procellis? languide in poenas Deus.
Resesque Numen! quid Giganteas iuvat
Reprimere vires, si Giganteo furor

Maior furore Numinum incestat domos?
Si pharetra necdum vidua, si necdum suos
Sopivit ignes Lipara, si Lemnus calet,
Incumbe in iras maxime Irminsul, polo
Committe nubes, bella ventorum cie,
Dirumque ruptis nubibus collum preme.
Sed quas futuri criminis prodis notas?
Geron. Non una superat. Namque quid toties specum
Vinctosque visit? Sac. 1. Nempe Vestali licet.
Vix credo; facinus certa nisi probet nota.
Errare Iudex facile deceptus potest,
Qui facile credit. Parca tunc licita est sides,
Credenda pretio multa cum prostant levi.
Ge. Cum pauca credunt Iudices, peccant magis.
Adscelera sternit semitam Iudex, parum
Quicumque credit. Sa. 1. Pressa iustitia iacet,
Si cuncta credant Iudices. Pars altera
Est aequitatis, ut nihil credas, nisi
Antea probetur. Ger [(transcriber); sic: Gar] . Signa si poscis, dabo.
Quid ille clandestinus umbrosi specus
Accessus? ille vestium, et cultus viri
Novus apparatus? Crede, cum mulier virum
Induit amictu, vix habet signum sui
Sac. 1. Natura gemina Iudici bono via
Patefecit aures: audiat multa; at parum
Ut credat. Ger. Imo plura crede, quam audias;
Antiqua lex est Iudicis, plura addecet
Te suspicari, quam vagus rumor ferat.
Sa. 1. Sic est: petatur illa, ne prior petat.
Fortuna solita est antevertentem sequi.

Defendat aedes miles, et Martem foro
Teneat paratum iussibus nostris cohors.
Tua ista cura. Praef. vig, Nulla retinebit mora.
Sa 1. Ego turris altos carceres, tetros specus,
Et antra stygiis aemula sacrata manu
Stipatus adeo. Ger. Vivo! iam fausto volat
Spes nostra Ponto. Quando tua dubio natat
Ratis Hildegardis Aeolo: felix meae
Aspirat aura: qua peris, vitam traho.
Ibi vivit hostis tutior, ubi hostis perit.

SCENA SEXTA. Extemporaneae per urbem disponuntur excubiae. Praefectus vigiliarum.

Numquam acriores fronte spiravit minas
Princeps sacrorum. Valida tempestas tenet
Oculos, et ore fulmen elisum crepat.
Pa ere nostrum est fulmini. Muros tene,
Viasque claude miles. hic fanum obside.
Hostile ne quid civium attentet furor.
Aut Hildegardis forte scrutata exitum
Effulminandi subtrahat dextrae caput.
Tumultus absit, arma dissimulet quies:
Ferrum paravit cautior, quisquis tegit.
Vos huc et illuc: quisque vigilantem sono
Impendat aurem, et servet attentus vias.

SCENA SEPTIMA. Hildegardis in ostio carceris cum Iuvenibus ad fugam paratis deprehenditur. Hildegardis. Ischyrio. Faustinus. Hiacynthus. Sacerdos 1.

Hildeg. Hinc iter in altum est, solvimus fausta alite.
Isch. Nondum tenemus tuta.
Hild. Principium bonum
Pars media facti est. Ergo quod Superi bonum
Faustumque iubeant! aemulos Diti lares
Deserite mecum: rumpite excessu moras
Ne quod parandis suppetat tempus dolis.
Ante occupate, parva quod difflat mora,
Tempus salutis. Saepe destruxit dies
Medius, quod anni mille struxerunt opus.
Properate: celeri vita dependet fuga.
Sa. 1. Siccine profundi Ditis extremo satu
Male fusa soboles, spuma Tartarei canis,
Et fax Averni, taeda Thisiphones, trucis
Flagrum Megaerae: siccine in caelum? ah pudor!
In sacra! iura gentium! tantum! tam atrox!
Tam insigne, tam palmare tentatis scelus?
O turpe monstrum saeculi! quodnam malum est
Muliere peius? sceleris est omnis capax
Dolosa mulier; innocens vultu, nocens
Latente fraude; gestibus pia, at impia
Mentis recessu: blanda sermone, at ferox,

Si robur adsit. Virginem fingit genus,
Corde impudica est; voce mentitur fidem,
Dolos factis: pacis inimica exerit
Vultu quietem: fronte probitatem explicat,
Et mille fraudes corde falla ci tegit.
Furiale monstrum peste Taenaria satum.
Hia. In innocentes ista tempestas furit.
Isch. Venerande caeli Mysta, si frenos tuo
Ponis furori, purius lucem bibes.
Sac 1. Occulta credis ire consilia tua
Cruenta, dira, infanda, sacrilega, impia?
Meridiano clarius phoebo micant.
Aperta caelo. Hild. Numen appello innocens,
Sac. 1. Quod impiasti Hild. Lumen astrorum invoco.
Sacer. Te damnat illud.
Hild. Vestis haec, lingua est poli?
Sacer. Nimium locuta.
Hild. Signa quae faciunt ream?
Sac. Mutata vestis, tempus, et socii, et locus.
Hild. At mihi licebat adire tenebrosos specus.
Sac. At veste non mutata.
Hild. An hoc vesti putas
Minime licere? Sac. Virgini castae licet.
Hild. Talem Hildegardem Caelites ipsi probant.
Sac. Talem Hildegardem vestis et socii negant.
Isch. Si tempus istud, vel locus culpam notat,
In nos refunde. Sac. Scilicet turris reos
Et vos, et illam claudet obscuro specu.
Obscuriorem miles in turrim trahe,
Multoque cinge milite, Faust. Feramus pari,

Hanc mente fortem, qua catenatos malae
Tulimus furores. Isch. Dira quem coepit semel
Fortuna premere, dum opprimat, semper premit.
Sa. Sistite. Cruenti machinam hanc struxit doli
Fraus nota Arasp.
Hild. Dira suspicio! improbos
Probosque eodem turbine involvis. Semel
Cum peccat ira suspicax, quidvis timet.
Sac. Ite hinc, Araspum carceri, et vinclis date
Iuvenesque socios Ista, Tisiphone satus,
Huc ad tribunal tracta, pro causa sua
Peroret ante, quam tribunalis cadat
Damnata voce. Iudices causam prius
Audire par est, quam neci addicant reum.
Quisquis petenti non dat auditum reo,
Ut aequa iudicarit, haud aequus fuit.

SCENA OCTAVA, Araspus captivus ducitur. Araspus. Miles.

Araspus. Me vos ad antra?
Miles. Adluce viduatos specus,
Exilia Solis, Tartaro affines domos.
Arasp. Nam quae me Araspum culpa damnatos iubet
Dies sub antro ducere? vigilas poli.
Chorosque nitidos testor, astrorum Patres,
Simulque populum, invidia me facit reum

Non culpa mentis. quidquid est gestum, geri
Lex exigebat. Si qua me tangit tamen
Culpa, pietatis illa, non sceleris fuit.
Sed imperata miles ad finem trahe;
Mihi et sub antro pura lucebit dies.
Sol innocentis vultui obnubi potest;
At innocentis eripi menti nequit.

SCENA NONA. Hildegardis coram Magistratu causam dicit: tactu candentis ferri eius probatur virginitas; ac demum urgente sacrorum Pontifice rea mortis proclamatur. Hildegardis. Sacerdos. Magistratus.

Sac. Exigite causam Iudices: solitus rigor
Teneat tribunal: patrias leges, sacra
Et iura gentis, civium lares, bona,
Haec una causa versat. Iudex 1. In causam rea
Orare si quid postulas, ora: licet.
Hild. Quae iudicandi ratio? quae leges? prior
Ut rea perorem? quisquis accusas ream,
Ostende crimen. Nemo se purgat prior
Quam crimen irrogetur.
Iud. 2. In temet tuos
Converte vultus: ipsa tu crimen tuum es.
Mentita sexum veste, non unum coquit
Sub corde crimen. Iudex 3. Ausa sacrilegum pedem
Efferre templis, seque furari Diis

Non innocentem se probat. Iud. 1. Tetri specus
Deprensa in ore' postque compedibus reos
Iuvenes solutos, tota properantem in fugam
Intenta; non est innocens. Nam cur fugis
Si nulla damnat culpa? quem nullo premit
Morsu Chelydrus mentis, hic constat sibi:
Contaminatae mentis indicium fuga est.
Iud 2. Eloquere iam Hildegardis in causam tuam,
Manifesta si quid scelera te fari sinunt.
Hild. Tria Hildegardem, Iudices, ream probant:
Mutata vestis, exitus fano, et fuga
Tentata. Fateor feminam veste exui,
Virumque sumpsi: fateor e fano exii,
Celeremque nimis incauta tentavi fugam.
Sed neque virilis cinctus, aut fano exitus,
Aut fuga nocentem me probat: fateor tamen,
Fateor nocentem memet, et gemino ream
Culpae; quod isto tamdiu vixi loco:
Citius decebat facere, quod sero nimis
Tentavit Hildegardis, et mortis timor
Semel oppetendae, debuit numquam hanc mihi
Necessitatem ponere, ut moriar diu.
Crimen fatentis alterum est, quod tam grave,
Tam gloriosum facinus incauto nimis
Aggressa initio, fine fraudarim suo.
Haec Hildegardi consciam mentem premunt.
Iud. 3 Haec ad tribunal?
Hild. Innocens nullum fori
Metuit tribunal animus, et constat sua
Securus innocentia, Iud. 3. Quonam probas
Te non nocentem teste? Hild. Non eget; cui

Est testis animus ipse. Naturam sequor,
Dum iura libertatis inquiro. Hanc licet
Avibus ferisque quaerere, et crimen mihi est?
Mihi sacrilegium? Forte si bello forem
Captiva ducta, quaerere liceret fugam;
Quod rapiar, una Principis soboles Patris,
Ius per do libertatis, et nostram est nefas
Quaerere salutem?
Iud. 1. Quaerere salutem tuam
Si ius sinebat: vincula reorum tamen
Rumpere vetabat.
Hild. Iura quae dederant fugam,
Eadem sinebant media: quod caeco specu
Mecum extrahebam, media credebam meae
Futura libertatis Hoc uno rea
Moriar libenter: sera posteritas tamen
Hoc in tuarum censibus laudum canet,
Quod innocentem, Regis abneptem, satam
Principe parente, scelere Mystarum suo
Raptam parenti, Virginem intacta viro,
Cruda peremptam [(transcriber); sic: petemptam] caede, submersam, suo
Sanguine sepultam, victimam infandis Diis
Dicaris. At si conscius recti mihi
Non loquitur animus falsa, fors superos adhuc,
Adhuc et homines cura mordebit mei.
Fors Gange quondam clara nascetur dies,
Quae me innocentem vulget, et verum mea
Post fata sero in cinere patefactum probet.
Iud 1. Inclinat animum causa. Naturam sequi
Quisnam vetabit? Iud. 2. Monstra libertas movet,

Civesque nemorum belluas; quidni et fibras
Sollicitet hominis?
Iud. 3. Capta, qua potuit, fugae
Scrutata portam, criminis nullam potest
Traxisse maculam.
Iud. 1. Traxerit, tamen aliquid
Dandum mulieri est, aliquid aetati quoque.
Sa 1. Aequi memento, quisquis ut Iudex sedes.
Natura non tuetur in superos ream.
Natura crimen diluat, nullum scelus
Posthac in orbe est. Crimen excusat fugae.
Si nempe fuerit capta, non templo suis
Dicata votis. Media fugiendi reos
Dedere iuvenes sata. Sic vobis rea
Probavit innocentiam? certe est nocens,
Quaecumque iuvenum amore deferuit Deos.
Ut innocentem se probet, castam probet.
Hild. Nihil verebor: si Deos frustra invoco
Testes pudoris, torris innocuam probet
Esse Hildegardem, torris antiquis avis
Testis pudoris. Iud. 1. Torris accensis micans
Undique favillis dextrae insertus, ream
Vel Hildegardem sceleris infandi arguet,
Vel ille poenis eximet. Sac. 1. Torrem date.
Hild. Te Phoebe testor, vosque lucentis poli
Sidera, minores gemmulae; innocuam manum
Admoveo ferro. Iudices vestros quoque
Nunc testor oculos, innocens sceleris probor
Docente ferro. Sac. Scilicet non est nocens,
Quae Thessalo ignem carmine incantat. Pudor
Venalis omne facile persuadet scelus.

Nihil veretur Colchicas artes, pudor
Cui rullus animo est.
Iud. 1. Innocens virgo licet
Possit videri, dubia versatur tamen
Utraque lance causa. Ne praeceps nimis
Iudicium aberret semita recti, mora
Scelus exigatur. Veritas mora patet.

CHORUS. Saxonia per Fidem de Haeresi triumphat. Fides viam Crucis Saxoniae ad caelum sternit; Gratia eam sinu excipit.

Pars Prima. Saxonia triumphat de Haeresi; et gloriam suam Carolo Magno adscribit. Saxonia.

Terram occupamus; quam prius Haeresis
Armata centum sauciavit
Flagitiis, scleerumque monstris,
Triumphe! Regum gloria, Carole,
Et maximorum Maxime Caesarum,
Sidusque terrae; quem veretur
Pax rigidis reparata bellis.
Triumphe! Regum haec maxima gloria est,
Qua bella portant, pacis amoenius
Inferre vexillum, fidemque
Perpetua stabilire sede.

Pars Secunda. Fides viam Crucis Saxoniae ad caelum sternit. Fides.

Procul beata devius orbita,
Totoque caelo exerrat; odit
Quisquis iter Crucis ambulare.
Inscende caelos. Iam tibi Gratia
Frontis serenis nictibus annuit:
Iam voce compellat morantem:
Iam faciles tibi pandit ulnas.
Arrepta, semper profuit: at semel
Neglecta, numquam se dedit obviam.
Ut fulmen apparet, fugitque.
Ne fugiat; cape, dum vocaris.

Pars Tertia. Gratia suo sinu Saxoniam excipit. Gratia.

Caliginosas in tenebras
Fundo diem meliore luce.
Sponte occupantes incito; semita
Exorbitantes mollius increpo,
Viaeque reddo: fulminantis
Concutio facis igne duros.
Ades; perennes ambitiosior
Subire caelos, te prius in sinum
Infunde nostrum: te beata
Caelicolum regione sistam.

ACTUS V.

SCENA PRIMA. Confligit cum Carolo Magno Vitigindus et superatur. Animum ad fidem Orthodoxam adicit, Carolus Herespurgum tendit. Vitigindus. Carolus. Arbastus. Ferrandus. Theonas. Olethrius.

Theonas Dux. REs in propinqua valle non certis adhuc
Ambigua signis nutat. Aerato micant
Sub Marte turmae; gemina Cadmeo riget
Horrore messis; ira par; virtus, calor
Animat utramque. Signa concurrunt, ager
Decrescit armis medius; elisis volant
Et hinc, et inde spiculis mixtae neces.

Utramque magnae prodigus vitae calor
Aciem lacessit. Propera succursu cohors
Accede nostris; quaque te virtus probet,
Tecum ruinas, funera, et strages rape.
Eheu! quid ista militis sparsi fuga?
Oleth. Occidimus! uno patria interitu ruit.
Profuge Theona, terga victores premunt.
Theo. Ducemne miles deseris? Ducem tuum?
Vitiginde! propera miles auxilium Duci.
Vitiginde! Ole. Fugite, Carolus victor premit.
Vitig. Ignave! turpe militis probrum, et Ducis
Pudenda larva! morere. Cum mortem fugis,
Mortem mereris. Repete tam turpi fuga
Deserta castra, ut sanguine effuso eluas
Vitiginde probrum. Vivere ut possis, decet
Magis perire: quando radiatum iubar
Quoties videbis Cynthii, toties tui
Testem videbis criminis. Pudet ah! pudet
Spectare Solem, a Sole spectari; videt
Ille mea scelera, sceleris ego testem mei.
Una eluendi criminis superest via;
In media rursum Martis infundi fora,
Et provocare fata, quae timidus fugis.
Aude sub ora militis honesti tuos
Referre vultus; gloriam invenies, ubi
Perdes cruorem; vel probrum saltem elues
Trepidantis animi. Sparsus heu! nostri ruit
Huc turbo Martis, seque per campos fugat.
Consiste miles. Olet. Terga violentis premit
Ferrandus armis. Vitig. Pectus ad decuit feris
Opponere armis. Primus exemplum dedi

Animi paventis, primus exemplum dabo
Mentis animosae. Puduit e campo pedem
Timidum extulisse; dedecus tantum ut luam,
Pectus reponam. Dedecus vestrum pari
Redimite poena milites. Si quis necem
Vobis parabit, pectus in murum dabo:
Nec ante vestro vertici incumbet chalybs,
Quam sibi per istud pectus erumpat viam.
Olet. Fuge, fuge, magne Saxonum Princeps, fuge,
Post rupta castra militum, in fuga est salus.
Fer. Praeferte miles avia sequentem Ducem.
Arb. Captiva necdum praeda Vitigindus, tua
Adorat arma miles, aut nondum Duces
Tinxere chalybem sanguine? hac rapidis fugam
Praeverte furiis.
Vitig. Estne, quem veteres canunt,
Irminsul astris? Christianorum an Deus
Potentiore dextera mundum regit?
O Saxones erravimus! Non est Deus
Irminsul ille, sanguinis flagrans siti,
Multaque caede sordidus, non est Deus.
Deus innocentes protegit, non enecat.
Unus rotator orbium flexus regis,
Unus procellas temperas moti maris,
Unus cruenta bella successu regis,
Victoriasque flectis arbitrio Deus.
Irminsul umbra Numinis, saxum rude est.
Hic ante saxum saepe lunatum genu
Tibi Christe primum flecto, submisso tuum
Adoro Numen poplite. Si victos suos

Impune vultus donet accessu, tuas
Lunare ad aras voveo submissum genu.
Car. Prosequere laudem miles. Haec victoria
Gradus est futurae. Fessa ne sidat manus
Dum plena vestros influat palma in sinus.
Campum tenuimus hactenus, sed nunc decet
Et valla, et urbes marte generoso aggredi,
Properate, prima veniat in laudes tuas,
Quae se modestis turribus terra levat
Parva Eresipolis. Videat hodiernus dies,
Et campo et urbe surgere triumphos tuos.

SCENA SECUNDA. Parantur sacrificia. Victor approperare Carolus nuntiatur. Diffugiunt Sacerdotes. Sacerdotes 2.

Sac 1 Ut dedicari Numini votum licet,
Sic dedicata vota persolvi est opus
Ut nil vovendum facile; sic quidquid semel
Vovetis ad aras Numini, obsequium dica.
Bene est: ad aras victima has tandem cadet,
Dilata toties: ille, quem nuper pater
Venatus inter alta silvarum cava
Diis victimandum voverat. Calent focis
Arae sacratis? Sac. 2, Et chalybe multo rigent,
Multoque cultro.
Nuntius, Terra quid nostros adhuc
Tergo penates sustines? Sac. 1. Quisnam impio
Canis latratu victimam rursum impiat?
Nunc. Dehisce tellus; tuque quae modicas levas

Urbs Parva turres, tecta in inferni specus,
Meritas latebras, gente cum tota abripe.
Sac. 1. quod facinus adfers!
Nuntius. Mitte: quod dici iubes
Siluisse cupies. Sac. 1. Gravius arrodunt mala
Compressa mentem. loquere, quis casus premit?
Nunc. Occidimus! olim fuimus! ereptum Duci
Gradivus omne transtulit in hostem decus.
Sac. 1. Victorias? Nunc. Victoriae quidquid valent
Secum in ruinam trahere.
Sac. 1. Num saltem Ducem
Fuga Vitigindum salvas? Nunc. In nemorum cava,
In lustra raptus montium parva manu
Comitatus errat. Sa. 1. Dira Fortunae manus
Quanta repente strage regionem premis!
Quo sua cruentus castra nunc hostis rotat?
Nunc. Mars in propinquo iam siti nostram suae
Designet urbem, modica vix superest mora,
Aut iam subibit victor, aut muros premet,
Magnaque clade moenia affliget solo.
Eripite Furiis Numina.
Sacer. 1. O tristis sonus!
Auditis? nunc. Urbi clangit interitum tuba.
Eripite vosmet; hac venit.
Sacer. 1. Capite hac fugam.
Sac. 2. Properate cives, pandite aeratas fores,
Exclusus urbe victor excidium feret.

SCENA TERTIA. Carolus urbem deditione accipit. Carolus cum exercitu. Senatores. Caridus. Ferrandus.

Ferr. Ingredimur urbem caedis immunis cohors.
Cari. Auguste mundi terror, et Regum decus,
Supplex Senator urbis affatus tuos
Adire poscit. Sen. 1. Fulmen edomiti soli
Victorque Mavors; pone bellorum minas,
Et Marte laxa militem. Rumor tui
Qui praevolavit nominis, pariter metum
Pariterque amorem civium menti ingerit.
Utroque victi supplices pro te manus
Ad astra tollunt; quodque tibi sceptri decus
Dedere Patres, protulit virtus, polo
Sic annuente in saecula educi vovent;
Urbemque cedunt. Urbis in clavi accipe
Transcripta iura; nosque quo mundum soles
Complexu adopta. Car. Laudo maturo minas
Consilio abactas; ista tempestas loco
Funus ferebat ultimum. Sed me decet
Ut in obstinatos stringere severam manum,
Sic obsecutis pandere paternos sinus.
Non quaero nostri limites Marte Imperi
Proferre: signa Numinis quaero, et fidem
Inferre; quaqua cardo, vel limes patet.
Adeste cives undique, et tuti meis
Libate sceptris osculum. Sen. 1. Quamvis tua
Te bella pridem patrio intulerint polo,
Verende Martis terror; hoc laudem tamen

Tuam ipse superas; nulla quod laurus tibi
Acerbet animum: quodque post palmas, tui
Victor, cruori civium parcas pius.
Sen, 2. Suprema laus est Principi clementia.
Qui chalybis iras hoste iam domito tenet,
Se vincit ipse. Se. 3. Magne populorum arbiter
Quae vota nequiit nostra spes unquam sibi
Fingere, benignae frontis excedis die.
Caro. Regem timere civis ignoret meus,
Amare discat. Patriae patrem decet
Regem esse, cives filios. Natum Pater,
Patremque natus diligat. tuto meum
Vultum subire civibus trepidis licet.
Succede tectis Civis, et amico meum
Complectere animo militem, ac fesso dapes
Concede solitas: moxque mentitos Deos
Suis ab aris dirue in ferias stygi.

SCENA QUARTA. Clodoaldus intelligit Carolum adesse, eique supplex accidit: in Deum credere iubetur: credit: visum recipit. Carolus. Clodoaldus. Sandrianus.

Clod. Et cassus oculis vindicem quaero manum,
Duc me per ipsas urbis illustres vias.
Per arma media Caroli. Hoc unum precor,
Si quis cruore filii aspersus silex
In currat oculos, sinite postremo ut pater
Luctu osculetur, ne vel innocui parens
Nati cruorem proteram, vel mihi pedem
Prolis necatae lubricus fallat cruor.

Patuere valvae: sentio: immensus strepit
Nin bis volantis populi, et obsequiis Duci
Novis laborat. Carol. O miser Ducis status!
Clod. Quis hic procellis ingemit nostri malis?
Non ista vox est militis: maius sapit
Vix ista pectus. Quisquis hic damnis meis
Tactus dolorem prodidit, Regem puto,
Duc Sandriane. Car. Quis mei indicium facit?
Clod, Latere quamvis reliqua Clodoaldum queant
Visu carentem, Carolus certe nequit
Latere memet: proditrix ipsa est sui
Heroa virtus. Car. Surge; sim victor licet,
Stantes videre malo, quam stratos Duces.
Non, ut superbo vertices vestros teram
Pede, superavi. Non amo victoriam,
Quae mihi decora capita substernit Ducum,
Hanc quaero, cuius pretia sunt Regum salus
Provinciarum vita populorum quies.
An quid vovere nostra Clodoaldum iubet
Clementia? licet ambiam toti palam
Favere vulgo, Principum tamen magis
Fortuna memet tangit Clod. O digne aureis
Regnasse Princeps saeculis! unum pudet
Non advolasse sponte sub frenos tuos.
Tamen et coactum praeliis miti aspicis
Rex Magne vultu. Venia si facilis quoque est,
Princeps, vovendi; vindica o victor meos
Caeci dolores Principis. Car. Quisquam meo
De grege dolores ingerit? Clod. Mystae impii
Unum dolori gaudium, caeci unicum
Patris levamen caede laniandum impia

Rapuere natum: nostra si magnos sinus
Lamenta tangunt, exsere ultorem in Popas
Rex magne chalybem Car. Mitius Regem decet
Tractare victos. Principis prolem tamen
Non decuit orbi Patris extremo malo
Rapi ad securim. poena crudeles Popas
Sua insequetur: mitius malum ut feras,
Magnanime Princeps, facile medicamen dabo.
Clod. Cogi merentem blandius Caesar trahis.
Parere victum nutibus par est tuis.
Car. An esse Numen aliquod in mundo putas?
Clod. Non ista mundi machina a sese trahit
Initia prima. Car. Sanguinem innocuum putas
Sitire Numen? Clo. Iste Mystarum est dolus:
Pietate ficta barbaram occultant sirim.
Car Ille ergo cuius ora perpetuo madent
Cruore nomen Numinis falso gerit.
Clodoalde! quam benignius Numen colit
Gens Christiana! cuius a dextra cadunt
Nimbi bonorum; cuius in nostros vigil
Oculus dolores, semper occurrit malis.
Clod. O si dolori posset, ac vellet meo
Deus hic mederi!
Carolus. Crede: medicamen dabit.
Clod. Credo Tonante Credo quem Caesar iubes
Me credidisse. Quis mihi caelo dies
Repente micuit? fallor? an vultus tuos
Luce rediviva Carole aspicio? o Deus,
Magne Imperator aetheris, sero nimis
Culte Clodoaldo, video te, Caesar, meae
Stirpis salutem: video vos magni Duces;

Et Sandriane, video te! Sand. O potens Deus!
Irminsul ille caedium fame calens,
Siti cruoris aestuans, non est Deus.
Unus et Olympum flectis, et terras Deus.
Culte Clodoaldo. Clo. Non peto posthac diem
Videre Caesar Magne. sat mihi est tuos
Vidisse vultus. Carol. Propior amplexu quoque
Cingare nostro. Clod. Carolo quisquis Deus
Radiare in auro verticem, sceptro manum
Largus dedisti, Carolum lentum iube
Accedere astris. Car. De meo amplexu gradum
Fac ad Tonantis patrium amplexum, sacro
Latice abluenda est veteris Irminsul nota.

SCENA QUINTA. Carcere a militibus extracti, Hildegardis, Ischyrion, et Faustinus Carolo sistendi ducuntur. Arbastus. Hildegardis. Ischyrion. Faustinus.

Faust. Leva catena innoxias Iuvenis manus,
Et te diei redde. Hild. Quis miles novus?
Nec visus ante memet in lucem trahis?
Arb. Novi ad tribunal Regis agnosces. Et his
Demite catenas. Hil. Quem novum Rege canis?
Arb. Nondum profundos Caroli nomen specus
Penetravit? urbem Carolus victor tenet,
Vos ad tribunal Caroli innocuos voco,
Vinclis solutos, culpa ut absolvat quoque
Male mancipatos carceri. Isch. Vere est polis
Cura innocentum. Hild. Qualibet possint premi,
Numquam innocentes opprimi caelum sinit.

Faust Duc nos per arma militum innocentia
Comite ad tribunal gestiens passum cito.

SCENA ULTIMA. Sistuntur Carolo Ischyrion, Hildegardis, Hiacynthus, et Faustinus: a patre proles, pater a prole agnoscitur: convertuntur omnes: plausus datur. Carolus. Clodoaldus. Ischyrion. Hildegardis. Hiacinthus. Faustinus. Araspus.

Carolus. Vive Clodoalde.
Clodoaldus. Dummodo caelo et tibi.
Postquam sacrato latice perfusum caput.
Totoque verum corde percepi Deum,
Si vivo, soli vivo, quem sero nimis
Novi, Tonanti, et Carolo ad vitam Duci.
Car. Sed quae reorum turba ina aspectus venit?
Pulvinar istud inside, et causas toro
Dignosce mecum. Clo. Magne terrarum arbiter
Affunde memet pedibus, hac sedes decet
Per bella captum. Car. Numinis amicum novum
Haec dextra decuit. Clo. Pareo, quando iubes.
Carolus. Unde haec reorum turba?
Araspus. Tenebroso in specu
Inventa mortis ultimum exspectans diem.
Car. Quae Causa vinctos carceris nocti dedit?
Hiacynthus. O genitor!
Clodoaldus. O mi Nate! quis temet mihi
Tumulo redonat? Hiac. Quis tibi o genitor Deus
Oculos redonat? Clod. Nate!
Hiac. Mi Pater! Clod. Unicum

Meum levamen.
Hiac, Una spes nati, O pater!
Clod. Parce Imperator. rapuit affectus patrem,
Amorque memet fecit immemorem tui.
Carol. Tuus iste Natus?
Clodoaldus. Magne Rex, erro, tuus est,
Verere fili Caesarem, cui ego meae
Debeo, tuaeque sortis auroram. Car. Genu
Remove tenellam dextram, et amplexum subi.
Quis ille cuius gratior toto micat
Vultu venustas? Hild. Prime post Divos; soli
Verende rector, cuius ad palmas stupet
Attonitus orbis. victima infelix neci
Sum destinata Virgo: at hoc unum tamen
Moriens Deorum muneri acceptum fero,
Quod mihi serenum contigit vultus tui
Spectare solem. Sole spectato hoc lubens
Occurro fatis. vincta si Virgo tamen
Ausit precari, quos tuis promptos vides
Pendere iuvenes nutibus, mortis metu
Magnanime Princeps libera: adicies tua
Ad signa Martes, quos per obstantum hostium
Videbis ire fulminis ritu moras.
Car. Tu Virgo? Hild. Rapta et innocens.
Carolus. Sed quid virum
Mentire amictu? Hild. Non nocuos iuvenes specu
Ut liberarem, meque maerenti Patri
Reponerem, virum indui. Car. Sed quo patre,
Quo sanguine orta es Virgo?
Hild. Clodoaldo Patre.

Clod. Tune mea soboles? Hildegardis tu mea es?
Es: non es. erro: es Hildegardis tu mea?
Hild. Non nosco patrem, signa nisi promas.
Clodoaldus. Mea es
Mea Hildegardis. signa si poscis, daret
Tuus ille Araspus, fata si vitam darent.
Arasp. Vivo Clodoalde: et Principem agnosco meum,
Cui pace Regis obsequens dextram osculor.
Agnosce Patrem Virgo Clodoaldum.
Hildegardis, O pater!
Clod. O nata' Hild. Genitor!
Clod. Nata! quam bonus Deus,
Cui sera nimium corda Clodoaldus dedit!
O chara proles desine, Irminsul Deum
Vocare posthac. unus est caelo Deus,
Quem Christiani ture succenso colunt,
Qui te patri reponit, et patrem tibi.
Hild. O care genitor millies illam sitim
Abominata Numinis acerbi, deum
Altum medullis ipsa pingebam mihi,
Nostris studentem commodis, sanctum, pium,
Facilem, benignum. Car. Talis est noster Deus.
Cruoris ille calidus Irminsul siti
Sobolem parenti rapuit ad crudam necem:
Sobolem parenti noster, et soboli patrem
Reddit benignus. Hild. Iste mihi Numen sapit.
Hunc prona posthac corde, submisso colo.
Ischyrio mortis ultimum ad limen comes
Iactate mecum, liber ad vitam quoque
Reducte mecum, Numini mentem novo

Animumque mecum subice: meretur Deve
Nostros honores.
Carolus. Stirpe qua Nomen trahis
Generose Iuvenis? Isc. Vetera memorari iubes
Damna Imperator. Patria extorris, patri
Matrique raptus, saepe iactus mari,
Et saepe terris: immemor stirpis meae,
Patrisque prorsus nescius, colui Thoam
Velut parentem. Namque cum praedo maris
Pirata multus per mare aveheret suum
Natum parenti, comite pastorum manu
Praedoni ademptum libero caelo dedit,
Aluitque nato supparem. ac tandem calor
Cum me citaret extera videndi, dedit
Inannulatam hanc gemmulam et dixit: tuo
Collo haec pependit, quando piratis puer
Parvulas ademptus praeda venisti Thoae,
Car. Incisa Achati pila in eximiam crucis
Abeunt figuram. Clod. Sanguinis nostri canis
Rex magne stemma. Filium. o Deus! mihi
Etiam reponis tertium! quanto mihi
Pectus liquescit gaudio! o date mi date
Ventam videndi lacrimae. Est iste, est, meus
Clodoaldus, o mi nate! Isch. Mi dulcis Pater!
Sand. Quis temperare lacrimis suis queat,
Quando renatum cernit ad lucem patrem,
Prolemque patri redditam, et proli patrem!
Clod. Mi nate! viscera mea!
Isch. Mi genitor! Carolus Amor
Absorbet ori verba: quo maior, potest
Sentire plura semper, at minus loqui,

Dum temperatus verba restituat amor,
Partem diei plausibus festis date
Clod. Auguste Rector orbis, et nostrae salus
Suprema gentis, pedibus affusus tuis
Mea tibi sisto viscera. Car. Accipio, tuum
Si trina proles Numen agnoscat. Hiac. Colo.
Hildeg. Adoro. Isch. Nosco.
Carolus. Signa Numinis huc date.
Levate poplitem; crucibus amplexum date,
Amare nescit summa, qui nescit crucem:
Haec est amoris tessera, et fidei nota.
Isch. Ut corpore Crucem, pectore amplector fidem.
Faust. Et me secundae sortis Ischyrion tibi
Admitte comitem, qui tuli tecum asperam
Solo saloque. Crucis in amplexum ruo.
Car. In hoc triumpho Carolus. Vici satis
Si Numen orbi differo, et quoquo traho
Mea arma, pariter Numinis cultum traho.
Haec prima Regum cura; cum mundum suis
Subdunt coronis, subdere imperiis DEI.